Maladaptasyon

Evrimde, maladaptasyon veya uyumsuzluk, özellik olarak faydadan çok zarara neden olan bir adaptasyondur. Bakterilerden insanlara kadar tüm organizmalar, uyumsuz ve uyumlu özellikler sergiler. Hayvanlarda (insanlar dahil), uyumlu davranışlar uyumsuz davranışlarla tezat oluşturur. Tıpkı adaptasyon gibi, uyumsuzluk da jeolojik zaman boyunca veya birey ya da grup yaşam süresi içinde ortaya çıkabilir.

Uyumsuzluk, başlangıçta uygun olan bir uyumun zamanla daha az uygun hale gelmesi ve kendi başına bir sorun veya engel haline gelmesi anlamına da gelebilir. Bunun nedeni, bir adaptasyonun zamanla yetersiz hale gelebilmesi veya işlevsizlik (İng. dysfunction) olarak uyumsuz bir özellik haline gelme olasılığıdır.

Uyumsuzluk kavramı, ilk olarak 19. yüzyılın sonlarında tartışıldığında, evrim teorisinin hatalı bir görüşüne dayanmaktaydı. Organizmaların uyumlarının bozulacağı ve "ayıklanmazsa" kısa sürede engelleyici hale geleceği düşünülüyordu (ayrıca bkz. öjeni). Gerçekte ise, tek bir adaptasyonun sağladığı avantajlar nadiren hayatta kalmak için belirleyicidir, aksine diğer sinerjik ve karşıt adaptasyonlarla dengelenir, bu nedenle bir özellik değişmeden diğerlerini etkileyemez.

Diğer bir deyişle, avantaj sağlayan bir adaptasyon elde etmek genellikle "uyumsuzluklara" yol açar. Görünüşte önemsiz bir örneği ele alalım: bir hayvanın hem karada hem suda iyi nefes alabilme yeteneği geliştirmesi son derece zordur. Birine daha iyi uyum sağlamak, diğerinde daha az yetkin olmayı gerektirir.

Örnekler

• Nöroplastisite, "beynin yaşam boyu yeni nöral bağlantılar oluşturarak kendini yeniden organize etme yeteneği" olarak tanımlanır. Nöroplastisite, özellikle müzikle ilgilenen kişilerde motor işlevler aracılığıyla ve birkaç diğer el-göz koordinasyon etkinlikleriyle yeni uyaranlara uyum sağlamaya yardımcı olan bir adaptasyon olarak kabul edilir. Beyin evriminde nöroplastisitede bir uyumsuzluk örneği, uzuvlarını kaybeden bireylerde görülen hayalet ağrıdır (İng. phantom pain). Beyin uyaranlara tepki verme ve kendini yeniden düzenleme konusunda son derece başarılı olsa da, bazen kaybedilen bir uzuvla başa çıkamaz; oysa nörolojik bağlantılar kaybolmuştur. "Adaptation and Maladaptation" adlı bir dergideki bulgulara göre, bazı durumlarda, insan beyninin bir ortama en iyi şekilde uyum sağlamasını sağlayan değişimler de uyumsuz hale gelebilir. Bu durumda, bir uzvun kaybıyla, beyin ağrı algılayabilir, ancak artık kayıp uzuvdan sinyal veya sinir bulunmamaktadır.