Şark Ekspresi
| Şark Ekspresi Orient Express | |
|---|---|
 | |
 | |
| Genel bilgiler | |
| Durum | İptal edildi |
| Sahibi | CIWL |
| İlk - Son durak | |
| Hizmet | |
| İşletmeci(ler) | CIWL |
| Tarihçe | |
| Açılış | 4 Temmuz 1883 |
| Kapanış | 14 Aralık 2009 |
| Teknik bilgiler | |
| Hat uzunluğu | ~2.000 kilometre (1.200 mi) |
| Hat açıklığı | Standart (1.435 mm) |
Şark Ekspresi ya da orijinal adıyla Orient Express, 1883 ile 1977 yılları arasında Paris - İstanbul arasında sefer yapan tren.[1]
Vagon-Li Şirketi'ne ait olan Şark Ekspresi, Orient-Express orijinal ismi ile 1883 yılında Paris'ten ilk seferine başladı. Şark Ekspresi'nin bu ilk seferine Fransız, Alman, Avusturyalı ve Osmanlı asıllı memur ve diplomatlar da katıldı. Ayrıca katılanlar arasında The Times gazetesi muhabiri ile romancı ve seyyah Edmond About da bulunuyordu. Edmond About bu gezi ile ilgili hatıralarını 1884 yılında De Ponteise à Stamboul isimli kitabında yayınladı. The Times muhabiri de II. Abdülhamid ile görüşmek amacıyla bir süre İstanbul'da kaldı.
Şark Ekspresi'nin seferlerinin başlamasından sonra İstanbul'a gelenler şehirdeki çeşitli otellerde kalıyordu. 1895 yılından itibaren ise İstanbul'a gelen yolcular treni işleten Vagon-Li Şirketi'nin satın aldığı Pera Palas'ta kalmaya başladılar. 4 yıl süren (1914-1918) I. Dünya Savaşı sırasında Şark Ekspresi seferleri yapılamadı. Tren savaş sırasında istasyonda kaldı.
.svg)
İlginç bir tarihi olay
[değiştir | kaynağı değiştir]
I. Dünya Savaşını sona erdiren mütareke, İtilaf Devletleri ile Almanya arasında Paris yakınlarında Şark Ekspresi'nin 2419 numaralı vagonunda imzalandı. Daha sonra bu vagon tarihi öneminden dolayı Fransızlar tarafından müzeye kondu.
II. Dünya Savaşı sırasında Almanya Fransa'yı işgal edince, Adolf Hitler Almanların I. Dünya Savaşında teslim anlaşmasını imzaladığı tarihi vagonda bu defa Fransızların teslim anlaşmasını imzalamasını istedi. Şark Ekspresi'nin 2419 numaralı vagonu müzeden çıkarıldı. Bu tarihi vagonda bu defa Fransa'nın teslim anlaşması imzalandı. Bu vagon daha sonra Almanya'ya götürüldü. 1945 yılında Almanya'nın teslim olmasından kısa bir süre önce bu vagon bir SS birliği tarafından imha edildi. Böylece Almanya ikinci defa bu tarihi vagonda anlaşma imzalama ihtimalinden kurtuldu.
I. Dünya Savaşı sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]
1919'da yeniden seferlerine başlayan Şark Ekspresi 1905 yılında açılan Simplon Tüneli'nin ismiyle 'Simplon Orient Express' olarak anılmaya başlandı. Şark Ekspresi'nin yeni sefer güzergahından I. Dünya Savaşı'nın mağlupları olan Almanya ve Avusturya'nın istasyonları çıkarıldı. Böylece Şark Ekspresi, orijinal güzergâhı olan Paris-Münih-Viyana-Budapeşte-Bükreş-İstanbul yerine Paris-Lozan-Milano-Venedik-Belgrad-Sofya güzergâhı üzerinden 58 saatte İstanbul'a ulaşmaya başladı. 1929'daki Büyük Buhran trenin yolcularının azalmasına yol açtı. Şark Ekspresi çeşitli roman ve filmlere konu oldu. Ünlü İngiliz polisiye roman yazarı Agatha Christie Doğu Ekspresinde Cinayet isimli romanını 1934 yılında yayınladı.
Şark Ekspresi sadece yolcu treni değildi. Tren, çeşitli ticaret eşyalarını karşılıklı olarak İstanbul'a ve Paris'e taşıyordu. İstanbul'da Fransızca olarak yayınlanan La Patrie gazetesinde yayınlanan haberlere göre 1925 Şapka Devrimi'nden sonra binlerce şapka ve kasket Şark Ekspresi ile İstanbul'a getirildi.
II. Dünya Savaşı (1939-1945) sırasında Şark Ekspresi'nin seferleri tekrar kesintiye uğradı. II. Dünya Savaşı'ndan sonra trenin güzergâhı üzerindeki ülkelerin bir kısmında sosyalist rejimler kuruldu. Soğuk savaş sebebiyle çeşitli kısıtlamalarla karşı karşıya kalan ve gittikçe önemini kaybeden Şark Ekspresi son seferini 27 Mayıs 1977 tarihinde gerçekleştirdi. Trenin vagonları Monte Carlo'da satıldı. Agatha Christie'nin Doğu Ekspresinde Cinayet isimli romanına konu olan trenin 2 vagonu bir İngiliz tarafından satın alındı. Vagonlardan bazıları Fas Kraliyet Sarayı Müzesi tarafından satın alındı. Society Expeditions isminde bir kuruluş tarafından düzenlenen ve sembolik bir anlam taşıyan, Şark Ekspresi'nin 100. yıl seferine dünyanın değişik ülkelerinden gelen 100 kadar ünlü katıldı.[2]
Günümüzde senede bir kez eylül ayında olmak üzere seferlerine devam etmektedir.
Popüler kültürde Şark Ekspresi
[değiştir | kaynağı değiştir] | Bu bölümün daha doğru ve güvenilir bilgi sunması için güncellenmesi gerekmektedir. Daha fazla bilgi için tartışma sayfasına bakınız. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Şark Ekspresi sırlara, entrika ve gizli aşk maceralarına buluşma yeri olarak hizmet eder. Graham Greene'in İstanbul Treni adlı kitabı diğer Şark Ekspresi servisinde yer alırken; Agatha Christie'nin Doğu Ekspresinde Cinayet adlı romanı Simplon Şark Ekspresi'nde geçer.
Şark Ekspresi, sinema ve edebiyat dünyasında çeşitli adaptasyonlara konu olmuştur. Filmin ilk gösterimi 1934 yılında gerçekleşmiştir. İkinci Dünya Savaşı sırasında, Almanya'da 1944 yılında çekilen ve 8 Mart 1945'te gösterime giren bir "Orient-Express" filmi bulunmaktadır; bu, muhtemelen Nazi Almanyası'nda gösterilen son filmlerden biridir.
Şark Ekspresi teması, 2000 yapımı bir filmde "Ölüm, Aldatma ve Alın Yazısı Şark Ekspresi'nde Seyahat" başlığı altında işlenmiştir. 2004 yapımı "Seksen Günde Devri Alem" filminde ise karakterlerden Mr. Fogg'un İstanbul'dan bu trene bindiği görülmektedir. James Bond serisinin "Rusya'dan Sevgilerle" (From Russia with Love) adlı filminde de trendeki sorunlu kaçış sahnesi yer almaktadır.
Edebiyat dünyasında ise George MacDonald Fraser'in "Flashman and the Tiger" adlı kitabında, Sir Henry Paget Flashman'ın trenin ilk seferinde gazeteci Henri Blowitz kılığında yer aldığı tasvir edilmiştir.
Özel çalışan trenler
[değiştir | kaynağı değiştir] | Bu bölümün daha doğru ve güvenilir bilgi sunması için güncellenmesi gerekmektedir. Daha fazla bilgi için tartışma sayfasına bakınız. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
1982'de özel bir demiryolu şirketi olan Venice-Simplon Orient Express -Lüks tren hizmeti veren şirketler bu adı alır- kuruldu. Londra ve New York'tan aldığı yolcuları Venedik'e taşıyordu. Bu hizmet bugün Orient Express günlerinde yılda bir defa verilir. Ve kesinlikle zamanı bol olan seyahatçileri hedefler. Londra'dan Venedik'e bir yolcunun bilet maliyeti 1,200 Pound'un üzerindedir.
American Express Birleşik Devletler'in batısında çalışır. Lüks seyahat gemisi ve 5 yıldızlı bir otel kombinasyonu şeklinde reklamını yapar. Geçenlerde ismini Grand Luxe Rail Journey (çok lüks demir yolu seyahati) olarak değiştirdi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Sınır tanımayan lezzet, lükse ve ihtişama davet". Petek Çırpılı. Tarih Dergisi. Nisan 2021. 4 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Orient Express'e saldırı: Soydular, rehin aldılar ve kaçtılar…". Sinan Çuluk. Tarih Dergisi. Temmuz 2018. 4 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.