Pamuk

Pamuk
Biyolojik sınıflandırma
Âlem:	Plantae;
Bölüm:	Magnoliophyta ; (Kapalı tohumlular);
Sınıf:	Magnoliopsida ; (İki çenekliler);
Takım:	Malvales;
Familya:	Malvaceae ; (Ebegümecigiller);
Cins:	Gossypium;
Tür:	G. hirsitum;
İkili adlandırma
	Gossypium hirsitum; L.

Pamuk (Gossypium hirsitum), ebegümecigiller (Malvaceae) familyasından anavatanı Hindistan olan kültürü yapılan bir bitki türüdür.

Morfoloji

Pamuk bitkisi kök, sap, yaprak, çiçek ve tohumdan oluşmaktadır. Tür ve varyetesine göre 60–120 cm, ağaç halinde olanlar ise 5–6 m boylanabilir. Pamuk 30–100 cm derine, 50–80 cm yanlarına uzanan kazık köke sahiptir. Toprak yüzeyinin 8–10 cm altında ilk yan kökler meydana gelir Bunlar yatay olarak büyürler. Yan köklerin sayıları 3-4 tanedir. Her biri tekrar dallanarak etrafa yayılır. Epidermis hücrelerinin dışa doğru uzaması ile sayısız emici tüyler meydana gelir. Genel olarak kök toprakta dik olarak ya da bir süre sonra zikzak çizerek devam eder. Uygun koşullarda kök uzunluğu 1,5 m'ye kadar ulaşabilir.

Afrika'da, çok yıllık ağaç şeklinde olan pamuk çeşitleri de vardır. Pamuk gövdeleri dik, dallanmış ve çok tüylüdür. Yapraklar uzun saplı, parçalı ve tabanı kalp şeklindedir. Çiçekler saplı ve yaprakların koltuğunda tek tek bulunur. Dış çanak yaprakları üç parçalı, taç yaprakları ise beş serbest parçalıdır. Meyvesi, olgunlukta açılan veya kapalı kalan, 3-5 gözlü bir kapsüldür. Bu kapsüle koza da denir. Her gözde siyahımsı renkli, oval şekilli ve üzeri uzun, sık ve beyaz renkli tüylerle örtülü 5-10 tohum bulunur. Pamuk tohumu, etrafındaki bu tüy veya liflerle beraber `kütlü` adını alır.

Tarih ve etimoloji

Gürcistan'da pamuk toplama.

Arkeolojik kanıtlar gerek Hindistan gerek Güney Amerika'da birbirinden bağımsız olarak 6000 ila 7000 yıl önce pamuğun değişik türlerinin tarımının yapıldığı ve giyimde kullanıldığını göstermektedir. Eski dünyaya pamuk Hindistan'daki Harappa uygarlığından gelmiştir. Mezopotamya'dan da Eski Mısır'a geçmiştir.

Pamuğun Arapçadaki ismi olan kutun ('al kutun') İngilizceye cotton, İspanyolcaya algodón olarak geçmiştir. Pamuk için Türkiye'de yerel olarak üreticilerin kullandığı 'pambuk', 'bambuk' adının da, bugün Kuzey Suriye'de yer alan Menbic şehrinin (Hierapolis Bambyce ya da Bambyke) başka dillerdeki değişik söylenişinden gelmiş olması muhtemeldir. (Arnold Toynbee, Turkey: A Past and a Future, dipnot.50)

Pamuk, alüvyonlu ve kuvvetli toprakları sever. Derin sürülmüş ve iyi gübrelenmiş topraklara ekilir. Ekim; sıcak bölgelerde şubat, soğuk bölgelerde Mart-Nisan aylarında yapılır. Ağustos ve Eylül'de hasat edilir. Pamuk için en büyük tehlike yağmurlardır. Yağmurlar, verimin ve kalitenin düşmesine sebep olur.

Türkiye'de MÖ 330 yılına dek geriye giden uzun bir tarihçesi olmasına karşın asıl gelişmesi 11. yüzyılda Selçuklu Türkleri ve 14. yüzyılda Osmanlı Türkleri zamanında olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanından sonra ise pamuk tarımına büyük önem verilmiştir.

Pamuk çeşitleri

Türkiye'de yetiştirilen pamukların tamamı orta lifli pamuklar olup birçok çeşidi kullanılmaktadır. Yaygın olanları; Gloria, Lydia, 499, Lima, BA373 akala, Stoneville 453, Carolina Quin, Çukurova 1518, Sayar 314, Nazilli 84, Nazilli 87, Maraş/Erşan 92, Ege 7913 Carmen, Flora, Celia, Candia, Julia, Beyaz Altın 119, BA308, Diamond çeşididir.

Ekolojik istekleri

Pamuk için ideal hava sıcaklığı 21 ila 37 °C arasındadır. Toprak yeterince süzek, kumlu-killi ve organik maddece zengin olmalıdır.^[1]

Dünyada pamuk üretimi

En Çok Pamuk Üreten 10 Ülke
(milyon metrik ton)
Sıra	Ülke	2009	2010	2011
1	Çin	6,377,000	5,970,000	6,588,950
2	Hindistan	4,083,400	5,683,000	5,984,000
3	ABD	2,653,520	3,941,700	3,412,550
4	Pakistan	2,111,400	1,869,000	2,312,000
5	Brezilya	956,189	973,449	1,673,337
6	Özbekistan	1,128,200	1,136,120	983,400
7	Türkiye	638,250	816,705	954,600
8	Avustralya	329,000	386,800	843,572
9	Türkmenistan	220,100	330,000	330,000
10	Arjantin	135,000	230,000	295,000
—	Dünya	19,848,921	22,714,154	24,941,738
Kaynak: BM Gıda ve Tarım Örgütü ^[2]