Onuphrius
| Aziz Onuphrius | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Etiyopya veya Mısır |
| Ölüm | MS 4. yüzyıl Mısır |
| Yortu | 12 Haziran |
Aziz Onuphrius (Latince: Onūphrius, Grekçe: Ὀνούφριος, Mısır dilinde Wnn-nfr "Hep Güzel Olan"), MS 4. yüzyılda Mısır çöllerinde (Teb bölgesi) yaşamış olan ve Hristiyanlıkta Çöl Babaları arasında sayılan bir münzevi (Ankorit) azizdir. Hem Katolik hem de Ortodoks kiliseleri tarafından saygı görür. Anma günü 12 Haziran'dır.[1]
Özellikle Kapadokya bölgesindeki fresklerdeki betimlemeleri ve halk arasındaki efsaneleri ile Türkiye'nin kültür tarihi açısından da önemli bir figürdür.[2][3]
Hayatı ve Efsaneler
[değiştir | kaynağı değiştir]Hayatına dair bilinenlerin çoğu, onunla çölde karşılaştığı rivayet edilen keşiş Paphnutius'un anlatılarına dayanır.[4]
Efsaneye göre bir kralın oğlu olan Onuphrius, bebekliğinde "ateşle imtihan" edilerek gayrimeşru olmadığı kanıtlanmıştır. Genç yaşta manastır hayatına yönelmiş, ardından insanlardan tamamen uzaklaşmak için Mısır çöllerine giderek bir mağarada 60 yıl boyunca münzevi bir hayat sürmüştür.
Rivayete göre Tanrı, çölde açlıktan ölmemesi için mağarasının önünde mucizevi bir **hurma ağacı (palmiye)** bitirmiş ve ağaç ona yılın 12 ayı meyve vermiştir. Kıyafetleri zamanla çürüdüğü için vücudunu kendi uzayan saçları, sakalları ve ördüğü palmiye yapraklarıyla örtmüştür.[5]
İkonografi ve Kapadokya'daki Yeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Sanat tarihinde Aziz Onuphrius genellikle; aşırı zayıf, uzun gri saçlı, göbeğine kadar inen sakallı, çıplak ve sadece yapraklarla (veya kendi saçıyla) örtünmüş yaşlı bir adam olarak tasvir edilir.
Yılanlı Kilise ve Cinsiyet Tartışması
[değiştir | kaynağı değiştir]_Church.jpg)
Aziz Onuphrius'un dünyadaki en bilinen tasvirlerinden biri Türkiye'de, Nevşehir ilinin Göreme ilçesindeki **Yılanlı Kilise**'de bulunmaktadır.
Bu freskte aziz, uzun sakallı ancak kadınsı göğüslere sahipmiş gibi resmedilmiştir. Bu durum, ziyaretçiler arasında sıklıkla azizin cinsiyeti hakkında kafa karışıklığına yol açmaktadır. Sanat tarihçilerine göre bu görüntünün iki temel açıklaması vardır:
- **Münzevi Yaşamın Etkisi:** Tasvir, azizin çölde yıllarca süren açlık ve yaşlılık nedeniyle sarkan deri ve göğüs kaslarını, ayrıca dünyevi cinsiyet özelliklerinden arınışını simgeler. Yanındaki palmiye ağacı ise hayatta kalmasını sağlayan mucizevi ağaçtır.
- **Azize Wilgefortis ile Karıştırılması:** Halk efsanelerinde Onuphrius bazen, kendisini taciz eden erkeklerden kurtulmak için Tanrı'ya yalvarıp yüzünde sakal çıkan "Sakallı Azize" (Wilgefortis veya Kumeralda) ile karıştırılmıştır. Ancak teolojik olarak Onuphrius biyolojik bir erkektir.[6]
Kültü ve Koruyuculuğu
[değiştir | kaynağı değiştir]Onuphrius'un kültü, Bizans etkisiyle İtalya'ya ve Avrupa'ya yayılmıştır. Özellikle Sicilya ve Roma'da popülerdir.
- **Kayıp Eşyalar:** Padovalı Antonio gibi, Aziz Onuphrius'un da kaybolan eşyaların bulunmasına yardım ettiğine inanılır. ("D'Onofrio santo, fammi trovare quel ch'io ho perso" - Aziz Onuphrius, kaybettiğimi bana buldur duası yaygındır).[7]
- **Evlilik:** Bazı halk inanışlarında (özellikle Güney İtalya folklorunda), evlenmek isteyen bekar kadınların eş bulmak için Aziz Onuphrius'a dua ettiği bilinmektedir.
- **Dokumacılar:** Kendi kıyafetini palmiye liflerinden ördüğü için dokumacıların koruyucusu sayılır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Hassett, Maurice (1911). "Saint Onuphrius". The Catholic Encyclopedia (İngilizce). New York: Robert Appleton Company. Erişim tarihi: 17 Aralık 2025.
- ^ "Göreme Örenyeri: Yılanlı Kilise (Aziz Onuphrius)". T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. Erişim tarihi: 20 Aralık 2025.
- ^ Jolivet-Lévy, Catherine (1997). La Cappadoce: mémoire de Byzance (Fransızca). CNRS Éditions. s. 78. ISBN 9782271055002.
- ^ Borrelli, Antonio (6 Haziran 2006). "Sant' Onofrio Eremita". Santi, beati e testimoni (İtalyanca). Erişim tarihi: 17 Aralık 2025.
- ^ Williams, C. A. (1925). Oriental Affinities of the Legend of the Hairy Anchorite (İngilizce). 10. University of Illinois Studies in Language and Literature. ss. 19-21.
- ^ Jolivet-Lévy, Catherine (2001). La Cappadoce médiévale : images et spiritualité (Fransızca). Paris: Zodiaque. s. 132. ISBN 978-2736902766.
- ^ Pitrè, Giuseppe (1881). Spettacoli e feste popolari siciliane (İtalyanca). Palermo: L. Pedone Lauriel. s. 435.
