Nikola Jekov
Nikola Todorov Jekov (Bulgarca: Никола Тодоров Жеков; d. 1865, İslimiye, Osmanlı İmparatorluğu – ö. 1 Kasım 1949, Füssen, Batı Almanya), I. Dünya Savaşı sırasında Bulgaristan Savaş Bakanı (1915) ve Genelkurmay Başkanı (1915-18).[1]
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1865'te Osmanlı İmparatorluğu'nun İslimiye şehrinde doğdu. Sofya Harp Okulu'na kabul edildi ve 1885'teki Sırp-Bulgar Savaşı sırasında bir yedek alayda gönüllü olarak hizmet verdi. 1886'da Prens Aleksandır'a karşı gerçekleştirilen başarısız darbe girişimine katıldı. Darbe girişiminin ardından rütbe düşürme cezası aldı ve 12. piyade alayına gönderildi. Kısa süre sonra affedildi ve Harp Okulu'ndan mezun oldu. 1887'de teğmenliğe terfi etti ve Şumnu'daki 2. topçu alayında görevlendirildi. 1894'te yüzbaşı olarak terfi etti ve aynı yıl, 1898'de mezun olacağı Torino'daki askeri akademiye gönderildi. Bulgaristan'a dönüşünde 3. topçu alayında görevlendirildi. 1901'de binbaşılığa yükseltildi ve Sofya'daki harp okulunda dersler vermeye başladı; 1912'de okulun müdürü oldu. 1910-12 arasında 1. piyade alayının komutanlığını yaptı.
Birinci Balkan Savaşı sırasında Edirne'yi önce kuşatan, ardından şehre saldıran 2. Ordu'nun kurmay başkanıydı (Edirne Kuşatması). Yaşadığı hastalık yüzünden İkinci Balkan Savaşı'na katılamadı, iyileştikten sonra Batı Trakya'daki Bulgar kuvvetlerinin komutanı olarak görevlendirildi.
1913-14'te, Bulgaristan ile Osmanlı İmparatorluğu arasında İstanbul'da düzenlenen müzakerelerde Bulgar heyetinin üyesiydi. Daha sonra Genelkurmay başkan yardımcılığı yaptı. Ağustos 1915'te tümgeneralliğe yükseltildi ve savaş bakanlığına atandı.
Balkan savaşlarındaki deneyimi nedeniyle Çar Ferdinand tarafından 24 Eylül 1915'te genelkurmay başkanlığına atandı ve savaşın sonuna değin bu görevini sürdürdü.
Jekov, Bulgaristan'ın İttifak Devletleri tarafında I. Dünya Savaşı'na katılması taraftarıydı. August von Mackensen'in ordu grubuna katılan Bulgar 1. Ordusu Alman ve Avusturya-Macaristan kuvvetleriyle birlikte Sırbistan'da Sırp kuvvetlerini yenerken, doğrudan Bulgar komutanlığının emrindeki Bulgar 2. Ordusu Makedonya'yı ele geçirerek Sırbistan'a ulaşacak İtilaf yardımını kesti. Mackensen komutasındaki Bulgar ordusu Romanya Cephesi'nde de başarılı oldu.
Jekov, 1916 sonbaharındaki Selanik ve 1917 ilkbaharındaki Florina ile Prespa Gölü muharebelerinde İtilaf saldırılarını püskürtmeyi başardı. Jekov'un birlikleri ayrıca Ağustos-Eylül 1916'daki başarılı Kavala Limanı saldırısına da katıldı. Ekim 1916'da korgeneralliğe yükseltildi. 1918 yazında hastalandı ve eylül ayında tedavi için Viyana'ya gitmek zorunda kaldı. Görevini yardımcısı general Georgi Todorov'a bıraktı. Bu sırada Dobro Pole'deki İtilaf saldırısı Bulgar hatlarını kırmayı başararak, Bulgaristan'ın teslim olmasıyla sonuçlanacak süreci başlattı. 4 Kasım 1918'de general Jekov aktif görevden uzaklaştırıldı.
Savaştan sonra Almanya'ya sürgüne gitmeyi tercih etti. 1921'de saygınlığını geri kazanmak için Bulgaristan'a döndü ve Aleksandır Stamboliyski'nin Bulgar Halk Çiftçi Birliği hükûmeti tarafından 10 yıl hapis cezasına çarptırıldı. 1923'teki darbeden sonra affedildi ve serbest bırakıldı.
Bundan sonraki yıllarda askeri akademide dersler verdi, askerlik bilimi ve anılarıyla ilgili kitaplar yazdı. 6 Mayıs 1936'da Bulgaristan ordusunda en yüksek rütbe olan piyade generalliğine yükseltildi. Jekov iki dünya savaşı arası dönemde Bulgar milliyetçiliğinin önde gelen figürlerinden biri oldu.
II. Dünya Savaşı sırasında Adolf Hitler ile dostça bir ilişki kurdu; Fransa'nın yenilgisinin ardından 1940'ta Hitler tarafından Paris'te misafir edildi. 1944'teki komünist hükümet darbesinden sonra siyasi baskıdan korkarak Almanya'ya iltica etti. Şubat 1945'te Bulgar Vatan Cephesi tarafından kurulan mahkemece gıyabında idam cezasına çarptırıldı.
1949'da Bavyera'daki Füssen kasabasında yaşamını kaybetti. Bulgaristan'daki komünist yönetimin sona ermesinden sonra, 1992'de naaşı ülkesine getirilerek Sofya'daki askeri mozoleye defnedildi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ история, Българска (31 Ağustos 2014). "Никола Жеков – спорна личност с безспорен принос за България". Българска история (Bulgarca). Erişim tarihi: 15 Nisan 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- (İngilizce) Biyografi 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,firstworldwar.com
