Saffârîler
Saffârîler صفاریان | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 861-1002 | |||||||||||||
.svg) Saffarîler'in en geniş oldukları dönemdeki sınırları | |||||||||||||
| Başkent | Zerenc | ||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Farsça (yönetim, anadil) | ||||||||||||
| Hükûmet | Irsî monarşi | ||||||||||||
| Emir | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
| İran tarihi dizisinin bir parçası |
|---|
 |
|
Zaman çizelgesi |
Seferîler veya Saffârîler (Farsça: سلسله صفاریان), İran'ın güneydoğusu ile Afganistan'ın güneybatısında yer alan Sistan'da kurulmuş ve 861-1003 yılları arasında faaliyet göstermiş bir Fars[1][2] hanedandır.
Saffârîler'in merkezi bugün Afganistan sınırları içinde kalan Zaranc şehridir. Hanedan geçmişi hakkında pek bilgi bulunmayan fakat doğu İran'da bakırcılık yapan Yakûb bin Leys es-Saffâr tarafından kurulmuş ve adını ondan almıştır. es-Saffâr topladığı güç sayesinde kumandan olmuş ve Sistan bölgesini, daha sonra da günümüz İran ve Afganistan topraklarının büyük bir kısmını fethetmiştir.[3] Es-Sefer ölümünden önce Tahirîler'in elinde bulunan Horasan'ı ele geçirerek, onlara son vermiş ve Bağdat yakınlarına kadar ulaşmıştır.
Saffarî İmparatorluğu kurucusu Yakub'un ölümünden sonra pek fazla yaşamadı. Kendinden sonra tahta geçen kardeşi Amr bin Leys 900 yılında Samanîler'e bir savaşta yenildi. Daha sonra Horasan'ı teslim etmek zorunda bırakıldı. Geçen yıllar içinde iyice zayıflayan devlete 1003 yılında Gazneliler tarafından son verildi. 1029'da hanedanın Nasri kolu, Saffârîleri yeniden kurmuş ve Sistan valisi sıfatıyla sırasıyla Gaznelilere, Selçuklu Hanedanına, Gurlulara, Harezmşahlara, Moğollara ve İlhanlılara bağlı yaşamıştır. 13. yüzyılın başında hanedanın Mihrabani kolu Sistan'da yönetimi ele geçirmiştir. Saffârîler İlhanlıların çöküşüyle yarım yüzyıl bağımsız yaşadıktan sonra sırasıyla Timurlulara, Özbeklere ve Safevîlere bağlı olarak Sistan'ı yönetmiştir. 1537'de Saffârîlere kesin olarak Safevîler son vermiş ve bölgeyi kendilerinin atadığı valilerce yönetmeye başlamıştır.
Saffârî hanedanının hükümdarları
[değiştir | kaynağı değiştir]| Unvan | Kişisel İsim | Hükümdarlığı | |
|---|---|---|---|
| Abbâsîler'den bağımsızlık | |||
| Emir أمیر al-Saffar coppersmith الصفار |
Yakûb bin Leys es-Saffâr یعقوب بن اللیث |
861–879 | |
| Emir أمیر |
Amr bin Leys عمرو بن اللیث |
879–901 | |
| Emir أمیر Abul-Hasan أبو الحسن |
Tâhir bin Muhammed bin Amr طاھر بن محمد بن عمرو ortak hükümdar Yakûb bin Muhammed bin Amr |
901–908 | |
| Emir أمیر |
al-Layth ibn 'Ali اللیث بن علي |
908–910 | |
| Emir أمیر |
Muhammad ibn 'Ali محمد بن علي |
910–911 | |
| Emir أمیر |
Al-Mu'addal ibn 'Ali المعضل ابن علي |
911 | |
| Emir أمیر Abu Hafs ابو حفص |
Amr ibn Ya'qub ibn Muhammad ibn Amr عمرو بن یعقوب بن محمد بن عمرو |
912–913 | |
| Sâmânî istilası 913–922. | |||
| Emir أمیر Abu Ja'far ابو جعفر |
Ahmed ibn Muhammad ibn Khalaf ibn Layth ibn 'Ali | 922–963 | |
| Emir أمیر Wali-ud-Daulah ولي الدولة |
Halef bin Ahmed bin Muhammed bin Halef bin el-Layth bin 'Ali | 963–1002 | |
| Gazneli tarafından fethedildi, 1002. | |||
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "First, the Saffarid amirs and maliks were rulers of Persian stock who for centuries championed the cause of the underdog against the might of the Abbasid caliphs." -- Savory, Roger M.. "The History of the Saffarids of Sistan and the Maliks of Nimruz (247/861 to 949/1542-3)." The Journal of the American Oriental Society. 1996
- ^ Daftary, Farhad. Historical Dictionary of the Ismailis. p. 51.
The Saffarids, the first Persian dynasty, to challenge the Abbasids...
- ^ Nancy Hatch Dupree - An Historical Guide To Afghanistan - Sites in Perspective (Chapter 3)... Link 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
