Benito Mussolini

Duce Benito Mussolini
İtalya Başbakanı
Görev süresi 31 Ekim 1922 - 25 Temmuz 1943
Hükümdar	III. Vittorio Emanuele
Yerine geldiği	Luigi Facta
Yerine gelen	Pietro Badoglio
İtalyan Sosyal Cumhuriyeti Ducesi
Görev süresi 23 Eylül 1943 - 25 Nisan 1945
Faşist Mücadele Birliklerinin İttifakı Lideri
Görev süresi 23 Mart 1919 - 9 Kasım 1921
Ulusal Faşist Parti Lideri
Görev süresi 9 Kasım 1921 - 27 Temmuz 1943
Cumhuriyetçi Faşist Parti Lideri
Görev süresi 13 Eylül 1943 - 28 Nisan 1945
Kişisel bilgiler
Doğum	29 Temmuz 1883(1883-07-29) Predappio, Forli, İtalya
Ölüm	28 Nisan 1945 (61 yaşında) Giulino di Mezzegra, Como, İtalya
Vatandaşlığı	İtalya Krallığı (1883-1943) İtalyan Sosyal Cumhuriyeti (1943-1945)
Milliyeti	İtalyan
Partisi	Faşist Mücadele Birliklerinin İttifakı (1919-1921) Ulusal Faşist Parti (1921-1943) Cumhuriyetçi Faşist Parti (1943-1945)
Diğer siyasi bağlantıları	İtalyan Sosyalist Partisi (1901-1914)
Evlilik(ler)	Rachele Mussolini
İlişkiler	Ida Dalser Margherita Sarfatti Clara Petacci
Çocuk(lar)	Benito Albino Mussolini Edda Mussolini Vittorio Mussolini Bruno Mussolini Romano Mussolini Anna Maria Mussolini
Bitirdiği okul	Lozan Üniversitesi
Mesleği	Siyasetçi, gazeteci, öğretmen
İmzası
Askerî hizmeti
Bağlılığı	İtalya Kraliyet Ordusu
Branşı	Piyade
Hizmet yılları	1915-1917
Rütbesi	İtalya Mareşali
Birimi	11. Bersaglieri Alayı
Çatışma/savaşları	I. Dünya Savaşı

8 Haziran 1924 tarihli Resimli Gazete'de Mussolini'yi konu alan kapak. Türk askeri Mussolini'ye "Çelebi! Anadolu'ya girmek isteyenler hep bu yoldan geçtiler ve gördüğün kümeyi bırakıp döndüler" diyor.

Benito Amilcare Andrea Mussolini (İtalyanca telaffuz: [beˈniːto aˈmilkare anˈdrɛːa mussoˈliːni]; 29 Temmuz 1883, Predappio - 28 Nisan 1945, Giulino), Ulusal Faşist Parti ve Cumhuriyetçi Faşist Parti'nin kurucusu olan İtalyan siyasetçi, diktatör ve gazeteciydi. 1922'deki Roma Yürüyüşü'nden 1943'te devrilmesine kadar Faşist İtalya'nın diktatörlüğünü yaptı. Aynı zamanda 1919'da İtalyan Savaş Birlikleri'nin kurulmasından 1945'teki infazına kadar İtalyan faşizminin lideri olarak "Duce" unvanını taşıdı. Bir diktatör ve faşizmin kurucusu olarak Mussolini, iki dünya savaşı arasındaki dönemde faşist hareketlerin uluslararası alanda yayılmasına ilham verdi.

Mussolini, başlangıçta sosyalist bir siyasetçi ve Avanti! gazetesinin yazarıydı. 1912'de İtalyan Sosyalist Partisi'nin Ulusal Yönetim Kuruluna üye oldu, ancak Birinci Dünya Savaşı'na askeri müdahale çağrısı yaptığı için partiden ihraç edildi. 1914'te Il Popolo d'Italia adlı bir gazete kurdu ve 1917'ye kadar İtalya Kraliyet Ordusu'nda görev yaptı; burada yaralandı ve askerden ayrıldı. Zamanla İtalyan Sosyalist Partisi'ni eleştirerek, görüşlerini İtalyan milliyetçiliğine odakladı ve eşitlikçilik ile sınıf çatışmasına karşı çıkan, yerine "devrimci milliyetçilik" öneren faşist hareketi kurdu. Bu hareket, sınıf ayrımlarını aşarak ulusal birliği savunuyordu. Ekim 1922'deki Roma Yürüyüşü'nün ardından, İtalya Kralı III. Vittorio Emanuele tarafından başbakan olarak atandı. Mussolini, karşıtlarını gizli polisi aracılığıyla ortadan kaldırıp, işçi grevlerini yasakladıktan sonra, faşist hareket ve taraftarları, ülkeyi tek partili bir diktatörlük haline getiren yasalarla iktidarlarını pekiştirdiler. Beş yıl içinde, hem yasal hem de yasa dışı yollarla mutlak bir otorite kurarak, totaliter bir devlet yaratmayı hedefledi. 1929'da Vatikan'ı kurmak amacıyla Laterano Antlaşması'nı imzalayarak, Katolik Kilisesi ile güçlü bir anlaşma sağladı.

Mussolini'nin dış politikası, faşist doktrin olan spazio vitale ilkesine dayanıyordu ve bu ilke, İtalya'nın topraklarını genişletmeyi amaçlıyordu. 1920'lerde, Libya'nın pasifize edilmesi ve Yunanistan ile yaşanan bir olay sonucu Korfu'ya yapılan bombalama, Mussolini'nin dış politikasının örneklerinden bazılarıydı. Ayrıca hükûmeti, Yugoslavya ile yapılan bir anlaşma sonucunda Fiume'yi ilhak etti. 1936'da, İkinci İtalya-Habeşistan Savaşı sonrasında Etiyopya'yı fethederek, bu bölgeyi Eritre ve Somali ile birlikte İtalyan Doğu Afrikası'na kattı. 1939'da İtalya, Arnavutluk'u ilhak etti. 1936 ile 1939 yılları arasında Mussolini, İspanya İç Savaşı sırasında Francisco Franco'yu desteklemek amacıyla İspanya'ya müdahalede bulundu. Mussolini, Lozan Antlaşması, Dörtlü Kuvvetler Paktı ve Stresa Antlaşması'nda yer aldı. 1937'de Milletler Cemiyeti'ndeki gerilimlerin artmasıyla, demokratik güçlerle arasındaki ilişkiler bozuldu ve cemiyetten ayrıldı. Artık Fransa ve Britanya'ya karşı düşmanlık besleyen İtalya, Nazi Almanyası ve Japon İmparatorluğu ile birlikte Mihver Devletleri'ni oluşturdu.

1930'lardaki savaşlar, İtalya'ya muazzam kaynaklara mal oldu ve onu İkinci Dünya Savaşı'na hazırlıksız bıraktı; Mussolini başlangıçta İtalya'nın savaşa katılmayacağını ilan etti. Ancak Haziran 1940'ta, Müttefiklerin yenilgisinin yakın olduğuna inanarak, ganimeti paylaşmak için Almanya'nın yanında savaşa katıldı. İşler tersine döndükten ve Müttefiklerin Sicilya'yı işgal etmesinden sonra Kral III. Vittorio Emanuele, Temmuz 1943'te Mussolini'yi başbakanlıktan azletti ve gözaltına aldırdı. Eylül 1943'te kral, Müttefiklerle ateşkes imzaladı. Bunun üzerine Almanlar, Mussolini'yi Gran Sasso baskınıyla kurtardı. Hitler, onu Alman işgali altındaki Kuzey İtalya'da kurulan kukla devlet İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'nin başına getirdi. Bu devlet, Almanlara bağlı bir rejim olarak faaliyet gösterdi. Müttefiklerin zaferi yaklaşınca, Mussolini ve metresi Clara Petacci, İsviçre'ye kaçmaya çalıştı, ancak komünist partizanlar tarafından yakalandı ve 28 Nisan 1945'te idam edildi.

Gençlik yılları ve gazetecilik dönemi

Benito Mussolini ve Adolf Hitler, Mussolini'nin Münih ziyareti sırasında.

29 Temmuz 1883'te demirci bir babanın oğlu olarak Predappio, Forli'de doğdu. Mussolini, ilk ve ortaöğrenimi sırasında disiplinsiz ve saldırgan davranışları nedeniyle iki kez okuldan uzaklaştırıldı. Gençliğinde sosyalist düşüncelere ilgi duydu. Lozan Üniversitesindeki eğitiminin ardından öğretmenlik yaparak çalışmaya başladı. 1902'de zorunlu askerlik görevinden kaçmak için İsviçre'ye gitti. 1904'te İtalya'ya geri dönerek İtalyan Sosyalist Partisi'ne katıldı ve partinin yayın organı olan Avanti gazetesinde çalıştı. Bir süre gazetenin başyazarlığını da üstlenen Mussolini, I. Dünya Savaşı'nın başlaması üzerine orduya yazıldı. I. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla birlikte, tarafsızlık politikası izlenmesi gerektiğini söylemekte olan Sosyalist Parti ile çelişkiye düştüğü için gazeteden uzaklaştırıldı. İki yıl boyunca piyade olarak askerlik yapan Mussolini savaşta yaralandıktan sonra Milano'ya döndü ve burada sağ görüşlü Il Popolo d'Italia gazetesinin editörü oldu. Il Popolo d'Italia gazetesini çıkarmaya başladıktan birkaç ay sonra da Sosyalist Parti'den atıldı. Artık Mussolini'nin siyasi görüşü tamamen değişmişti. Sosyalist düşünceleri bir kenara bıraktı ve "faşizm" ismini vermiş olduğu yeni ideolojinin temellerini atmak için harekete geçti.

Siyasi hayatı

Duce Benito Mussolini.

Çökmüş ekonomi ve siyasi kargaşa içindeki İtalya’da Mussolini 1919 senesinde çeşitli sağcı, antikomünist ve antikapitalist grupları, kurduğu Faşist Mücadele Birliklerinin İttifakı örgütünde bir araya getirdi. 1921'de ise Faşist Mücadele Birliklerinin İttifakı'nı lağvederek Ulusal Faşist Parti'yi bünyesinde topladı. "Duce" ünvanını kullanan Mussolini, ülkenin problemlerini çözeceğini vadediyor ve eski Roma İmparatorluğu'nun ihtişamlı günlerine geri dönüleceğine söz veriyordu. Partinin yarı askerî milis kuvveti olarak kurulan Kara Gömlekliler örgütü ise ekonomik durumun kargaşasından faydalanarak büyük bir sıçrama yapan komünist gruplarla, grevci işçilerle çatışıyordu.

1922'nin Ekim ayında Mussolini önderliğindeki faşistler toplam 26.000 kişi ile beraber Napoli'den Roma'ya yürüme kararı aldılar. Savaş sonunda istediğini elde edemediği için hayal kırıklığına uğramış olan İtalyan halkının durumunu Mussolini'nin düzeltebileceğine inanan Kral III. Vittorio Emanuele, toplumsal krizi şiddetsiz bir yolla çözmek için 31 Ekim 1922 tarihinde Mussolini'yi başbakan olarak atadı. Zaten Faşist Parti 1921 yılında çok düşük bir oy almıştı ancak 1922'de ise Mussolini'yi destekleyenlerin sayısı kat kat artmıştı. Kralın komünist hareketin önüne geçmek istemesi de bu durumu kolaylaştırmıştı. Ve bu yürüyüşle beraber ardından yaşananlar, yıllar sonra Üçüncü Reich'ı ilan edecek olan Adolf Hitler'in de ilham kaynağı oldu.

İktidara geçişi ve icraatları

Ana maddeler: Faşist İtalya (1922-1943) ve İtalyan faşizmi

Mussolini Riccione plajında bir kadın tarafından selamlanıyor (1932).

İktidar olduğunda önceleri liberallerin desteğini alan Mussolini, diktatörlüğün koyu ve keskin uygulamalarını birer birer hayata geçirmeye başlamıştı. İtalya kısa zamanda bir polis devleti hâline getirildi. Kitap ve gazetelere getirilen sansür, seçim sisteminde yapılan düzenlemeler ve Faşist Parti dışındaki diğer partilerin kapanması gibi uygulamalar gerçekleştirildi. Mussolini, sendika hareketlerini de kanun dışı ilan etti ve eğitimi kontrol altına aldı. Ayrıca ekonominin faşistleştirilmesi amacıyla da tüm ülkeyi tren rayları ve otobanlarla kaplayan Mussolini, çiftçileri sürekli teşvik ederek tarım ve endüstrinin canlanmasını sağladı. Gerçekleştirdiği bu değişiklikler ve yeni uygulamalarla İtalya'da işsizlik azalmıştı ve bu da Mussolini'nin popülaritesinin artmasına neden oldu. 1922 yılının bazı dönemlerinde ülkenin iç ve dış işlerinden, kolonilerden ve kamu çalışmalarından sorumlu olan Mussolini, aynı zamanda orduyu da idare ediyordu. Tüm bakanlıkların görevlerini kendisi üstlenmişti. Bu şekilde tüm gücü elinde tuttuğuna inanan Mussolini, rekabet yaratacak herhangi bir durumun da önüne geçmiş oluyordu. Ancak bu durum kurduğu rejimin daha verimli çalışmasını engelliyor ve sıkıntı yaratıyordu.

Diktatörlük altındaki İtalya'da kanunlar yeniden yazılmış, üniversitedeki öğretim görevlileri faşist rejimi savunacaklarına dair yemin etmek zorunda bırakılmışlardı. Gazete editörleri Mussolini tarafından özel olarak seçiliyor ve Faşist Parti'den sertifikası olmayan hiç kimse gazeteci olamıyordu. Amaç tüm İtalyan halkını, şirketleri ve dernekleri kontrol altında tutmaktı. Mussolini'nin dış politikada amacı ise pasifist antiemperyalizmin yerine agresif milliyetçilik getirmekti. Bunun ilk örneği 1923'te Corfu'nun bombalanması sırasında olmuştu. Ardından Arnavutluk'un kukla rejimine geçmesi ve Libya'nın yeniden fethi geldi.

1930'lu yıllar ve II. Dünya Savaşı

İtalya'ya yaptığı ilk ziyaretinde İtalyan generaller tarafından selamlanan Adolf Hitler, solunda Benito Mussolini (Venedik Havalimanı, 14 Haziran 1934).

1935'te Mussolini ve Kara Gömlekliler gençliği Roma'da.

Uluslararası arenada güçlendiğini ispat etmek için 1935'te Habeşistan'a asker çıkardı. Uzun ve nedensiz bir savaş sonunda Habeşistan'ı işgal eden İtalya, 1936 yılında Almanya ile Berlin-Roma Mihverini kurdu. Berlin-Roma Mihveri'nin kurulmasıyla Adolf Hitler'in İtalya üzerindeki etkisi arttı ve bu durum Kral III. Vittorio Emanuele ile birlikte İtalyan halkını endişelendirmeye başladı. İtalyan askerleri Alman askerleri gibi yürümeye başlamışlardı, Alman nazizmi İtalyan faşizminden daha koyuydu. Faşizm, nazizme göre bir ölçüde daha ılımlıydı. Sanayinin devletleştirilmesine ve kapitalist sınıfın ortadan kaldırılmasına da kesinlikle karşı bir rejimdi.

Hitler öncelikle Orta Avrupa, ardından Doğu ve Batı Avrupa'yı Almanya topraklarına katmak amacındaydı ve bu amaçla 1 Eylül 1939 sabahı Polonya sınırlarını geçti. Bu taarruzla II. Dünya Savaşı başlamış oldu. Daha önce Malta, Korsika ve Tunus'u İtalyan topraklarına katma ve "Roma İmparatorluğu'nu canlandırma amacı" taşıdığını söyleyen Mussolini de Almanya ile birlikte Mihver Devletleri blokunda savaşa girdi. Birçok faşistin karşı çıkmasına rağmen 10 Haziran 1940'ta savaşa girdiklerini resmen ilan eden Mussolini, Kuzey Afrika ve Balkanlar'da Müttefik kuvvetlerine karşı mağlup oldu. Almanya'dan aldığı destek ile işgal ettiği bölgelerde direndi ancak İtalya'da gücünü kaybetmeye başladı.

Tutuklanması ve kurtarılışı

Ana madde: İtalya'da faşizmin sona ermesi

Mussolini, 1944 yılında kendisine bağlı bir askerle konuşuyor.

Komünistler önderliğindeki direnişçilerin ülkede etkili olması ve müttefiklerin 1943'te Sicilya'ya çıkartma yapmasının ardından Kral III. Vittorio Emanuele, Mussolini'yi görevden aldı. Almanya; Kuzey İtalya'yı işgal etti ve Hitler'in emriyle, başlarında Otto Skorzeny'nin bulunduğu özel bir Fallschirmjäger birimi, Mussolini'yi 12 Eylül 1943'te Gran Sasso'da tutuklu bulunduğu otelden kurtararak Fieseler Storch model uçakla önce Roma'ya, sonra aynı günün akşamı bir Luftwaffe nakliye uçağı ile Viyana'ya kaçırdı. Birkaç gün sonra ise Hitler'in karargâhının bulunduğu Rastenburg'a götürüldü. Mussolini, burada Adolf Hitler tarafından karşılandı. Burada oğlu ile beraber karargâha götürülüp Hermann Göring'in sığınağına yerleştirildi. Mussolini Wolfsschanze'den Münih'e gitti. Orada oğlu ve İtalya'dan gelen karısı ile beraber, Bavyera kraliyet ailesi Wittelsbacher'lerin şatosuna yerleşti.

Mussolini bundan sonra Kuzey İtalya'ya döndü; Garda Gölü kıyısında Rocca delle Caminate denilen ücra bir yere yerleşti. Hitler'in de korumasını sağlayan birlik olan "SS-Leibstandarte" askerleri tarafından korunuyordu. Cumhuriyetçi Faşist Parti'yle beraber İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'ni kurdu. 15 Eylül 1943'te hükûmet işlerini üstlendi. Ancak kurduğu bu hükûmet sadece bir gölge hükûmetti ve Almanların kukla rejimi olmaktan öteye gidemedi. Asıl söz, Alman işgal yetkililerindeydi. Mussolini'nin hükûmeti sivil idare işleri ve Almanya'ya iş gücü temin edilmesiyle uğraştı.

Ölümü

Ana madde: Benito Mussolini'nin ölümü

Mussolini ve yandaşlarının Loreto Meydanı'ndaki linç edilmiş cesetleri.

Savaşın son günlerinde, 25 Nisan 1945'te, bir Alman delegesini bekleyen Mussolini, kimsenin gelmemesiyle şaşkına dönmüş, Aldatıldık, yine Almanlar tarafından aldatıldık demişti. 27 Nisan sabahı zırhlı bir araba ve yirmi beş kamyon ile beraber yola koyuldu. Amacı İspanya'ya kaçmak için bir uçağa binmek üzere İsviçre'ye gitmekti. Yolda ilerlerken partizanlarla Musso adı verilen yerde çatışmaya girdi. Faşistler hemen teslim olsalar da Mussolini zırhlı arabayla kaçmayı başardı. Mussolini ve beraberindekiler, komünist partizanlar Valerio, Bellini ve 52. Garibaldi Tugayı Siyasal Komiseri Urbano Lazzaro tarafından, Dongo köyü (Como Gölü) yakınlarında durduruldu. Partizanlar arabayı ararken battaniyeye sarılmış bir erkek buldular. Arabanın içindekiler Zavallı bir sarhoş diye geçiştirmeye çalışsalar da battaniyeyi kaldıran partizan Mussolini'yi tanıdı ve böylece yakalanmış oldu.

Partizanlar tarafından birkaç kez Como'ya götürülmek istendi fakat başarısız olununca Mezzegra'ya getirildiler. Orada De Maria ailesinin çiftlik evinde son gecelerini geçirdiler. Ertesi gün 28 Nisan'da Ulusal Kurtuluş Komitesi'nden Mussolini'yi öldürme emrini alan asıl adı Walter Audisio olan albay rütbeli komünist partizan Colonnello Valerio, Mussolini ve Petacci'yi vurarak öldürmüştür. Öldürülme olayı resmî versiyonuna göre şöyle gelişmiştir: Audisio, Mussolini ve metresi Petacci'nin tutuklu oldukları çiftlik evine gitti ve tutuklu kaldıkları odaya girdi. Onlara İtalyan ulusuna adaleti iade etmek üzere görevlendirilmiş bulunuyorum diyerek çok kısa bir konuşma yaptı. Sonra ikisine de Çökün diye emretti ama bunu reddeden Petacci, Mussolini'ye sarıldı. Audisio'nun elindeki makineli tüfek tutukluk yaptı, patlamadı. Bir ikinci silah da tutukluk yaptı. Sonunda dayanamayan Albay Audisio, muhafızlardan birinin makineli tüfeğini kaparak ikisine doğrulttu. Audisio ilk önce Mussolini'nin metresi Petacci'ye ateş etti ve Petacci vurularak yere düştü. Tam o sırada Mussolini ceketini açtı ve "Göğsümden vur beni!" diye haykırdı. Audisio hiç beklemeden ateş ederek Mussolini'yi göğsünden vurdu. Mussolini yere düştü ama ölmedi ve ağır nefes alıyordu. Audisio yanına gitti ve göğsüne bir kurşun daha sıktı. Audisio savaştan sonra yayımladığı anılarında, Mussolini ve metresini toplam 5 kurşun ile vurarak öldürdüğünü belirtmiştir.

Mussolini'nin maiyetindeki diğer üyeler (başta bakanlar ve İtalyan Sosyal Cumhuriyeti yetkilileri) aynı gün akşama doğru bir idam mangası önünde idam edilmiştir. Ertesi gün Mussolini'nin, sevgilisinin ve birkaç yandaşının cesedi Milano'da Loreto Meydanı'ndaki Esso benzin istasyonunun çatısından baş aşağı sallandırıldı. Teşhir edilen vücudu, halk tarafından tekmelendi ve tükürüldü. Devrik liderin cesedi alaya ve istismara maruz kaldı. Ölümünden ve Milano'da cesedinin halka gösterilmesinden sonra, Mussolini'nin cesedi kentin kuzeyinde, Musocco mezarlığındaki bir mezara gömüldü.

1946'da cesedi Domenico Leccisi isimli bir İtalyan politikacı ve iki neofaşist tarafından mezarı kazılıp kaçırılmıştır. Cesedi Milano dışında, Certosa di Pavia'da 11 yıl boyunca bir gardıropta saklanmıştır.

Ölümü hakkında bir iddia

Umberto Eco, Sıfır Sayı kitabında, gazeteci Braggadocio (İngilizce anlamı palavra) karakterinin ağzından Mussolini'nin halka ilan edildiği tarihte ölmediğine, onun yerine dublörünün öldürüldüğünü ve kendisinin ise Vatikan'da ya da Arjantin'de uzun bir süre saklandığına dair bir iddiayı aktarmış ve kitap boyunca bunu işlemiştir. Bu iddiaya da şu dayanaklar sunulmuştur:

• Mussolini halk arasında son kez Milano Başpiskoposluğu'na gittiği gün görülmüş ve sonrasında sadece belirli insanlarla görüşmüştür. Sonrasında onu yakalayan Almanlar ve partizanlar onu fotoğraftan görmüş insanlardır. Nitekim Mussolini son iki yıla ait fotoğraflarında çok zayıf görünmektedir. Ancak, 20 Nisan 1945'te Mussolini ile gerçekleştirilen ve 22 Nisan'da da bizzat kendisinin imzaladığı, yayımlanan röportajını yapan Cabella, Mussolini'yi gayet sağlıklı gördüğünü, hatta şişmanladığını, 1944 yılının Aralık ayındaki hâliyle karşılaştırdığında da çok daha dinç ve sağlıklı olduğunu söylemiştir. 27 Nisan 1945'te ise Mussolini tutuklandıktan sonra Pedro, Mussolini'yi "Karşımdakinin o olduğundan emin olamıyordum, onu neredeyse tanıyamayacaktım. Yaşlıydı, sıskaydı..." şeklinde tanımlar.
• Meydanda teşhir edilen cesedin otopsi raporu, cesedin gördüğü zarar sebebiyle boyunun ölçülemediği, yüzünün ateşli silahlarla verilen hasar sebebiyle şekilsiz olduğu, antropometrik ölçümün mümkün olmadığı şeklinde başlar. Yine otopsi raporu, Mussolini'nin daha önce tedavisini gördüğü ülserden ve frengiden; sağlığında Mussolini'nin tedavisini yapan Georg Zachariae'nin tanısını koyduğu düşük tansiyon, anemi, karaciğer yağlanması, mide krampları, sıkışmış bağırsak ve akut kabızlıktan bahsetmemektedir. Nitekim otopsi raporuna göre karaciğer vesaire iç organları normaldi.

Ayrıca bakınız

• La dottrina del fascismo
• Time kapağındakiler listesi (1920'ler)

İlgili görüntüler

• Brenner Geçidi'nde Hitler ile görüşmesi [1] 19 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Otto Skorzeny'nin Gran Sasso oteline hapsedilen Duce'yi kurtarışından hemen sonraki görüntüleri [2] 25 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Mussolini ile sevgilisi Clara Petacci'nin cesedinin asılması [3] 11 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.