Bilgisayarda çoklu görev

Modern masaüstü işletim sistemleri aynı anda çok sayıda farklı işlemi idare edebilmektedir. Bu ekran görüntüsü Linux Mint'in aynı anda Xfce masaüstü ortamı, Firefox, bir hesap makinesi programı, yerleşik takvim, Vim, GIMP ve VLC medya oynatıcısını çalıştırdığını gösteriyor.

Bilgisayarda çoklu görev (İngilizce: multitasking), bilgisayar bilimlerinde, bir bilgisayarın aynı zaman diliminde birden fazla görevi (işlem) eşzamanlı olarak yürütebilmesini ifade eder. Çoklu görev sayesinde, yeni bir görev başlatıldığında mevcut görevlerin tamamlanması beklenmeden işlem yapılabilir; bilgisayar, birden fazla görevin parçalarını art arda çalıştırarak işlemci ve bellek gibi kaynakları birden fazla iş arasında paylaşır. Bu süreçte çalışan bir program otomatik olarak durdurulup mevcut durumu kaydedilir, ardından başka bir programın kaydedilmiş durumu yüklenerek kontrol ona devredilir. Bu işleme "bağlam değiştirme" (context switch) denir. Bağlam değiştirme, sabit zaman aralıklarında (öncelikli çoklu görev) veya programın işletim sistemine zamanını devretmesiyle (kooperatif çoklu görev) gerçekleşebilir. Çoklu görev, görevlerin tam olarak aynı anda yürütülmesini gerektirmez; bunun yerine, birden fazla görevin belirli bir zaman diliminde ilerlemesini sağlar. Çoklu işlemli (multiprocessor) sistemlerde bile, çoklu görev sayesinde işlemci sayısından çok daha fazla görev aynı anda yürütülebilir.

Tarihçe ve kullanım alanları

Çoklu görev, 1960'lardan bu yana bilgisayar işletim sistemlerinin yaygın bir özelliği olmuştur. Bu özellik, bilgisayar donanımının daha verimli kullanılmasını sağlar. Örneğin, bir program harici bir olay (kullanıcı girişi veya giriş/çıkış işlemi gibi) için beklerken, işlemci başka bir programı çalıştırmaya devam edebilir. Zaman paylaşımı (time-sharing) sistemlerinde, birden fazla kullanıcı aynı işlemciyi kullanıyormuş gibi hisseder; arka planda ise bilgisayar, her kullanıcının programını çoklu görevle işler. Çoklu programlama (multiprogramming) sistemlerinde ise bir görev, harici bir olay için beklemek zorunda kaldığında işletim sistemi başka bir görevi çalıştırır.