Olağanüstü hâl
Olağanüstü hâl ya da kısa adıyla OHAL, olağanüstü bir yönetim düzeninin gerekli olduğu doğal afet, tehlikeli salgın hastalık, ekonomik bunalım, kamu düzenini tehlike altına sokan yaygın şiddet vakaları gibi durumlarda başvurulan uygulamadır.
Uluslararası hukuk ile ilgisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Uluslararası hukuk açısından bakıldığında olağanüstü hâl durumunda özgürlükler ve haklar kısıtlanabilir. Örneğin bir hükûmet bir kişiyi yargılama olmaksızın alıkoyabilir. Kanunlarla belirlenmiş olan, temel özgürlükleri içeren "sınırlanamayan haklar" kapsam dışıdır.[1]
Olağanüstü hâl örnekleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Fransa 2015 Paris saldırıları sonrasında olağanüstü hâl ilan etti.
- ABD 11 Eylül saldırıları sonrasında hâlen geçerli olan olağanüstü hâli ilan etti.[2]
- 12 Haziran 2016'da 2016 Orlando gece kulübü saldırısı sonucunda Florida eyaleti Orange County'de olağanüstü hâl ilan etti.[3]
- Wood Buffalo belediyesi Fort McMurray Yangını sonucunda Alberta, Kanada'da olağanüstü hâl ilan etti.
- Filipinler tropik fırtına felaketi sonucunda olağanüstü hâl ilan etti.[4][5]
- Myanmar mezheplerle ilgili şiddet sonucunda Meiktila'da olağanüstü hâl ilan etti.[6]
- Kırım, Ukrayna'daki enerji sıkıntısı nedeniyle olağanüstü hâl ilan etti.
- Kaliforniya valisi Jerry Brown 6 Ocak 2016'da gerçekleşen gaz sızıntısı nedeniyle olağanüstü hâl ilan etti.
- ABD'de Kuzey Karolina, Tennessee, Maryland, Pensilvanya, Georgia, Virginia, Batı Virginia ve New Jersey gibi eyaletler kar fırtınası nedeniyle olağanüstü hâl ilan ettiler.
- 2016'da Venezuela'da protestolar nedeniyle olağanüstü hâl ilan etti. Nicolas Maduro protestoların arkasında ABD'nin olduğunu söyledi.[7][8][9]
- 2016 Türkiye askerî darbe girişimi sonrasında Türkiye genelinde 2 yıl süreyle olağanüstü hâl ilan edildi.
- 6 Şubat 2023 tarihinde yaşanan Türkiye Gaziantep-Kahramanmaraş depremleri nedeniyle depremden etkilenen 10 ilde 3 ay süreyle olağanüstü hal ilan edildi.[10][11]
Ülkelere göre uygulamalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye
[değiştir | kaynağı değiştir]1982 anayasasının 119. maddesine göre, "Cumhurbaşkanı; savaş, savaşı gerektirecek bir durumun başgöstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması, tabiî afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir. Olağanüstü hal ilanı kararı, verildiği gün Resmî Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantıya çağırılır; Meclis gerekli gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini kısaltabilir, uzatabilir veya olağanüstü hali kaldırabilir. Cumhurbaşkanının talebiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi her defasında dört ayı geçmemek üzere süreyi uzatabilir. Savaş hallerinde bu dört aylık süre aranmaz".[12] Türkiye tarihinde üç kez genel olağanüstü hâl ilan edilmiştir. 1978 ila 1983 arasında sıkıyönetim olağanüstü hâl ile değiştirildi ve Kasım 2002'ye kadar yürürlükte kaldı. 20 Temmuz 2016'da Türkiye askerî darbe girişimi sonrasında Türkiye genelinde 3 ay süreyle olağanüstü hâl ilan edildi. 21 Temmuz 2016 saat 01.00 itibarıyla olağanüstü hâlin geçerli olması mecliste 115'e karşı 346 oyla kabul edildi.[13][14] 20 Temmuz 2016'da ilan edilip, 7 kez uzatılan olağanüstü hâl uygulaması iki yılın ardından 18 Temmuz 2018'de tamamen kaldırıldı.
En son 2023 yılı Şubat ayında Güneydoğu Anadolu civarlarında meydana gelen depremin çok ciddi hasarlara sebep olması sebebiyle bölgedeki on ilde (Sonradan Elazığ da eklenerek on bire çıkarıldı) OHAL ilan edilmiş, depremzedelere gelen yardımlara zarar vermeye kalkışanlar OHAL kapsamında tutuklanmıştır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ (Fransızca) D. Prémont, C. Stenersen, I. Oseredczuk, Bruylant, Brussels, Droits intangibles et états d'exception[fr.] 1996, 644p., ISBN 2-8027-0766-3, Éditions Bruylant
- ^ "Letter from the President on the Continuation of the National Emergency with Respect to Certain Terrorist Attacks". Whitehouse.gov. 10 Eylül 2010. 18 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2016.
- ^ "Executive Office of the Governor" (PDF). 21 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Temmuz 2016.
- ^ "P-Noy declares state of national calamity | Inquirer News". Newsinfo.inquirer.net. 21 Aralık 2011. 14 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2012.
- ^ "Cost of Sendong damage nears P1B". ABS-CBN News. 21 Aralık 2011. 2 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2012.
- ^ "Burma: State of emergency imposed in Meiktila". BBC News. 5 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2016.
- ^ Buitrago, Deisy; Ulmer, Alexandra (13 Mayıs 2016). "Venezuela president declares emergency, cites U.S., domestic 'threats'". Reuters. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2016.
- ^ "Venezuela president declares 60-day state of emergency, blaming US for instability". The Guardian. 14 Mayıs 2016. 15 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2016.
- ^ "Venezuela president declares emergency, citing U.S. domestic 'threats'". The Telegraph. 14 Mayıs 2016. 17 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2016.
- ^ "10 kentte üç ay boyunca OHAL ilan edildi". Sözcü. 7 Şubat 2023. 7 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2023.
- ^ Turak, Natasha (7 Şubat 2023). "Turkey's President Erdogan declares 3-month state of emergency for quake-hit regions". CNBC (İngilizce). 7 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2023.
- ^ Madde 119"Mevzuat Bilgi Sistemi". www.mevzuat.gov.tr. 24 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2024.
- ^ "Kritik Bakanlar Kurulu sonrasında Erdoğan'dan beklenen açıklama". 21 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2016.
- ^ "OHAL tezkeresi TBMM". 22 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2016.
