Mercimek Otu
| Mercimek Otu | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Satureja hortensis | |||||||||||||||
Mercimek Otu (Diğer adıyla Satureja hortensis) Carl Linnaeus tarafından tanımlanmış ve Türkiye'de halk arasında Bulgaristan Türkleri nde Bulgaristan'dan göç edenlerce,Trakya'daki Türklerce "Çubritsa, çıbrıka, çibriska, çubriza", Çerkesler tarafından “hovben, kovben” olarak adlandırılan, Anadolu'da bulunan Türklerce geyikotu, baklakekiği, balkan kekiği, yaz geyik otu, yaz yalancı kekiği, yaz kekiği (İngilizcesi: summer savory) ya da zater gibi pek çok adla da bilinmektedir. Ballıbabagiller familyasından geyik otu/yalancı kekik (Satureja) cinslerinin özellikle Bulgarlar ve Türkler başta olmak üzere çeşitli halklar tarafından en bilinenleri arasındadır. Tek yıllıktır, ancak kullanım ve lezzet bakımından çok yıllık kış yalancı kekiği (Kış geyik otu) na benzer. Biraz daha acı bir tada sahip olan kış geyikotundan daha sık kullanılır.
Yayılışı ve özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu bitkinin kuzey yarımkürede pek çok yere yayılmıştır. Temmuz-eylül ayları arasında açan leylak tübüler çiçekleri vardır. 30 ila 60 santimetre (1 ila 2 ft) kadar büyür ve çok ince, bronz-yeşil yaprakları vardır. Mercimek otu, zengin, hafif bir toprakta yetişen tohumdan yetiştirilir. Tohumların çimlenmesi çok yavaştır.
Erken ilkbahar döneminde fidanları dikilir, genellikle haziran ayında taze kullanım için kesilir veya çiçeklenme döneminde çiçek açtığında bitki, kökleri ile beraber kışlık kullanım için toplanıp kurutulur. Öğütülerek tüketime hazır hale getirilir.
Kullanım alanları
[değiştir | kaynağı değiştir]Bitkinin aromatik yaprakları kullanılmakla başlıca kullanım alanı aşçılık ve yemek sektörüdür. Mercimek otu, başka yerlerde Ada çayı ile aynı şekilde kullanıldığı Atlantik Kanadası'nda geleneksel popüler bir bitkidir. Fransızca: cretonnade (kretonade) olarak bilinen öğütülmüş domuz eti ve diğer temel malzemelerle karıştırılan birçok hindi, kaz ve ördek gibi yenebilir kümes hayvanı için kullanılan kalın bir et sosunda ana tatlandırıcı olarak kullanılır. Ayrıca fricot gibi yahnilerde ve etli böreklerde kullanılır. Genellikle yıl boyunca yerel bakkallarda kurutulmuş halde bulunur ve bazen tariflerde (Fransızca: cretonnade) büyük cömert yığınlar halinde eklenir ve bazen daha incelikli bir şekilde (ballıbaklagillerin doğal lezzet verme yakınlığa sahip olduğu fasulyelerde olduğu gibi) değişen oranlarda kullanılır.
Mercimek otu (Yaz kekiği, çibrika), herbes de Provence'ın (Provence baharat çeşnisi'nin) karakteristik bir bileşenidir. Ayrıca ızgara etler ve barbeküler için baharat olarak ve ayrıca güveç ve soslarda yaygın olarak kullanılır.
Daha tatlı, daha narin aroması nedeniyle sosislerde kullanım için mercimek otu kış kekiğine tercih edilir. Bulgar mutfağında Gradinska chubritsa (Градинска чубрица) (Bahçe kekiği -Bahçe Çubritsası) diye bilinip önemli bir rol oynar ve çeşitli yemeklere güçlü bir lezzet sağlar. Özellikle Bulgar sucuğu denen Lukanka'nın (Bulgarca: луканка) yapımı esnasında Türklerdeki sucuk baharatına ek olarak ilave edilip kendine özgü kimyona benzer bir lezzet sağlar. Bulgar sofrasında tuz ve karabiber yerine üç çeşni bulunur: tuz, kırmızı tatlı biber ve mercimek otu. Bunlar karıştırıldığında buna sharena sol (Bulgarca: шарена сол) denen bir aromatik tuz karışımı ortaya çıkar.
Cimbru olarak bilinen yaz kekiği, Romanya mutfağında, özellikle sarmale (lahana dolması veya yaprak sarma) ve mititei'de (ızgara kıymalı börekte) kullanılır.
Bitkinin adı Almanca: Bohnenkraut, Felemenkçe: bonenkruid Fransızca: sarriette İtalyanca: santoreggia Portekizce: segurelha, İspanyolca: ajedrea,Yunanca,Yunanca: θρούμπι (throúbi) Lehçe: cząber, Bulgarca: чубрица (chubritsa), Rumence: cimbru, Macarca: borsikafű, Sırpça: чубар (čubar), Ukraynaca: чабер (chaber) ve Özbekçe: жамбил (jambil) Özbekçe diye çeşitli adlarla çeşitli milletlerce bilinir.
Türk mutfağında ise Bulgaristan'dan göç eden göçmenlerin yaptığı sucuklarda, çorbalarda kullanılır. Yine İnegöl köfte'de köftenin aromasını sağlamak için kullanılan bileşenler arasındadır. Türk mutfağında Büryan yemeğinde kimi yerlerde kullanılabilmektedir.
Bunun yanında yağı ve yaprakları geleneksel tıpta kekik yağı gibi iştahı açıcı, mideyi çalıştırıcı, hazımsızlığı giderici, gaz ve idrar söktürücü,antiseptik özelliklerinden dolayı soğuk algınlığı ile mücadele de kullanılabilmektedir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kış kekiği (Kış Geyikotu)
Kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Burland, Bruno; Luisella Verotta; Laura Comara (2010). = MaAZMbSxNt4C&q = Savory%2C+%22Satureja+hortensis%22&pg = PA321 Herbal Principles in Cosmetics: Properties and Mechanisms of Action
|url=değerini kontrol edin (yardım). Boca Raton, FL: CRC Press. ss. 318-321. ISBN 978-1-4398-1214-3.|ad=eksik (yardım) - = u-gDLTTag1oC&q = savory+hortensis&pg = PA150 Complete Herbalist
|url=değerini kontrol edin (yardım). 1. New Delhi, India: Logos Press. 2009. s. 150. ISBN 978-81-7268-190-6.|ad=ve|soyadı=eksik (yardım) - Cutler, Karan Davis; Kathleen Fisher; Suzanne DeJohn (2010). = NGRyVqNN03EC&q = %22Satureja+hortensis%22&pg = PA328 Herb Gardening For Dummies
|url=değerini kontrol edin (yardım). National Gardening Association. ss. 328, 329. ISBN 978-0-470-88746-2.|ad=eksik (yardım) - King, John; Robert S. Newton (1852). = pw_rAAAAMAAJ&q = %22Satureja+hortensis%22&pg = PA369 The eclectic dispensatory of the United States of America (Google eBook)
|url=değerini kontrol edin (yardım). Cincinnati, Ohio: H. W. Derby & Co. s. 369.|ad=eksik (yardım) - Nybe, E.V.; Mini Raj (2007). K.V.Peter (Ed.). = HHs6ANrJ-MEC&q = %22Satureja+hortensis%22&pg = PA233 Spices: Vol.05. Horticulture Science Series
|url=değerini kontrol edin (yardım). New Delhi, India: New India Publishing. ss. 233, 234. ISBN 978-81-89422-44-8.|ad=eksik (yardım);|ad=eksik (yardım)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Grieves, Bir Modern Şifalı Bitki (A Modern Herbal) 6 Ağustos 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
