Mete Tunçay

Mete Tunçay
Mete Tunçay
Doğum	27 Haziran 1936; İstanbul, Türkiye
Ölüm	18 Ağustos 2025 (89 yaşında); Beşiktaş, İstanbul, Türkiye
Defin yeri	Feriköy Mezarlığı
Eğitim	Beyoğlu Atatürk Erkek Lisesi; Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi; Londra Ekonomi Okulu
Meslek	Tarihçi, siyaset bilimci
Önemli eser(ler)	Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması 1923-1931
Hareket	Abant Platformu Eş Başkanı
Kurul üyeliği	Yurttaşlık Derneği ve Tarih Vakfı yönetim kurulu başkan yardımcısı

Mete Tunçay (27 Haziran 1936, İstanbul - 18 Ağustos 2025, İstanbul), Türk siyaset bilimci ve tarih profesörü.

Siyasal düşünceler tarihi disiplininin Türkiye'de gelişmesine katkıda bulunmuş bir akademisyendir. Türkiye’de Sol Akımlar ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması başlıklı kitapları önemli eserlerindendir. 1984'te çıkmaya başlayan Tarih ve Toplum dergisi ile 1994 yılından beri yayımlanmakta olan popüler tarih dergisi Toplumsal Tarih'in yayımlanmasına, Tarih Vakfı'nın kurulmasına öncülük etmiştir.^[1]

Hayatı

27 Haziran 1936'da İstanbul'da doğdu. 1954'te Beyoğlu Atatürk Erkek Lisesi'ni bitirdi. 1958'de Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nden mezun olduktan sonra aynı yıl Âmme Hukuku ve Siyaset Nazariyeleri kürsüsünde asistan oldu. 1961'de özgürlük kavramı üstüne yazdığı tezle doktora derecesini aldı. 1961-63 yıllarında Rockefeller bursuyla London School of Economics and Political Science'ta incelemeler yaptı. 1966'da Türkiye'de Sol Akımlar 1908-1925 başlıklı çalışmasıyla siyasal teoriler doçenti oldu.

1972'de siyasal bilgiler fakültesinden istifa etti. 1974-1975 yılları arasında Kültür Bakanlığı Yayınlar Daire Başkanı oldu. 1975-1977 yılları arasında Millî Kütüphane'de müşavirlik yaptı.

1978'de İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'ndeki görevine döndü. Aynı yıl Sovyet Bilimler Akademisi'nin konuğu olarak Moskova, Leningrad ve Bakü'de; 1979-1980'de de Fulbright bursuyla Amerika Birleşik Devletleri'nde Stanford Üniversitesi'nde araştırmalarda bulundu.

1981'de Yurt Yayınları'ndan Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetiminin Kurulması 1923-1931 başlıklı kitabı yayımlandı.^[2] 1983 yılında 1402 sayılı yasa uyarınca üniversiteden uzaklaştırıldı. 1987-88'de Freie Universitaet Berlin tarafından Carl von Ossietzsky profesörlüğü ile onurlandırıldı.

1984-1993 yıllarında aylık Tarih ve Toplum, 1994-1996 yıllarında da Toplumsal Tarih dergilerinin editörlüğünü yaptı. 15 Haziran 1990'da Danıştay kararıyla siyasal bilgiler fakültesindeki görevine iade edildi, ancak 18 Eylül'de istifa etti.

Vefatına kadar akademik hayatına İstanbul Bilgi Üniversitesi'nin tarih bölümünde devam etti.^[3] Helsinki Yurttaşlar Derneği ve Tarih Vakfı yönetim kurullarında görev yaptı. Kendi beyanına göre, Fethullah Gülen öncülüğünde kurulan Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı'nın desteklediği Abant Platformu adlı çalışma grubunun 3-5 yıl eşbaşkanlığını yürüttü.^[4]

Türkiye'de siyasî düşünceler tarihi disiplininin gelişmesine önemli katkıda bulundu. İktisadî konularda şerh düşmekle birlikte liberal geleneğe bağlı bir politik duruş sergiledi, sosyalizmi net bir dille savunurken bile liberal-demokrat duruşa saygısını ifade etti.^{[kaynak belirtilmeli]} Bu alanda, özellikle hocası olan 20. asrın önemli filozoflarından liberal-demokrat Karl Popper'dan etkilendiği bilinmektedir. Bugün sosyalist çizgiden ziyade sol-liberal bir entelektüel çizgidedir.^{[kaynak belirtilmeli]} Murat Belge ile birlikte sol-liberal çizginin Türkiye'deki temsilcilerindendir.^{[daha geniş açıklama gerekli]}

Bir süredir sağlık sorunlarıyla mücadele eden Mete Tunçay, 18 Ağustos 2025'te kaldığı Etiler Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezinde 89 yaşında hayatını kaybetti.^[5] Aynı gün Levent'teki Afet Yolal Camii'nde kılınan cenaze namazı sonrası Feriköy Mezarlığı'na defnedildi.^[6]^[7]

Kitapları

Türkiye'de Sol Akımlar I (1908-1925) (1966)
Türkiye'de Sol Akımlar II (1925-1936) (1992)
Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması 1923-1931 (1981)
Eski Sol Üzerine Yeni Bilgiler (1982)
Bilineceği Bilmek (1983)
1923 Amele Birliği (1989)
Arif Oruç'un Yarın'ı (1933), İletişim Yayınları (1991) ISBN 975-470-192-X
Eleştirel Tarih Yazıları, Liberte Yayınları (2005)
Batı'da Siyasal Düşünceler Tarihi Seçilmiş Yazılar (2004) İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Solun Tarihine Düşülen Notlar (2022) İletişim Yayınları

Çevirileri

Bizans Siyasal Düşüncesi, G. L. Seidler (V Yayınları)
Marksist Düşünce Sözlüğü, İletişim Yayınları
Bilginin Toplumsal Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2001.
Siyasî İnsan, Seymour Martin LIPSET, Türk Siyasi İlimler Derneği Yayınları, Ankara 1964.
Açık Toplum ve Düşmanları, cilt 1, Liberte Yayınları
Din Üstüne, David Hume (Kültür Bakanlığı Yayınları)
Tarih ve Toplumsal Kuram, Peter Burke, Tarih Vakfı Yurt Yayınları / Kuram Dizisi
Kutsal Roma İmparatorluğu,Barbara Stollberg-Rilinger, VakıfBank Kültür Yayınları
Bizans: Toplumsal Ve Siyasal Düşünüşü, Ernest Barker, Dost Kitapevi Yayınları, Ankara, 1982

Kaynakça

Özel

^ Alkan, Mehmet Ö (Temmuz 2016). "80. Yaşında Mete Tunçay'a Saygı Eserleriyle Mete Tunçay.pdf". Toplumsal Tarih Dergisi (271). 28 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi28 Nisan 2022.
^ Toprak, Zafer (2016). "Mete Tunçay'ın Tek-Parti Yönetiminin Kuruluşu" Adlı Kitabının Yayımlanış Öyküsü". Toplumsal Tarih, 271. s. 40-42.
^ webteam. "Tarih Bölümü - Akademik - Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi". Bilgi.edu.tr. 20 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2022.
^ "Prof. Dr. Mete Tunçay'dan AK Parti ve Erdoğan yorumu: 16 yıl daha". 9 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2025.
^ Merkezi, Haber (18 Ağustos 2025). "Tarihçi Mete Tunçay hayatını kaybetti". Medyascope. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2025.
^ "Tarihçi Mete Tunçay son yolculuğuna uğurlandı". TRT Haber. 18 Ağustos 2025. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2025.
^ "Mete Tunçay'a veda". Milliyet. 20 Ağustos 2025. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2025.

Genel

Mete Tunçay'a Armağan. İstanbul: İletişim Yayınları. 2007. ISBN 978-975-05-0481-5.

[1] Alkan, Mehmet Ö (Temmuz 2016). "80. Yaşında Mete Tunçay'a Saygı Eserleriyle Mete Tunçay.pdf". Toplumsal Tarih Dergisi (271). 28 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi28 Nisan 2022.

[2] Toprak, Zafer (2016). "Mete Tunçay'ın Tek-Parti Yönetiminin Kuruluşu" Adlı Kitabının Yayımlanış Öyküsü". Toplumsal Tarih, 271. s. 40-42.

[3] webteam. "Tarih Bölümü - Akademik - Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi". Bilgi.edu.tr. 20 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2022.

[4] "Prof. Dr. Mete Tunçay'dan AK Parti ve Erdoğan yorumu: 16 yıl daha". 9 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2025.

[5] Merkezi, Haber (18 Ağustos 2025). "Tarihçi Mete Tunçay hayatını kaybetti". Medyascope. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2025.

[6] "Tarihçi Mete Tunçay son yolculuğuna uğurlandı". TRT Haber. 18 Ağustos 2025. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2025.

[7] "Mete Tunçay'a veda". Milliyet. 20 Ağustos 2025. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2025.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]