Irak'taki uçuşa yasak bölgeler
Irak'taki uçuşa yasak bölgeler, Körfez Savaşı'nın ardından, Irak'ın güney kesiminde yaşayan Şii Müslümanlar ile kuzey kesiminde yaşayan Kürt azınlığı Irak hükûmetinden koruma gerekçesiyle ABD, Britanya ve Fransa tarafından ilan edilen iki ayrı uçuşa yasak bölge. Irak'a ait hava taşıtlarının uçuşlarının yasaklandığı bu bölgeler, bu kararı ilan eden ABD, Britanya ve Fransa'nın (1996'da çekildi.) hava güçleri tarafından yapılan devriye uçuşlarıyla denetlendi. Bu askeri uygulama Birleşmiş Milletler tarafından onaylanmamıştı.[1]
ABD, Britanya ve Fransa hükûmetleri, Irak'taki insani yardımları koruma amaçlı olarak uygulamaya giren Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 688 sayılı kararını, kararda uçuşa yasak bölgelere dair hiçbir ibare yer almamasına karşın yasaklara dayanak göstermişlerdi.[1] Dönemin Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri olan Butros Butros-Gali ileri bir zamanda Avustralyalı gazeteci John Pilger'a verdiği röportajda Irak'taki uçuşa yasak bölgeleri "yasa dışı" olarak tanımladı.[2][3]
Irak hükûmetine göre uçuş yasağı uygulandığı dönemde koalisyon güçlerinin bombalamalarında 1.400 sivil yaşamını kaybetti.[4] Kürtlerin egemen olduğu kuzey bölgesi etkili bir özerklik kazandı.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Körfez Savaşı olarak bilinen Çöl Fırtınası Harekâtı'ndan hemen sonra Irak'ta Saddam Hüseyin yönetimini hedef alan ayaklanmalar başlamıştı. Irak hükûmetinin ayaklanmaları bastırması yeni bir insani sorunu ortaya çıkardı. Ülkenin kuzeyindeki Kürtleri Irak hükûmetinin saldırılarından koruma amacıyla ABD öncülüğünde Huzuru Temin Harekatı (Huzur Harekâtı) başlatıldı.
Huzur Harekâtı'nın parçası olarak uygulamaya konan kuzeydeki bölge 36. kuzey enleminden kuzeye doğru uzanıyordu. 1996'da sona eren bu operasyon, 1997'den itibaren yerini Kuzeyden Keşif Harekâtı'na bıraktı. Ağustos 1992'de oluşturulan güneydeki yasak bölge 32. kuzey enleminin güneyini kapsıyordu (1996'da 33. enleme kadar genişletildi.).[5] Bu bölgenin denetimi ise Güneyden Keşif Harekâtı adıyla yapıldı. Irak'taki uçuşa yasak bölgelerin varlığı, 2003 yılında ülkenin ABD öncülüğündeki koalisyon güçlerince işgal edilmesine değin devam etti.
26 Haziran 1993'te, eski ABD Başkanı George H. W. Bush'un aynı yılın nisan ayında Körfez Savaşı'nda koalisyon güçlerinin Irak'a karşı kazandığı zaferi anmak için Kuveyt'e yaptığı ziyaret sırasında uğradığı suikast girişimine misilleme olarak Irak İstihbarat Servisi'nin Bağdat'taki ana komuta ve kontrol merkezine ABD tarafından füze saldırısı düzenlendi.[6]
Eylül 1996'da, Irak Kürdistanı İç Savaşı sırasında Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) güçlerini Erbil'den çıkarmak için Kürdistan Demokratik Partisi (KDP) lideri Mesut Barzani'nin talebiyle Irak güçleri Erbil'e saldırdı. Saldırıya misilleme olarak ABD tarafından Irak'ın güney kesimindeki hava savunma hedeflerine saldırlar düzenlendi.[7]
Irak yönetiminin Birleşmiş Milletler Silah Denetim Komisyonunun (UNSCOM) çalışmalarını engelleyerek Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararlarına uymaması gerekçesiyle 16-18 Aralık 1998 tarihleri arasında ABD ve Britanya tarafından Irak hedeflerine karşı Çöl Tilkisi Harekâtını gerçekleştirildi.
Uçuşa yasak bölgeler, Mart 2003'te Irak'ın işgali sırasında Irak hava sahasının tümüyle koalisyon güçlerinin kontrolüne girmesine değin varlığını sürdü.
Ayrıca
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "No-fly zones: The legal position". 19 Şubat 2001. 29 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2019.
- ^ A People Betrayed 14 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ZNet, 23 February 2003
- ^ "ITV - John Pilger - Labour claims its actions are lawful while it bombs Iraq, starves its people and sells arms to corrupt states". 15 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2021.
- ^ Sponeck, Graf Hans-Christof; Sponeck, H. C. von; Amorim, Celso N. (October 2006). A Different Kind of War: The UN Sanctions Regime in Iraq. Berghahn Books. ISBN 9781845452223. 9 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2021.
- ^ 2nd Cruise Missile Strikes in Iraq 9 Şubat 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ John Pike. "Air Strike 13 January 1993 – Operation Southern Watch". Globalsecurity.org. 20 Şubat 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2009.
- ^ "Operation Desert Strike at globalsecurity.org". 25 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2021.