V. László
| V. Ladislaus | |
|---|---|
 | |
| Avusturya dükü | |
| Hüküm süresi | 22 Şubat 1440 – 23 Kasım 1457 |
| Önce gelen | V. Albert |
| Sonra gelen | V. Friedrich |
| Naip | V. Friedrich (1440-1452) |
| Macaristan ve Hırvatistan kralı | |
| Hüküm süresi | 15 Mayıs 1440 – 23 Kasım 1457 |
| Taç giymesi | 15 Mayıs 1440 |
| Önce gelen | Albert |
| Sonra gelen | I. Matyas |
| Naip |
|
| Bohemya kralı | |
| Hüküm süresi | 28 Ekim 1453 – 23 Kasım 1457 |
| Taç giymesi | 28 Kasım1453 |
| Önce gelen | Albert |
| Sonra gelen | Poděbradyli Jiří |
| Vekil | Poděbradyli Jiří (1453–1457) |
| Doğum | 22 Ocak 1440 Komárom |
| Ölüm | 23 Kasım 1457 (17 yaşında) Prag, Bohemya Krallığı |
| Defin | Aziz Vitus Katedrali |
| Hanedan | Habsburg |
| Babası | II. Albert |
| Annesi | Lüksemburglu Elisabeth |
V. László (Hırvatça: Ladislav, Çekçe: Ladislav Almanca: Ladislaus; 22 Şubat 1440 – 23 Kasım 1457), Avusturya Dükü ve Macaristan, Hırvatistan ve Bohemya kralıydı. Habsburglu Albert ile Lüksemburglu Elisabeth'in oğluydu. Albert, ölüm döşeğinde tüm topraklarını doğacak oğluna miras bırakmıştı. Ancak vasiyetini yalnızca Avusturya soyluları kabul etti. Osmanlı istilasından korkan Macar lord ve din adamlarının çoğu, tacı Lehistan Kralı III. Vladislaus'a teklif ettiler. Hussit soyluları ve Bohemyalılar, Albert'in soyundan gelenlerin tahta geçme hakkını tanımadıkları gibi, yeni bir kral da seçmediler. Babasının ölümünden sonra doğduğu için Ölümden Sonra László olarak bilinir. (Almanca: Ladislaus Postumus, Macarca: László Utószülöt, Çekçe: Ladislav Pohrobek, Hırvatça: Ladislav Posmtrini)
László'nun doğumundan sonra annesi Kutsal Macaristan Tacını ele geçirdi ve László'nun 15 Mayıs 1440'ta Székesfehérvár'da kral olarak taç giymesini sağladı. Ancak Macaristan Meclisi, László'nun taç giyme törenini geçersiz sayarak Vladislaus'u kral seçti. Elisabeth, çocuğunun velayetini ölen kocasının kuzeni VI. Albrecht'e verdi. Ancak daha sonrasında Albrecht'in abisi olan Almanya Kralı III. Friedrich, László'nun velayetini üstlendi.
Annesinin 1442'deki ölümünden sonra László'nun iddiası Macaristan'da Çek bir condottieri olan Brandýsli Jan Jiskra ve Rosenbergli II. Ulrich tarafından temsil edildi. László'nun Macaristan'daki rakibi Vladislaus, 1444'te Varna Muharebesi'nde öldü. Ertesi yıl Macaristan Diyeti, III. Friedrich'in velayetinden vazgeçmesi halinde László'nun kral olarak tanınmasını önerdi. III. Friedrich'in teklifi reddetmesinin ardından Macaristan Meclisi 1446'da János Hunyadi'yi naip olarak seçti. Bohemya'da Poděbradyli Jiří 1448'de Prag'ın kontrolünü ele geçirdi. Avusturya Meclisi, Eylül 1452'de III. Friedrich'i vesayetten istifa etmeye ve László'yu kendilerine teslim etmeye zorladı. Hunyadi'nin 1453'ün başlarında naiplikten istifa etmesinin ardından Macaristan'da kraliyet yönetimi resmen yeniden kuruldu.
Celje Kontu II. Ulrich (annesinin kuzeni), László'nun baş danışmanı oldu. Ancak Avusturyalı bir baron olan Ulrich von Eytzinger, László'yu Ulrich'i sarayından kovmaya zorladı. László 28 Ekim 1453'te Bohemya kralı olarak taç giydi. Ancak Poděbradylı Jiří Bohemyada kontrolü elinde tutmaya devam etti. Sonraki yıllarda Eytzinger, Hunyadi ve Jiří, konumlarını karşılıklı olarak güvence altına almak için yakın işbirliği yaptılar. László, 1455 yılı başlarında II. Ulrich ile barıştı.
Osmanlı Padişahı II. Mehmed'in Macaristan'a sefer düzenleme kararının ardından László ve II. Ulrich, ülkeyi terk ettiler. Sultan Belgrad'ı kuşattı. Hunyadi, 22 Temmuz 1456'da kaleyi kurtardı ancak iki hafta sonra öldü. László ve II. Ulrich Macaristan'a döndüler ve Hunyadi'nin oğlu olan László'yu tüm kraliyet kalelerinden ve gelirlerinden vazgeçirmeye çalıştılar. Ancak László Hunyadi 9 Kasım'da II. Ulrich'i öldürdü ve V. László'yu ona af çıkarmaya zorladı. Fakat Macar baronlarının çoğu László Hunyadi'ye düşmanca yaklaşıyordu. V. László, soyluların desteği sayesinde László Hunyadi ve kardeşi Matyas'ı esir aldı. László Hunyadi'nin Mart 1457'de idam edilmesinin ardından akrabaları V. László'ya karşı bir isyan başlattılar ve V. László, Macaristan'dan kaçmak zorunda kaldı. V. László, Prag'da beklenmedik bir şekilde öldü. Habsburg Hanedanı'nın Albertinian soyunun son erkek üyesiydi.
Hayat
[değiştir | kaynağı değiştir]Doğumu
[değiştir | kaynağı değiştir]László, Almanya kralı II. Albert ve Lüksemburglu Elisabeth'in oğluydu. [1] Babasının ölümünden sonra doğmuştur.[2] Albert Avusturya düküydü [3] Elisabeth ise aynı zamanda Bohemya ve Macaristan kralı olanSigismund'un tek çocuğuydu. [4] Sigismund, Lüksemburg Dükalığı'nı yeğeni Goerlitzli Elisabeth'e ipotek etmişti. [5] Hem kızı hem de damadı için topraklarını güvence altına almak istiyordu. Ancak Bohemya ve Macaristan zümreleri çiftin kalıtsal yönetim hakkını tanımadı. [4] Sigismund'un Aralık 1437'de ölümünden sonra Albert, Macaristan'ın kralı seçildi. [4] [6] Albert Bohemya'da, Kazimierz'i yendikten sonra oybirliğiyle kral seçildi. [7]
Albert, Macaristan'ın güney bölgelerinde yağma akınları düzenleyen Osmanlılara karşı bir askeri sefer başlatmayı planlıyordu ancak hazırlıklar sırasında ciddi şekilde hastalandı. [4] [3] Ölmekte olan kral, karısının hamile olduğunu öğrendiğinde, karısının bir erkek çocuk doğurması halinde çocuğunun Avusturya, Bohemya ve Macaristan'ı miras almasını istedi. [1] Albert 27 Ekim 1439'da öldü. [4] [3]
Macaristan'a yeni bir Osmanlı seferi yapılmasından korkan Macar lordları ve din adamlarının çoğu, ölen kralın son vasiyetini kabul etmeyi reddetti. [4] [8] Tacı Polonya Kralı III. Vladislaus'a teklif ettiler ve hamile kraliçeyi yeni kralla evlenmeye ikna etmeye çalıştılar. [4] [8]
31 yaşındaki Elisabeth, henüz 16 yaşında olan Vladislaus ile evlenmeyi kabul etmiş gibi görünse de, doktorlarının bir oğlu olacağını söylemesi üzerine oğlunun taç giymesi için hazırlıklar yapmaya başladı. [8] Helene Kottanner'e Macaristan'ın Kutsal Tacını Vişegrad kalesinden çalmasını emretti. [1] [8] Çok geçmeden Helene Kottanner tacı ele geçirdi. [1] Elisabeth, László'yu 21 Şubat 1440'ta Komárom'da (şimdi Slovakya'daki Komárno ) babasının ölümünden yaklaşık dört ay sonra doğurdu. [1] [2] Adını Kral I. Ladislaus'tan almıştır. [1] Esztergom Başpiskoposu Dénes Szécsi onu vaftiz etti. [1]
Miras ve iç savaş
[değiştir | kaynağı değiştir]Avusturya Dükalığı'nın temsilcileri, Ladislaus'un yönetme hakkını tanıdı ve Roma Kralı seçilen Avusturyalı Friedrich'i, Ladislaus'un babasının son vasiyeti uyarınca naip yaptı. [3] [1] Bohemya'da yalnızca Rosenbergli II. Ulrich liderliğindeki Katolik lordlar [7], László'nun yönetim hakkını kabul etti. [1] Annesi Elisabeth kendisinin doğumundan kısa bir süre sonra, Macar temsilcilerini Polonya Kralı III. Władysław ile müzakereleri kesmeye ikna etmek için Polonya'ya elçiler gönderdi. [1] Ancak Macar lordları bunu reddetti ve 8 Mart 1440'ta Vladislaus'u kral seçtiler. [6] [9]
En güçlü lordlar olan Ladislaus Garai, Đurađ Branković, II. Frigyes ve Rosenbergli II. Ulrich çocuk krala sadık kaldı. Ancak çoğu soylu, Vladislaus'un yönetimini, onun Osmanlılara karşı krallığın savunmasına liderlik edebileceği umuduyla tercih etti. [4] [10] İki kralın taraftarları arasında yıllarca sürecek bir iç savaş çıktı. [6] Diyet, 29 Haziran 1440'ta László'nun taç giyme törenini geçersiz ilan etti.17 Temmuz'da Başpiskopos Dénes Szécsi, Macaristan'ın ilk kralı olan Kral István'ın mezarından alınan bir taçla Vladislaus'u kral olarak taçlandırdı. [4] [9]
Vladislaus'a karşı savaşı sürdürmek için mali kaynaklara ihtiyaç duyan Elisabeth, 22 Kasım'da Wiener Neustadt'ta Roma Kralı III. Friedrich ile bir antlaşma imzaladı. [4] [6] Bu antlaşmadan sonra László, III. Friedrich'in sarayında yaşamaya başladı. [2]
Kraliçe Elisabeth ile Vladislaus 13 Aralık 1442'de Győr'de bir barış antlaşması imzaladılar. [9] [6] Kraliçe Vladislaus'u kral olarak tanıdı, ancak oğlunun taht iddiasını korudu. [9] [6] Üç veya dört gün sonra kraliçe aniden öldü ve László üçüncü yaş gününden önce yetim kaldı. [1] [9] [4]
Vesayet
[değiştir | kaynağı değiştir]Macaristan'ın büyük bir kısmı Vladislaus'un yönetimi altında kaldı. [1] Goertlitzli Elisabeth'in varisi yaptığı Burgonya Dükü İyi Filip, 1443'te onun adına Lüksemburg'u işgal etti. [5] III. Friedrich, Lüksemburg soylularının Philip'e saygı göstermesini istedi. Ancak Goerlitzli Elisabeth'in ölümünden sonra Ladislaus'un dükalığı geri alabileceğini de savundu. [5] Ladislaus'un yaşamı boyunca, Lüksemburg Meclisi, İyi Philip'i meşru hükümdarları olarak tanımadı. [5]
László'nun rakibi Vladislaus, 10 Kasım 1444'te Varna Muharebesi'nde Osmanlılara karşı savaşırken öldü.[4] [11] Bu nedenle Macar meclisi onu kral olarak tanımak zorunda kaldı.
Bohemya'da, Hynce Ptáček'in ölümünden sonra ılımlı Hussite lordlarının liderliğini Poděbradyli Jiří üstlendi. [7] 3 Eylül 1448'de Prag'ı ele geçirdi ve Neuhauslu Menhart'ı hapse attı. [7] [12] Ertesi yılın başlarında, Rosenbergli Ulrich ve diğer Katolik lordlar Poděbrady'ye karşı resmi bir ittifak kurdular. [7]
László, III. Friedrich'in sarayında iyi bir eğitim aldı. [1]
János Hunyadi, 22 Ekim 1450'de III. Friedrich ile bir barış antlaşması imzaladı [13] [4] László'nun on sekizinci yaş gününe kadar III. Friedrich'in vesayeti altında kalacağı ve László'nun reşit olmadığı dönemde Hunyadi'nin Macaristan'ı yöneteceği konusunda anlaştılar. [13] [4] Onların anlaşması Avusturyalılar arasında hoşnutsuzluğa yol açtı, çünkü yerel geleneklere göre reşit olma yaşı on iki veya on altıydı. [1] [3] Avusturyalı lordlar, László'nun 1451'in sonlarında Friedrich'e İtalya'da eşlik etmesini engellemeye çalıştılar. [1] [13] Ancak Friedrich, László'yu da yanına alarak Roma'ya gitti ve burada Kutsal Roma İmparatoru olarak taç giydi. [13] İtalya'dan döndükten sonra İmparator Friedrich, László'nun velayetinden vazgeçmeyi reddetti ve bu durum Avusturyalıların 1452'nin başlarında açık bir isyana kalkışmasına neden oldu. [13] İsyan sonucu Friedrich László'nun velayetinden vazgeçmek zorunda kaldı.
Saltanat
[değiştir | kaynağı değiştir]29 Ocak 1453'te Bratistlava'da Macaristan Meclisi, László'nun yasal kral olarak konumunu kabul etti. [6] [10] Kendisine karşı Vladislaus'u destekleyenler için af ilan etti. [4]Büyük şansölyelik ve küçük şansölyelik Başpiskopos Dénes Szécsi ve Várad Piskoposu (günümüzde Romanya'daki Varad) János Vitéz'in yönetimi altında restore edildi. [4]
.jpg)
László, Meclis kapandıktan kısa bir süre sonra Viyana'ya döndü. [1] Sonraki aylarda Celjeli Ulrich, László'nun en etkili danışmanıydı. [1] Ulrich, 16 Nisan'da Poděbradyli Jiří ile bir antlaşma imzaladı. [6] [1]
László, 28 Ekim 1453'te Prag'da Bohemya kralı olarak taç giydi. [7] [2] László'nun taç giyme töreninde hazır bulunan Ulrich Eytzinger, János Hunyadi ve Jiří Poděbrady bir antlaşma imzaladılar. [1] László sonraki bir yıl boyunca Prag'da kaldı. [1] Jiří Poděbrady, László'nun Avusturyalı ve Macar danışmanlarına danışmasını engelledi ve hatta kraliyet mührünü bile László'dan aldı. [1]
László, Kasım 1454'ün sonlarında Prag'dan ayrıldı [1] Silezya ve Moravya'yı ziyaret etti. [1] [7]16 Şubat 1455'te Viyana'ya döndü. [6] Ulrich Eytzinger'in Avusturyalı soylular arasında giderek artan popülaritesinden yararlanan Celjeli Ulrich, László'yu onu sarayında tekrar göreve getirmeye ikna etti. [1] László Buda'yı ziyaret etti ve Hunyadi'yi kraliyet gelirlerinin bir kısmından çekilmeye ikna etti. [4] Celjeli Ulrich de 7 Nisan'da László Garai ve Nicholas Újlaki ile ittifakını yeniledi. [6]
Yeni seçilen Papa III. Callixtus, Sırbistan'ın büyük bir bölümünü ele geçiren Osmanlı Türklerine karşı bir haçlı seferi ilan etti. [4] [14] Sultan II. Mehmed'in sefer hazırlıkları haberi Macaristan'a 1455 sonbaharında ulaştı. [13] László, Şubat 1456'da Macaristan'a geldi.[6] II. Mehmed'in ordusu Macaristan'ın güney sınırına ulaşmadan önce László Macaristan'ı terk etti ve Viyana'ya döndü. [1]
II. Mehmed, Temmuz 1456'nın başlarında Belgrad'ı kuşattı. [10]Kuşatma başarısızlıkla sonuçlandı. Kuşatmadan iki hafta sonra Hunyadi, Belgrad'da çıkan bir salgından ötürü öldü. [11] [15]
László Eylül ayında Macaristan'a döndü. [6] László ve Celjeli Ulrich, Hunyadi'nin oğlu László Hunyadi'nin tüm gelirlerini almaya karar verdi. Ancak kral ve Celje kontu kaleye girdikten sonra Hunyadi'nin askerleri konta saldırdı ve onu öldürdü. [4] Kraliyet ordusu kısa sürede dağıldı ve kral kendini esir buldu. [16]
László, bir süre sonra Macar baronlarının çoğunun László Hunyadi'ye düşman olduğunu fark etti. [16] [1] László Garai'nin tavsiyesi üzerine kral, László Hunyadi'yi ve kardeşi Matyas'ı Buda'ya gelmeye ikna etti. [16] Matyas 14 Mart 1457'de gelir gelmez László, Hunyadi kardeşleri hapse attırdı. [1] [4] Kraliyet konseyinde toplanan krallığın baronları Hunyadi kardeşleri vatana ihanetten idama mahkûm ettiler ve László Hunyadi 16 Mart'ta başı kesilerek idam edildi. [4] [16] Hunyadi kardeşlerin annesi Erzsébet Szilágyi ve kardeşi Mihály Szilágyi, krala karşı isyan ettiler. Bu durum krala sadık olan lordlar ile Hunyadi ailesinin destekçileri arasında bir iç savaşa neden oldu. [11] László, Jan Jiskra'yı kraliyet ordusunun komutanı olarak atadı ve esiri olan Matyas Hunyadi'yi de Haziran başında beraberinde getirerek Macaristan'dan Viyana'ya doğru yola çıktı. [1] [6]
Viyana'dan Prag'a giden László, 23 Kasım 1457'de beklenmedik bir şekilde öldü. [16] [2] Kralın zehirlendiğinden şüphelense de [2] iskeletinin incelenmesi onun ya hıyarcıklı veba [16] [2] ya da lösemi [1] nedeniyle öldüğü düşünülüyor. Prag'daki Aziz Vitus Katedrali'ne gömüldü. [2]
Aile
[değiştir | kaynağı değiştir]
,
László hiç evlenmedi. [1] 1457 sonbaharında Prag'a vardığında, VII. Charles'ın kızı Magdalena ile evlenmek istedi. [1] [2] VII. Charles bu teklifi kabul etti ancak evlilik sözleşmesi Paris'teki elçileri tarafından imzalandığında László ölmüştü. [1] Ladislaus'un ölümüyle Habsburg Hanedanı'nın "Albertinian Soyu" ortadan kalktı. [2] İmparator III. Friedrich ve kardeşi VI. Albrecht, Avusturya'da onun yerini paylaştılar. [2] Macaristan'da, Matyas Hunyadi, László'nun ölümünden iki ay sonra kral seçildi. [2] [6] Poděbradyli Jiří, 3 Mart 1458'de Bohemya kralı seçildi. [6] Kız kardeşi Elisabeth IV. Kazimierz ile evlendi. Bu evlilikten II. Vladislaus doğdu. Yeğeni Vladislaus 1471'de Bohemya, 1490'da ise Macaristan ve Hırvatistan kralı oldu.
Soyu
[değiştir | kaynağı değiştir].svg)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af Pálosfalvi 2002.
- ^ a b c d e f g h i j k l Tringli 2012.
- ^ a b c d e Beller 2006.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Engel 2001.
- ^ a b c d Newcomer 1995.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o Solymosi & Körmendi 1981.
- ^ a b c d e f g Šmahel 2011.
- ^ a b c d Bijvoet 1987.
- ^ a b c d e Bartl et al. 2002.
- ^ a b c Kontler 1999.
- ^ a b c Bak 1994.
- ^ Agnew 2004.
- ^ a b c d e f Mureşanu 2001.
- ^ Fine 1994.
- ^ Spiesz, Caplovic & Bolchazy 2006.
- ^ a b c d e f Kubinyi 2008.
- ^ a b Quirin, Heinz: Albrecht II.. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Bd. 1, Berlin 1953, S. 154–155. (Almanca)
- ^ a b Krones, Franz von (1877), "Elisabeth (deutsche Königin)", Allgemeine Deutsche Biographie (ADB) (Almanca), 6, Leipzig: Duncker & Humblot, ss. 9–22
- ^ a b Krones, Franz von (1875), "Albrecht IV. (Herzog von Österreich)", Allgemeine Deutsche Biographie (ADB) (Almanca), 1, Leipzig: Duncker & Humblot, ss. 283–285
- ^ a b de Sousa, Antonio Caetano (1735). Historia genealogica da casa real portugueza (Portekizce). Lizbon: Lisboa Occidental. s. 147.
- ^ a b Lindner, Theodor (1892), "Sigmund (Kaiser)", Allgemeine Deutsche Biographie (ADB) (Almanca), 34, Leipzig: Duncker & Humblot, ss. 267–282
- ^ a b Quirin, Heinz: Barbara von Cilly. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Bd. 1, Berlin 1953, S. 581. (Almanca)
| Přemyslid |  | ||
|---|---|---|---|
| Hanedan dışı |
| ||
| Lüksemburg |
| ||
| Habsburg |
| ||
| Hanedan dışı |
| ||
| Jagiellon |
| ||
| Habsburg |
| ||
| Habsburg-Lorraine |
| ||
| |||
| Árpád Hanedanı |
| .svg) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Přemyslid Hanedanı |
| |||||
| Wittelsbach Hanedanı |
| |||||
| Anjou Hanedanı |
| |||||
| Lüksemburg Hanedanı |
| |||||
| Habsburg Hanedanı |
| |||||
| Jagiellon Hanedanı |
| |||||
| Hunyadi ailesi |
| |||||
| Jagiellon Hanedanı |
| |||||
| Zápolya ailesi |
| |||||
| Habsburg Hanedanı |
| |||||
| Habsburg-Lorraine Hanedanı |
| |||||
