Nasr bin Ahmed
| I. Nasr Farsça: نصر یکم | |
|---|---|
| Sâmânî emiri | |
| Hüküm süresi | 864/5-892 |
| Önce gelen | Ahmed bin Esed |
| Sonra gelen | İsmail bin Ahmed |
| Ölüm | 892 |
| Babası | Ahmed bin Esed |
| Dini | Sünnilik |
I. Nasr (Farsça: نصر یکم; ö. Ağustos 892) 865'ten 892'ye kadar Sâmânîler'in emiridir. Ahmed bin Esed'in oğlu ve halefidir.
Saffari hükümdarı Yakub bin Leys'in (h. 861-879) elinde Horasan'daki Tâhiri valilerinin zayıflamasıyla, Nasr fiilen bağımsız bir hükümdar olarak hüküm sürebildi. 874 yılında Nasr, kardeşi İsmail bin Ahmed'i, yakın zamanda Harezm orduları tarafından harap edilen Buhara şehrini ele geçirmek üzere gönderdi. Şehir ona kapılarını açtı ve Nasr, İsmail'i vali olarak atadı. Ancak vergi paralarının nereye dağıtılacağı konusunda çıkan anlaşmazlık, 885 yılında kardeşler arasında bir çatışmanın çıkmasına neden oldu. İsmail sonunda galip geldi ve Sâmânî devletinin kontrolünü ele geçirdi. Ancak Mâverâünnehir'i bizzat Nasr yönetmişti ve halifeler onu meşru yönetici olarak tanımaya devam ettiler. Bu nedenle İsmail de kardeşini tanımaya devam etmişler, fakat Nasr tamamen güçsüz kalmış ve bu durum 892'deki ölümüne kadar devam etmiştir.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Nasr, Abbasiler döneminde Mâverâünnehir'in önemli bir bölümünü yöneten Ahmed bin Esed'in oğludur. Babasının ölümünden sonra Nasr, Semerkand da dahil olmak üzere Mâverâünnehir'nın çoğunu alırken, kardeşi Yakup ise Şaş'ı aldı.[1] Saffari hükümdarı Yakub bin Leys'in (h. 861-879) elinde Horasan'daki Tâhiri valilerinin zayıflaması Nasr'ın neredeyse bağımsız bir hükümdar olarak hüküm sürmesini sağladı.[2][3] Nasr'ın Mâverâünnehir'daki emirliğinin uzaklığı, İran'da meydana gelen ani güç mücadelelerine yakalanmamasını sağladı.[4] Ancak Horasan'ın Herat kentindeki Sâmânî kolu, Yakub'un 867'de İbrahim bin İlyas'ı yenip esir almasıyla sona ermiştir.[5] 870/1 yılında Nasr, Yakub'un Belh şehrini kısa bir süreliğine işgal etmesinden sonra ülkesinden kaçan Bânîcûrî hükümdarı Davud bin Abbas'a sığınma hakkı verdi. 874 yılında Abbasi halifesi Mutemid (h. 870-892) Yakub'un iddialarına karşı koymak amacıyla Nasr'a Mâverâünnehir ve Belh valilikleri için bir atama gönderdi. Davud ibn Abbas'ın halefi Ebu Davud Muhammed bin Ahmed (h. 873-898/899), Belh'i yöneten ve muhtemelen Nasr'ın vasalı olan kişidir.[6][2]
Aynı yıl komşu şehir Buhara'daki Hanefi din adamları Nasr'dan yardım istediler. Tahirilerin çöküşüyle birlikte şehir çalkantılı bir güç boşluğuna düşmüştü ve Harezm'in Afrigi şahlarının tekrarlanan saldırılarına maruz kalmıştı.[2][3] Nasr, küçük kardeşi İsmail bin Ahmed komutasındaki bir kuvveti, kendisini memnuniyetle karşılayan Buhara'yı ele geçirmek için göndermiştir. Bununla birlikte, Bukhar-Hudah resmi olarak şehrin kontrolünü elinde tutmaya devam etmiştir.[3] 885 yılında vergi paralarının nereye dağıtılacağı konusunda çıkan anlaşmazlık Nasr ile İsmail arasında anlaşmazlığa yol açtı. Üç yıl süren mücadeleden İsmail galip çıktı. Devleti fiilen kontrol altına almış olmasına rağmen kardeşini resmen devirmemiş, Buhara'da kalmayı sürdürmüştür. Bunu, halifenin Mâverâünnehir'in resmi yönetimini Nasr'a vermiş olmasından dolayı yapmıştır; halifenin gözünde Nasr, bölgenin tek meşru hükümdarıydı. Bu nedenle İsmail, Ağustos 892'de Nasr'ın ölümüne kadar onu resmen hükümdar olarak tanımaya devam etti ve ölümünden sonra resmen iktidarı ele geçirdi.[2][3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Frye 1975, ss. 136–137.
- ^ a b c d Frye 1975, s. 137.
- ^ a b c d Foltz 2019, s. 64.
- ^ Spuler 2014, s. 72.
- ^ Bosworth 1965, s. 1026.
- ^ Marlow 2016, s. 43.
- Genel
- Bosworth, C.E. (1965). "G̲h̲ulām". Lewis, B.; Pellat, Ch.; Schacht, J. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume II: C–G (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. OCLC 495469475.
- Bosworth, C.E.; Crowe, Yolande (1965). "Sāmānids". Lewis, B.; Pellat, Ch.; Schacht, J. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume II: C–G (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. OCLC 495469475.
- Bosworth, C. E. (1982a). "Abbasid Caliphate". Encyclopaedia Iranica, Vol. I, Fasc. 1. ss. 89-95.
- Bosworth, C. E. (1998). "Esmāʿīl, b. Aḥmad b. Asad Sāmānī, Abū Ebrāhīm". Encyclopaedia Iranica, Vol. VIII, Fasc. 6. ss. 636-637.
- Foltz, Richard (2019). A History of the Tajiks: Iranians of the East. New York: Bloomsbury Publishing. ss. 1-256. ISBN 9781788316521.
- Frye, R. N. (1975). "The Sāmānids". Frye, Richard N. (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-20093-8.
- Kennedy, Hugh (2016). The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century (İngilizce) (Second bas.). Oxford ve New York: Routledge. ISBN 978-1-138-78761-2.
- Marlow, Louise (2016). "Abū Zayd al-Balkhī and the Naṣīḥat al-mulūk of Pseudo-Māwardī". Der Islam. Cilt 93. De Gruyter. ss. 35-64. doi:10.1515/islam-2016-0002.
- Spuler, Bertold (2014). Iran in the Early Islamic Period: Politics, Culture, Administration and Public Life between the Arab and the Seljuk Conquests, 633–1055. Brill. ISBN 978-90-04-28209-4.
