Oligopol piyasası

Oligopol piyasası, genelde 2, 3 veya 4 oyuncunun (üretici, aracı veya satıcı) hakimiyetinde şekillenen piyasa.

Doğal nedenlerin etkili olmadığı durumlarda çoğu piyasa oligopol piyasasına dönüşür. Zira tekel piyasasındaki büyük kâr imkânlarının çekiciliği yeni oyuncuların katılımına yol açar. Aynı şekilde, tam rekabet piyasasındaki kâr imkânlarının zorluğu oyuncuların kaçmasına yol açar. Bu yüzden, özellikle büyük sermaye isteyen piyasaların çoğu kendiliğinden oligopole döner.

Fazla oyuncunun veya tek oyuncunun hakim olduğu piyasalarda fiyatın oluşturulmasıyla ilgili kolay teknikler bulunur. Ne var ki, oligopol piyasalarında fiyatın belirlenmesi ile ilgili teoriler son derece karmaşıktır. Hatta, oligopol piyasasında fiyat belirlenmesine dair oyun teorisi, ünlü Amerikalı matematikçi John Nash'e Nobel Ödülü kazandırmıştır.

Saf oligopol

Saf oligopol piyasasında firmaların ürünleri birbirlerine oldukça benzerdir. Petrol üreticileri, çelik fabrikaları saf oligopollere örnek olarak gösterilebilir. Bu tip piyasada firmalar özellikle fiyat konusunda birbirlerinin davranışlarından oldukça etkilenmektedirler.

Farklılaştırılmış oligopol

Farklılaştırılmış oligopol piyasasında firmaların ürettiği ürünler homojen değillerdir. Bu tip bir piyasada firmalar birbirlerinin fiyat değişimlerinden çok etkilenmezler, çünkü ürünler farklılaştırılmıştır.

Oligopol Modelleri

Anlaşmalı Oligopol Modeli

Eğer birkaç firma bir araya gelme, üretimi azaltma ve fiyatları yükseltme konusunda anlaşırlarsa -yani rekabet yapmaktan vazgeçerlerse- toplam kardan daha fazla pay elde edebileceklerdir. Bir grup firmanın bir araya gelmek suretiyle fiyat ve miktar konusundaki kararları beraberce alıyor olmalarına kartel denir. Günümüzde en belirgin kartel, Organization of the Petroleum Exporting Countries OPEC, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'dür. Ancak OPEC bir hükûmet kartelidir. Firmalar tarafından oluşturulmuş karteller kanunlara göre yasaklanmıştır. Çünkü fiyat ve miktar üzerine yapılmış herhangi bir anlaşma mahkeme tarafından fiyat sabitleme olarak kabul edilir ve yasadışıdır.

Fiyat Liderliği Modeli

Piyasada hakim tek bir büyük firmanın olduğu; buna karşılık belli sayıda küçük firmanın ise lider konumundaki bu firmanın fiyat politikasını izlediği durumdur. Eğer lider firma, diğer küçük firmaların kendisini izlediklerini bilirse, bu küçük firmanın belli bir fiyattan mal satmak suretiyle tatmin olacakları üretim miktarlarını toplam piyasa talebinden çıkararak kendi piyasa talebini oluşturur.

Cournot Modeli

Oligopolist bir piyasada firmaların birbiriyle bağlantılı olduklarını ifade eden model. 19. yüzyılda, bir matematikçi olan Antoine Augustin Cournot tarafından ortaya çıkarılan modeldir.

Dirsekli Talep Eğrisi Modeli

Ana madde: Dirsekli talep eğrisi

Dirsekli talep eğrisi ya da Sweezy modeli, piyasa fiyatının istikrarlı olmasını pazardaki firmalar arasındaki örtük anlaşmaya bağlayan bir oligopol piyasası modelidir.

Ayrıca bakınız

• Arz Esnekliği

Kaynakça

Özel

Genel

• Case Fair Oster Ekonominin İlkeleri syf:287-288-289