Poglavnik
Poglavnik, II. Dünya Savaşı Hırvat hareketi Ustaše'nin ve 1941 ile 1945 yılları arasında Hırvatistan Bağımsız Devleti'nin lideri olan Ante Pavelić tarafından kullanılan ünvandı.
Etimoloji ve kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Sözcük ilk olarak Fausto Veranzio tarafından Latince prensps kelimesi için Hırvatça bir terim olarak derlenen 16. yüzyıldan kalma bir sözlükte kaydedilmiştir.[1]
Vladimir Anić'in Rječnik hrvatskoga jezika'sına (Hırvatça Sözlük) ve Hırvat Ansiklopedik Sözlüğü'ne göre, sözcük poglavit sıfat biçiminden gelir ve bu sözcük gevşekçe 'ilk ve en önemli' veya 'saygın, asil, onurlu' olarak tercüme edilebilir. Sıfat, Hırvatça po- önekinin ve Proto-Slav kelime kök glava 'kafasının' bir bileşimidir.
Faşist rejim tarafından kullanıldığı için (başlangıçta "baş" veya "şef" anlamına gelen, ancak 1930'lardan önce nadiren kullanılan) ünvan, Pavelić ile eş anlamlı hale geldiğinden ve olumsuz çağrışımlar aldığından, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra bugün orijinal anlamında hiçbir zaman kullanılmamaktadır.[2]
Modern Hırvatça'da kullanılan diğer etimolojik olarak yakından ilişkili kelimeler "poglavar" ("devlet başkanı" veya "şef" olarak tercüme edilir, devlet başkanları için kullanılır) ve "poglavica" (kabile lideri anlamında "şef" olarak çevrilir).
Siyasi rolü ve bağlamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Ante Pavelić, "Poglavnik" ünvanını ilk olarak 1930'da İtalya'da sürgündeyken örgütün kuruluş tüzüğünde Ustaşa hareketinin en yüksek lideri için resmi ünvan olarak belirtildiğinde kullanmaya başladı. O zamanki adı Hırvatça "isyancılar" anlamına gelen ancak modern kullanımda orijinal anlamını da kaybeden örgüt, o dönemde Hırvatistan Yugoslavya Krallığı'nın bir parçasıyken, silahlı mücadele yoluyla bağımsız bir Hırvat ulus-devleti yaratmaya çalışan bir hareket olarak örgütlendi.
1941'de Yugoslavya'nın işgali ve Hırvatistan Bağımsız Devleti (Hırvatça başlangıç adı NDH ile anılır) adlı kukla devletin kurulmasının ardından, ünvan Pavelić için kullanılmaya devam edildi ve anlamı "yüce lider'' olarak evrimleşti. Bu nedenle unvan genellikle Führer (kendisi Benito Mussolini'nin Duce unvanından sonra modellenen Adolf Hitler tarafından kullanılır) gibi o sırada kullanılan diğer etno-politik liderlik unvanlarıyla karşılaştırılır ve eşdeğer kabul edilir. Sonuç olarak, "Poglavnik" bazen İngilizce kaynaklarda "Führer" olarak çevrilir.[3]
Hukuki olarak, ünvanı taşıyan kişinin tam rolü ve işlevi, hiçbir zaman anayasada veya Bağımsız Hırvatistan Devleti'nin varlığı sırasında kabul edilen başka herhangi bir mevzuatta resmi olarak şart koşulmamıştır. Mayıs 1941'den Ekim 1943'e kadar NDH resmen bir krallıktı[4][5] ve resmi devlet başkanı, Kral ilan edilen bir İtalyan Prensi olan Kral II. Tomislav'dı.[6][7][8] yani Ante Pavelić (ve buna ek olarak "Poglavnik" ünvanı) fiili olarak ülkenin Başbakanıydı. İtalya'nın Eylül 1943'te II. Dünya Savaşı'ndan çıkışının ardından Pavelić devlet başkanlığına eşdeğer bir rol üstlenirken Nikola Mandić resmen NDH Başbakanı olarak atandı. Böylece Eylül 1943'ten 8 Mayıs 1945'te devletin feshedilmesine kadar geçen süre içinde Devlet Başkanı ünvanı alınabilirdi.
Ünvanın resmi rolü ne olursa olsun, Pavelić, Bağımsız Hırvatistan Devleti'nin varlığı boyunca kararname çıkarma ve hükûmet bakanlarını atama konusunda sınırsız yetkiye sahipti. Devletin varlığı 1945'te sona erdiğinden, ünvan hiçbir zaman halef tarafından talep edilmedi. Pavelić'in savaş sonrası sürgünü sırasında 1959'da Madrid'de ölümüne kadar gayri resmi olarak bir takma ad olarak kullanılmaya devam etti ve o zamandan beri onunla eşanlamlı hale geldi.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Vrhovnik - Günümüz Hırvatistan'ın ilk Cumhurbaşkanı Franjo Tuđman tarafından kullanılan bir ünvan.
- Führer
- Caudillo
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;hrcakisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "poglavnik". Hrvatski jezični portal (Hırvatça). 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011.
- ^ Onder Cetin (February 2010). "1941 Resolutions of El-Hidaje in Bosnia and Herzegovina as a Case of Traditional Conflict Transformation" (PDF). European Journal of Economic and Political Studies: 76. OCLC 664122357. 23 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Hrvatski Narod (newspaper)16.05.1941. no. 93. p. 1.,Public proclamation of theZakonska odredba o kruni Zvonimirovoj (Decrees on the crown of Zvonimir), tri članka donesena 15.05.1941.
- ^ Die Krone Zvonimirs, Monatshefte fur Auswartige Politik, Heft 6(1941)p. 434.
- ^ Sainty. "Royal House of Italy". European royal houses. 15 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2022.
- ^ Hrvoje Matković, Designirani hrvatski kralj Tomislav II. vojvoda od Spoleta. Povijest hrvatskotalijanskih odnosa u prvoj polovici XX.st. (Designated Croatian king Tomislav II. Duke of Spoleto. History of Croatian-Italian relationships in first half of the 20th century), Zagreb 2007.
- ^ Smilja (1995). Genocide in Yugoslavia. s. 238.