Misak Torlakyan
Misak Torlakyan | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1889 Trabzon, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 12 Kasım 1968 Montebello, Kaliforniya |
| Milliyet | Ermeni |
| Tanınma nedeni | Behbud Han Cevanşir suikastı |
Misak Torlakyan (1889 - 12 Kasım 1968), 1921'de Azerbaycan'ın eski İçişleri Bakanı Behbud Han Cevanşir'i öldüren suikastçıdır. Torlakyan, Ekim 1921'de İngiliz askeri mahkemesi tarafından zihinsel durumu gerekçe gösterilerek "suçlu ama sorumlu değil" kararıyla beraat etti.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Torlakyan, 1889 yılında Osmanlı İmparatorluğu'nun Trabzon şehrinde doğdu. 18 yaşında Ermeni Devrimci Federasyonu'na (ARF) katılan Torlakyan, Trabzon'daki Türk ordusu deposundan Ermeni meşru müdafaa birlikleri için önemli miktarda silah kaçırmayı başardı.[1] I. Dünya Savaşı sırasında askeri istihbarat elde etmekle görevlendirilen Torlakyan, o sıralarda Rus Ordusu keşif biriminde çalışmaktaydı ve Türk ordusunun mevzileri hakkında değerli bilgiler temin etti. 1918 yılında Rus birliklerinin Türkiye'den çekilmesini fırsat bilen Türk birlikleri, Erivan'a girdi. Bunun üzerine Torlakyan Ermeni ordusuna katıldı ve Drastamat Kanayan önderliğindeki Bash Abarán savaşında çarpıştı. Savaş, Türk ordusunun bölgede daha fazla ilerlemesini engelledi. Sardarabad ve Karakilise'de elde edilen zaferler, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin (1918-1920) kurulmasını sağladı. 1921'de ARF tarafından İstanbul'a gönderilen Torlakyan, 18 Temmuz 1921'de İstanbul'daki Pera Palas otelinin önünde Azerbaycan'ın eski İçişleri Bakanı Behbud Han Cavanşir'i öldürdü. Bu öldürme, Ermeni Kırımı sonrası Ermeni Devrimci Federasyonu tarafından yürütülen Nemesis Operasyonu'nun parçasıydı.
Torlakyan, 11 Ağustos 1921'de İngiliz askeri mahkemesinde yargılandı. Misak Torlakyan'ın davası, Soğomon Tehliryan davasında olduğu gibi bir hükûmet yetkilisinin öldürülmesini içeriyordu ve failler suçsuz bulunmuştu. Torlakyan'ın davasında askeri yargıcı ve jürileri etkilemek için hem Ermeni hem de Türk tarafı tarih, teoloji, felsefe, fizyoloji, psikoloji ve siyaset uzmanlarını mahkemeye getirdi. Dolayısıyla bu iki dava, Almanların, Türklerin, Ermenilerin ve Azerbaycanlıların Birinci Dünya Savaşı sonrasında hakim olan siyasi stratejilerini ortaya koymaktadır.[2]
Ekim 1921'de İngiliz mahkemesi Torlakyan'ın suçlu olduğuna, ancak epilepsi hastası olduğundan dolayı eylemlerinden sorumlu tutulamayacağına karar verdi. Torlakyan sonrasında serbest bırakılacağı Yunanistan'a sürüldü. Serbest kaldıktan sonra ABD'ye gitti.[3]
1943'te Drastamat Kanayan başkanlığındaki Ermeni keşif-sabotaj grubu AG-114'e üye oldu.[4][5]
Hayatının son yıllarında Kaliforniya'ya yerleşti ve 1968'de Montebello, Kaliforniya'da öldü.[6] Doğu Los Angeles'taki Evergreen Mezarlığı'na gömüldü.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Prelate Presides over Memorial for National Hero Misak Torlakian". westernprelacy.org. Western Prelacy of the Armenian Apostolic Church of America. 18 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2021.
- ^ The case of Misak Torlakian. United States: Center for Armenian Remembrance. 2006. ISBN 978-0977715305.
- ^ Resistance and Revenge: the Armenian Assassination of the Turkish Leaders. United States: Transaction Publishers. 1990. ss. 120-121. ISBN 0-88738-338-6. Erişim tarihi: 4 Ocak 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 4 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Eylül 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2021.
- ^ "Միսաք Թորլաքեան (1888-1968) - Արդարութեան Մարտիկը". Radio YAN - Armenian Radio Station. 14 Kasım 2014. 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2021.
