Mehmed Zeki Paşa
| Mehmed Zeki Paşa | |
|---|---|
 Mehmed Zeki Paşa'nın portresi | |
| Doğum | 1835 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 16 Ocak 1929 (93 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul, Türkiye |
| Bağlılığı |  Osmanlı İmparatorluğu |
| Branşı | Osmanlı ordusu |
| Hizmet yılları | 1860-1911 |
| Rütbesi | Müşîr |
| Komutası | Yıldız Sarayı Muhafız Alayı, 4. Ordu, Hamidiye Hafif Süvari Alayları, 6. Ordu ve Bağdad Valisi |
| Çatışma/savaşları | 93 Harbi |
Mehmed Zeki Paşa (1835, Kafkasya - 16 Ocak 1929, İstanbul), Kafkasya asıllı Osmanlı devlet adamı ve müşîridir.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Kafkasya kökenli bir ailenin çocuğu olarak 1835'te doğdu. 1859'da Şeyh Şamil'in Ruslar'a esir düşmesiyle ailesiyle birlikte Osmanlı İmparatorluğu'na göçtü.[1] 1860 yılında Mekteb-i Harbiye'ye girdi, 1864'te mezun oldu. 1878 yılında Ferîk rütbesine terfi etti. Yıldız Sarayı Muhafız Alayı, Balkanlar ve Trablusgarp'ta önemli görevler üstlendi. Bu görevlerinde Sultan II. Abdülhamid'in takdirini kazandı. 1887 yılında Sultan II. Abdülhamid tarafından Müşîr rütbesine terfi ettirilerek merkezi Erzincan'da bulunan 4. Ordu Komutanlığı'na atandı. 1890 yılından itibaren de hem 4. Ordu komutanı, hem de Hamidiye Hafif Süvari Alayları'nın kurucusu ve başkomutanı olarak görev yaptı. Ermeni isyanlarının bastırılmasında etkin rol üstlendi.
II. Meşrutiyet'in ilanından sonra İttihatçılarla aynı siyasi düşünceleri paylaşmadığından komutanlık görevine devam etmek istemedi. Aslında II. Meşrutiyet'in ilanından önce de onun görevden alınmasını isteyen bazı etkili kişiler olduysa da padişah bu kişilerle aynı görüşte değildi ve paşanın hizmetlerinden memnundu. II. Meşrutiyet'in ilanından sonra işbaşına gelen İttihatçılarla çalışamayacağını düşünerek, iklim şartları, sağlık durumu ve ailevî bazı nedenleri ileri sürerek yerine başkasının atanmasını Harbiye Nezareti'nden talep etti. İsteğini uygun gören emrin 11 Ağustos 1908 tarihinde çıkması üzerine, yerine Abuk Ahmed Paşa'yı vekil olarak bıraktı ve 12 Ağustos 1908 tarihinde İstanbul'a hareket etti. Yerine 15 Ağustos 1908 tarihinde Erkân-ı Harbiye Müşîri Kölemen Abdullah Paşa atandı ve 11 Eylül 1908 tarihinde komutanlıktan azledildi. Azledildikten sonra, bir müddet açıkta bekledi ve 5 Mart 1911 tarihinde aylık 7.500 kuruş maaşla emekliye ayrıldı.
Ahmed Muhtar Paşa'nın sadrazamlığı döneminde 25 Ağustos 1912 tarihinde Cemal Bey'in istifasıyla boşalan Bağdat Valiliği'ne atandı. Ancak görevi hemen kabul etmedi ve düşünmek için birkaç haftalık süre istedi. Bağdat Vilayeti ve Irak coğrafyasında asayişin sağlanabilmesi ve vergilerin düzenli olarak toplanabilmesi için yeni valinin de öncekiler gibi üstün yetkiler istedi. Her şeyden önce valilik ve komutanlığın birleştirilmesi gerekmekteydi. Hükûmet tarafından isteği kabul edilerek 21 Eylül 1912 tarihinde çıkan padişah iradesiyle yeni Bağdat Valisi ve 6. Ordu Müfettişi olarak atandı.
Bağdat Valiliği görevinde yaklaşık yedi ay kaldı. Henüz görev yerine varmadan kendisini göreve getiren Ahmed Muhtar Paşa istifa etmek zorunda kaldığından, Bağdat'taki valilik hizmetini iktidar desteğinden yoksun olarak yürütmek zorunda kaldı. Yeniden iktidara gelen İttihatçılarla çalışamayacağını anlayınca Bağdat valiliğinden istifa etti.[2] Bu görevinden sonra herhangi bir devlet görevi verilmedi.
16 Ocak 1929'da İstanbul'da öldü.[3] Maçka Mezarlığı'na defnedilen naaşı, 1983'te Zincirlikuyu Mezarlığı'na aktarıldı.[4]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Özel
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Çakaloğlu 1999, s. I.
- ^ Toprak, Seydi Vakkas (2015). "MÜŞİR MEHMED ZEKİ PAŞA'NIN BAĞDAT VALİLİĞİ". Jass Studies, 34. ss. 417-42630 Aralık 2016.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Sinan Kuneralp, Son Dönem Osmanlı Erkân ve Ricali (1839-1922), Prosopoprafik Rehber, İstanbul 1999, s. 106.
- ^ Çakaloğlu 1999, s. II.
Genel
[değiştir | kaynağı değiştir]- Çakaloğlu, Cengiz (1999). Müşîr Mehmed Zeki Paşa (1835-1929) (PhD tez). Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
