Ankorit

Ankorit
	Büyük Antonios. (Resimdeki Kıpti yazıtta "Büyük Baba Antonios" yazmaktadır.)
İsimleri	Münzevi, Kapalı Keşiş
Meslek türü	Münzevi yaşam (Eremitik)
Çalışma alanları	Hristiyan manastır sistemi
İlgili meslekler	Keşiş, Hermit

Ankorit (Grekçe: ἀναχωρητής, anachōrētḗs; "geri çekilen", "ayrılan"), Hristiyan manastır geleneğinde, dini sebeplerle toplumdan tamamen koparak ıssız bir yerde veya bir hücrede münzevi bir hayat süren kişidir.^[1]

Ankoritler, bir topluluk içinde yaşayan "Senobitik" (Manastır) keşişlerden ve yer değiştirebilen hermitlerden (gezgin münzevilerden) farklı olarak, genellikle "yerleşiklik yemini" (vow of stability of place) ederek belirli bir mekana (bir mağara veya kiliseye bitişik bir hücre) ömür boyu kapanan kişilerdir. Hermitlerden farklı olarak ankoritler, piskoposlar haricinde hiçbir kilise otoritesine karşı sorumlu değillerdi.^[2] Bu yaşam biçimi, Hristiyanlığın en eski ve en katı inziva formlarından biri kabul edilir.

Kapanma ritüeli genellikle bir cenaze törenine benzer şekilde gerçekleştirilir, bu ritüelden sonra ankorit "dünya için ölü", ancak Tanrı ile yaşayan bir tür "yaşayan aziz" olarak kabul edilirdi.

Etimoloji

Kelime, Eski Yunanca'da "geri çekilmek", "bir yerden ayrılmak" anlamına gelen anachōreō (ἀναχωρέω) fiilinden türetilmiştir.^[3] Türkçede sıklıkla **Münzevi** kelimesi ile karşılansa da, dini terminolojide "Ankorit" terimi, sabit bir yere (ankorj/hücre) bağlı kalanları tanımlamak için spesifik olarak kullanılır.

Tarihçe

Ankorit yaşam tarzı, 3. ve 4. yüzyıllarda Roma İmparatorluğu'nun Hristiyanlara uyguladığı zulümden kaçan veya dünyevi yozlaşmadan uzaklaşmak isteyen inananların Mısır ve Suriye çöllerine çekilmesiyle başlamıştır. Bu dönemin öncüleri "Çöl Babaları" olarak bilinir.

**Mısır ve Anadolu:** Bilinen ilk ve en ünlü ankorit, Büyük Antonios'tur. Anadolu'da, özellikle Kapadokya bölgesinde (bugünkü Göreme civarı), tüf kayalara oyulmuş hücrelerde yaşayan ankoritler yaygındı. 4. yüzyılda Kayseri Piskoposu Büyük Basil, bu dağınık ve denetimsiz münzevi yaşamı disipline etmek için kurallar getirmiş ve manastır yaşamına yönlendirmiştir.^[4]
**Orta Çağ İngilteresi:** Ankoritlik geleneği İngiltere'de oldukça yaygındı. Kaydedilen en eski ankoritler 11. yüzyılda yaşamıştır. 12. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar, kadın ankoritlerin (ankores) sayısı erkeklerden sürekli olarak daha fazlaydı; 13. yüzyılda bu oran bazen dörde bir şeklindeydi.^[5]
**Geleneğin Sonu:** İngiltere'de bu gelenek, 1536-1539 yılları arasında Kral VIII. Henry'nin emriyle gerçekleşen Manastırların Feshi ile büyük ölçüde sona ermiştir.^[6]

Yaşam Tarzı ve "Ankorj" (Hücre)

Orta Çağ Avrupa'sında ankoritler, genellikle bir kilisenin duvarına bitişik inşa edilen ve **"Ankorj"** (Anchorhold) adı verilen küçük hücrelerde yaşarlardı. Bu hücreler genellikle 3-4 metre kare büyüklüğündeydi.

Kapanma Ayini:** Aday hücreye girerken piskopos tarafından "Ölüler Ofisi" (Office of the Dead) duaları okunurdu. Bu, ankoritin dünyaya ölüşünü ve Tanrı ile yalnız bir manevi yaşama yeniden doğuşunu simgelerdi. Bazen piskopos, otoritesini göstermek için hücresi duvarla örülen ankoritin duvarına kendi mührünü basardı.^[7]

Hücrenin dış dünyayla bağlantısı genellikle üç küçük pencereden ibaretti:

**Kutsal Pencere (Hagioscope/Squint):** Kiliseye bakan, ankoritin ayini izleyip komünyon (ekmek-şarap) almasını sağlayan pencere.
**Hizmet Penceresi:** Dışarıdan yiyecek ve su verilmesi ve atıkların alınması için kullanılan pencere.
**Işık Penceresi:** Gün ışığı alması için bırakılan, genellikle yarı saydam bir bezle örtülü açıklık.^[8]

Ankoritlerin günlük yaşamı katı kurallara bağlıydı. Örneğin, 13. yüzyılda yazılan Ancrene Wisse, kadın ankoritler için yazılmış en ünlü rehber kitaptır ve günlük ibadetlerin yanı sıra hizmetçilerle ilişkileri düzenler.^[9]

Önemli Ankoritler

**Büyük Antonios:** (Mısır, 3. yy) Hristiyan manastır sisteminin babası kabul edilir.^[10]
**Hilarion:** (Gazze, 291-371) Filistin bölgesindeki ankorit yaşamın kurucusu olarak bilinir.^[11]
**Norwichli Julian:** (İngiltere, 1342-1416) Norwich'teki St. Julian Kilisesi'ndeki hücresinde yaşayan ünlü kadın ankorit. İngiliz dilinde bir kadın tarafından yazılan bilinen ilk kitap olan Revelations of Divine Love (İlahi Sevginin Vahiyleri) eserini kaleme almıştır.^[12]
**Christina Carpenter:** 1329'da Shere Kilisesi'nde (Surrey) ankorit olmak için izin almıştır. Bir süre sonra hücresini terk etse de, 1332'de pişman olup tekrar hücreye kapatılmak (re-enclosed) için başvurmuş ve kabul edilmiştir.^[13]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ Cross, F. L. (2005). The Oxford Dictionary of the Christian Church (İngilizce) (3 bas.). Oxford University Press. s. 59. ISBN 978-0192802903.
^ Black, Joseph, (Ed.) (8 September 2011). "Julian of Norwich". The Broadview Anthology of British Literature: Concise Volume A (İngilizce). 1 (2 bas.). Broadview Press. s. 348. ISBN 9781770480865. Erişim tarihi: 22 October 2023. [...] anchorites and anchoresses did not answer to any ecclesiastical authority other than the bishop.
^ "Liddell & Scott - Anachoreo" (İngilizce). Perseus Digital Library. Erişim tarihi: 17 Aralık 2025.
^ Kostof, Spiro (1972). Caves of God: The Monastic Environment of Byzantine Cappadocia (İngilizce). MIT Press. s. 65. ISBN 0262110423.
^ McAvoy, Liz Herbert (2005). Anchorites, Wombs And Tombs : Intersections Of Gender And Enclosure In The Middle Ages (İngilizce). University of Wales. s. 13.
^ Rotha, Mary Clay (1914). The Hermits and Anchorites of England (İngilizce). Methuen.
^ Licence, Tom (2013). Hermits and Recluses in English Society, 950–1200 (İngilizce). OUP Oxford. ss. 123, 120. ISBN 978-0-19-967409-1.
^ Black, J., (Ed.) (2011). The Broadview Anthology of British Literature (İngilizce). Broadview Press. s. 348.
^ Millett, Bella, (Ed.) (2005–2006). Ancrene Wisse: A Corrected Edition of the Text in Cambridge, Corpus Christi College, MS 402 (İngilizce).
^ O'Malley, John W. (2009). Four Cultures of the West (İngilizce). Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. s. 27. ISBN 9780674041691.
^ St. Jerome. Vita Sancti Hilarionis (İngilizce). III. Catholic Encyclopedia. s. 29–54.
^ Windeatt, Barry (2015). Revelations of Divine Love (İngilizce). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-811206-8.
^ Thomas, Wyndham (2012). Robert Saxton: Caritas (İngilizce). Ashgate Publishing. ss. 16–20. ISBN 978-0-7546-6601-1.

[1] Cross, F. L. (2005). The Oxford Dictionary of the Christian Church (İngilizce) (3 bas.). Oxford University Press. s. 59. ISBN 978-0192802903.

[2] Black, Joseph, (Ed.) (8 September 2011). "Julian of Norwich". The Broadview Anthology of British Literature: Concise Volume A (İngilizce). 1 (2 bas.). Broadview Press. s. 348. ISBN 9781770480865. Erişim tarihi: 22 October 2023. [...] anchorites and anchoresses did not answer to any ecclesiastical authority other than the bishop.

[3] "Liddell & Scott - Anachoreo" (İngilizce). Perseus Digital Library. Erişim tarihi: 17 Aralık 2025.

[Kostof-4] Kostof, Spiro (1972). Caves of God: The Monastic Environment of Byzantine Cappadocia (İngilizce). MIT Press. s. 65. ISBN 0262110423.

[5] McAvoy, Liz Herbert (2005). Anchorites, Wombs And Tombs : Intersections Of Gender And Enclosure In The Middle Ages (İngilizce). University of Wales. s. 13.

[6] Rotha, Mary Clay (1914). The Hermits and Anchorites of England (İngilizce). Methuen.

[7] Licence, Tom (2013). Hermits and Recluses in English Society, 950–1200 (İngilizce). OUP Oxford. ss. 123, 120. ISBN 978-0-19-967409-1.

[:0-8] Black, J., (Ed.) (2011). The Broadview Anthology of British Literature (İngilizce). Broadview Press. s. 348.

[9] Millett, Bella, (Ed.) (2005–2006). Ancrene Wisse: A Corrected Edition of the Text in Cambridge, Corpus Christi College, MS 402 (İngilizce).

[10] O'Malley, John W. (2009). Four Cultures of the West (İngilizce). Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. s. 27. ISBN 9780674041691.

[11] St. Jerome. Vita Sancti Hilarionis (İngilizce). III. Catholic Encyclopedia. s. 29–54.

[12] Windeatt, Barry (2015). Revelations of Divine Love (İngilizce). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-811206-8.

[Thomas2012-13] Thomas, Wyndham (2012). Robert Saxton: Caritas (İngilizce). Ashgate Publishing. ss. 16–20. ISBN 978-0-7546-6601-1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

g t d Hristiyan manastır sistemi
Tarih ve Kökenler	Çöl Babaları Büyük Antonios Nursialı Benediktus Büyük Basil Mısırlı Pavlus Pachomios
Yaşam Biçimleri	Ankorit Senobitik (Ortak Yaşam) Hermit (Münzevi) Lavra Skete (Skiti) Stilit
Kurallar ve Kavramlar	Aziz Benedikt'in Kuralları Başrahip İnziva Manastır Rahibe Papaz