Kuveyt petrol yangınları
Kuveyt petrol yangınları, Körfez Savaşı esnasında Kuveyt'i işgal eden Irak askerî birliklerinin, koalisyon güçleri tarafından püskürtülmesi sonucunda Kuveyt'ten çekilirken ülkedeki 700'ün üzerinde petrol kuyusunu ateşe vermesi olayı. Yangınlar 1991'in Ocak ile Şubat aylarında başlarken, son yangın ancak Kasım 1991'de söndürülebildi.[1]
Petrol kuyularının çevresinde yer alan mayınlar sebebiyle itfaiye ekipleri gönderilmediğinden yangınlar giderek kontrolden çıktı. Gün başına yaklaşık 6 milyon galonluk (950.000 m³) petrol kaybı yaşandı. Sonraları, yangınları söndürmek için 1,5 milyar dolara mal olan özel şirketlerle anlaşıldı.[2] Ancak on ay gibi bir sürenin ardından söndürülebilen yangınlar, ülkede büyük bir çevre felaketine yol açtı. Yangınların sebep olduğu toprak ve hava kirliliğine, ileride Körfez Savaşı sendromu adı verildi.
Çöl Fırtınası Operasyonu esnasında Dr. Fred Singer, ABC News'te yayınlanan Nightline adlı haber programında Carl Sagan ile yangınların etkileri hakkında tartıştı. Sagan, nükleer kış araştırmasından bilindiği üzere, dumanların atmosferde bir tabaka oluşturacağını ve yaratacağı etkilerin, 1815'te, Endonezya'da faaliyet gösteren Tambora volkanına benzer olacağını savundu. Volkanın faaliyetlerinin ardından büyük bir çevre felaketi yaşanmış, atmosferi volkandan çıkan dumanlar kaplamış, dünya genelinde büyük bir sıcaklık düşüşü olmuş, tarımsal faaliyetler durma noktasına gelmiş ve bu sebeplerden dolayı 1816 yılı, Yazı Olmayan Yıl olarak adlandırılmıştı. Diğer taraftan Singer, yaptığı hesaplamalara göre dumanın 910 m kadar yükseleceğini, üç ila beş gün süren bir yağmura sebep olacağını ve sonrasında ise dumanların tamamen ortadan kaybolacağını öne sürdü.[3]
Tüm bu tahminlerin ardından yangınlar sonucunda oluşan duman, Basra Körfezi ve çevresindeki hava tabakasını kapladı. Sonrasında ise atmosferin alt kısımlarında esen rüzgarların etkisiyle Arap Yarımadası'nın doğu kısımlarına sürüklenen dumanlar, Suudi Arabistan'ın Zahran ve Riyad gibi şehirleriyle Bahreyn'de etkili olarak havanın dumanla kaplanmasına sebep oldu.[4]
Nedenleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Irak işgalinin yaşandığı akşamla birlikte Kuveyt, günlük petrol üretim kotasını 1,9 milyon galona (300.000 m³) çıkardı. Bu sebepten dolayı petrol fiyatlarında ani bir düşüş gerçekleşti. 1990 yazında, Kuveyt'in üretimi arttırması sebebiyle Irak ile arasında ciddi boyutlarda anlaşmazlıklar yaşanmaya başladı.
Bazı araştırmacılara göre Saddam Hüseyin'in Kuveyt'i işgal etmesinin esas sebebi; Kuveyt'in başındaki Es-Sabah ailesinin aşırı derecede petrol üretmesi olarak görülmektedir.[5]
Çevreye olan etkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Irak'ın Kuveyt'i işgalinden hemen sonra, Irak'ın ele geçirdiği petrol kuyularını patlatma tehditlerinden sonra çevresel bir felaketin oluşabileceğinin sinyalleri verildi. Kasım'da, Cenova'da düzenlenen Dünya İklim Konferansı'nda, olası bir yangın sonrasında asit yağmurları oluşabileceği ve kısa süreli de olsa dünya genelinde sıcaklık artışına sebep olabileceği senaryoları üretildi.[6]
Yangınların hemen ardından yaşanan hava kalitesindeki ciddi oranda düşüşle birlikte birçok Kuveytli'de solunum sorunları baş göstermeye başladı. Bununla birlikte yangınlar, nadiren yağmur yağan çöl tabiatını da etkiledi. Çöl kumlarıyla karışan petrol, ülke topraklarının yaklaşık %5'ini kaplayan, irili ufaklı 300 kadar petrol gölü oluşturdu.[7]
Temizleme çalışmaları Kuveyt Bilimsel Araştırma Enstitüsü ile Arap Petrol Şirketi tarafından yürütüldü. Peter Hobbs ve Lawrence Radke'in 1992'de yaptığı araştırmaya göre; günlük elde edilen sülfür dioksit miktarı ABD'de elektrik hizmetlerinden elde edilen miktarın %57'si iken; karbon dioksit miktarı dünya genelinin %2'si olarak belirlendi. Günlük çıkarılan kurum miktarı ise 3400 ton olarak tespit edildi.[8]
Yangınların çevreye olan etkileri beklenildiği kadar büyük olmadı.[9] Yangınların en şiddetli olduğu zamanlarda duman, güneşten gelen radyasyonun %75 ila 80'lik kısmını absorbe etti. Dumanların 6 km'den fazla yükseldiği gözlenmedi.[8]
Oluşan petrol göllerinden etkilenen bitki örtüsü 1995'ten itibaren eski haline dönmeye başladı. Kurutucu havanın da etkisiyle katılaşan göllerin üstü, zamanla çöldeki kum tabakalarıyla örtüldü.[5][10]
Popüler kültürdeki yeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Yangınlar, 1992 IMAX yapımı, Akademi Ödülü'ne de aday olarak gösterilen Fires of Kuwait adındaki belgesele konu oldu. Filmde jet yardımıyla yangınları söndürmeye çalışan Macar uçaklarına ait görüntülere yer verildi. Werner Herzog'un 1992 yapımı filmi Lessons of Darkness da konusunu Kuveyt'te yaşanan yangınlardan almaktadır.
2005 yapımı savaş filmi Jarhead ile Eternal Darkness adlı video oyununda da yangınlar konu edildi. Baraka adlı filmde ise yangınlar esnasında bölgeden geçen uçaklar görülebilmektedir. 2004 yılında yeniden çekilen Mançuryalı Aday'ın Kuveyt'te geçen bir sahnenin arka planında yanan petrol kuyuları yer almaktadır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Robert Campbell Wellman (14 Şubat 1999). "Iraq and Kuwait: 1972, 1990, 1991, 1997". USGS. 19 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2010.
- ^ Tahir Husain (1995). Kuwaiti Oil Fires: Regional Environmental erspectives. Oxford: BPC Wheatons Ltd. ss. sf. 68.
- ^ "First Israeli Scud Fatalities Oil Fires In Kuwait". Nightline. 22 Ocak 1991. ABC.
- ^ Patrick K. Dowling (1996). "The Meteorological Effects of the Kuwait Oil Fires" (PDF). William & Mary Koleji, Uygulamalı Bilimler Bölümü. 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2010.
- ^ a b "The Economic and Environmental Impact of the Gulf War on Kuwait and the Persian Gulf". The Trade & Environment Database. American University. 1 Aralık 2000. 2 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2010.
- ^ "Burning oil wells could darken U.S. skies". Star-News. 20 Ocak 1991. s. 6A. 24 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2010.
- ^ a b Peter V. Hobbs ve Lawrence F. Radke (15 Mayıs 1992). Airborne Studies of the Smoke from the Kuwait Oil Fires.
- ^ Environmental impact of the Gulf War: An integrated preliminary assessment. Hosny Khordagu, Dhari Al-Ajmi. Environmental Management, 17. cilt, 4. sayı / Temmuz 1993
- ^ Heather MacLeod McClain (2001). "Environmental impact: Oil fires and spills leave hazardous legacy". CNN. 22 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2010.
- Against the Fires of Hell: The Environmental Disaster of the Gulf War. Hawley, T. M., Harcourt Brace Jovanovich, New York, 1992.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Konu hakkındaki makale20 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)