Oyun değeri

Oyun değeri (İngilizce: play value), bir oyuncağın ya da oyunun çocuklar için ne ölçüde oyun deneyimi sunduğunu tanımlayan bir kavramdır. Bu terim, çocuk gelişimi ve oyun çalışmaları alanında oyuncakların, oyunların, oyun alanlarının veya donanımlarının değerlendirilmesinde sıkça kullanılır. Eğlenceli ve dikkat çekici olan oyun araçları yüksek oyun değerine sahip kabul edilirken, sıkıcı bulunan ya da kısa sürede terk edilen oyuncaklar düşük oyun değeri taşır.^[1] Kısaca ifade etmek gerekirse, bir oyuncağın çocukta ilgiyi sürdürebilmesi ve onu tekrar tekrar oyuna çekebilmesi oyun değerinin göstergesidir.

Tanım ve Özellikler

Yüksek oyun değeri taşıyan oyuncaklar, çok yönlü kullanım imkânı sunar. Örneğin, Lego parçaları birbirine farklı şekillerde bağlanarak sayısız yapı üretimine olanak verir. Kil gibi malzemelerle çocuklar kendi el yapımı figürlerini oluşturabilir. Karton kutu gibi basit materyaller ise çocukların hayal gücünü harekete geçirerek farklı senaryolara olanak tanır.

Oyun değeri, genellikle şu özelliklerle ilişkilidir:^[2]

Çok yönlü kullanım: Aynı nesnenin farklı şekillerde kullanılabilmesi.
Kendiliğinden oyun (öz-yönelimli oyun): Çocuğun oyunu yönlendirebilmesi ve kontrolü elinde tutması.^[3]
Farklı yaşlara hitap etme: Geniş yaş aralığına uygunluk (örneğin: Monopoly ve Risk gibi oyunlar).
Zamanla gelişime eşlik etme: Çocuğun gelişimine paralel olarak karmaşıklaşan oyun olasılıkları.
Saygılı etkileşimi destekleme: Cinsiyet kalıp ve yargılarına ya da şiddet temalarına dayalı olmayan oyun deneyimleri.

Oyun Değerinin Belirlenmesi

Stevanne Auerbach gibi uzmanlar, bir oyuncağın kalıcı olmasını ve çok amaçlı kullanım sunmasını oyun değeri açısından önemli bulur.^[1] Lego, yo-yo ve bloklar gibi klasik oyuncaklar, her oynanışta yeni deneyimler sunduğu için yüksek oyun değeri taşıyan örnekler arasında yer alır.

PBS tarafından yayımlanan bir çalışmaya göre, çocukların oyunlarını kendilerinin yönlendirmesi, yetişkinlerin yapılandırılmış oyun planlarından daha etkili sonuçlar doğurur.^[2] Bu bakış açısına göre çocuklara oyun süresince özgürlük tanınması, onların öz düzenleme, problem çözme, yaratıcılık gibi becerilerini geliştirme ve öğrenme süreçlerinde daha kalıcı sonuçlar elde etmelerini sağlar.

Eğitimsel Değeri

Bazı oyuncak ve oyunlar, sadece eğlendirmekle kalmayıp aynı zamanda bilişsel gelişimi ve öğrenmeyi destekler. Örneğin, Scrabble ya da The Game of Life gibi oyunlar, kelime bilgisi, karar verme ve strateji geliştirme gibi becerileri geliştirir.^[4] Ayrıca, oyun yoluyla öğrenme ve eğitici video oyunu gibi yaklaşımlar, çocukların hem duygusal hem zihinsel gelişimini destekleyici bir çerçeve sunar.^[5]

Eleştiriler

Bazı araştırmacılar, televizyon, film ve video oyunu temelli ürünlerin genellikle düşük oyun değerine sahip olduğunu belirtmiştir. Örneğin, G.I. Joe, Teenage Mutant Ninja Turtles veya Power Rangers gibi markalara bağlı oyuncaklar, şiddet içerikli temalarıyla oyun değerini azaltabilir.^[6]

Ayrıca elektronik oyuncakların, yaratıcı ya da yapılandırılmamış oyunları desteklemek yerine sadece dikkat çekici uyaranlar sunması, uzun vadede çocukların oyun becerilerini sınırlayabilir.^[7]

Kaynakça

^ ^a ^b Auerbach, Stevanne (2004). Smart Play Smart Toys. John Wiley & Sons. ISBN 978-0935166009 |isbn= değerini kontrol edin: checksum (yardım).
^ ^a ^b "The Whole Child: ABCs of Child Development – Play". PBS. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2025.
^ Gray, Peter (2013). Free to Learn. Basic Books. ISBN 978-0465084999.
^ Hirsh-Pasek, Kathy (2009). "The Role of Play in Learning". Child Development Perspectives. 3 (3): 131-136. doi:10.1111/j.1750-8606.2009.00096.x.
^ Gee, James Paul (2003). What Video Games Have to Teach Us About Learning and Literacy. Palgrave Macmillan. ISBN 978-1403965381 |isbn= değerini kontrol edin: checksum (yardım).
^ Levin, Diane E. (1998). Remote Control Childhood? Combating the Hazards of Media Culture. NAEYC.
^ "Electronic Toys: How Do They Affect Play?". Zero to Three. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2025.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

[au-1] Auerbach, Stevanne (2004). Smart Play Smart Toys. John Wiley & Sons. ISBN 978-0935166009 |isbn= değerini kontrol edin: checksum (yardım).

[pbs-2] "The Whole Child: ABCs of Child Development – Play". PBS. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2025.

[gray-3] Gray, Peter (2013). Free to Learn. Basic Books. ISBN 978-0465084999.

[4] Hirsh-Pasek, Kathy (2009). "The Role of Play in Learning". Child Development Perspectives. 3 (3): 131-136. doi:10.1111/j.1750-8606.2009.00096.x.

[5] Gee, James Paul (2003). What Video Games Have to Teach Us About Learning and Literacy. Palgrave Macmillan. ISBN 978-1403965381 |isbn= değerini kontrol edin: checksum (yardım).

[6] Levin, Diane E. (1998). Remote Control Childhood? Combating the Hazards of Media Culture. NAEYC.

[7] "Electronic Toys: How Do They Affect Play?". Zero to Three. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2025.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]