Polyaenus
Polyaenus veya Polyenus (Grekçe: Πoλύαινoς, çevriyazım: Polyainos, anlamı: "çok övülen"), 2. yüzyıl Roma döneminde yaşamış Makedonyalı bir yazar ve retorikçi.[1] Anadolu'daki Bitinya'da doğmuştur.
En çok, günümüze ulaşan ve "Savaş Hileleri" anlamına gelen Stratagems in War (Grekçe: Στρατηγήματα, çevriyazım: Strategemata) adlı eseriyle tanınır.[2]
Suda[3] onu bir retorikçi olarak tanımlar. Polyaenus'un kendisi de, Roma imparatoru huzurunda davaları savunmaya alışkın olduğunu yazar.[4]
Polyaenus, Stratagems in War adlı eserini, M.S. 161–166 Roma-Part Savaşı sırasında, yaklaşık M.S. 163'te, kendisinin seferlere eşlik edemeyecek kadar yaşlı olduğu bir zamanda, iki imparator Marcus Aurelius (h. 161-180) ve Lucius Verus'a (h. 161-169) adamıştır.[5]
Hileler (Stratagems)
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu eser, sekiz kitaba ayrılmıştır.
- İlk altı kitap, en ünlü Yunan generallerinin ve hükümdarlarının savaş hilelerini içerir.
- Yedinci kitapta Yunan olmayanların ve Romalıların hileleri yer alır.
- Sekizinci kitap ise Romalıların ve ünlü kadınların savaş hilelerini içerir.
Ancak, altıncı ve yedinci kitapların bazı kısımları günümüze ulaşmamıştır. Bu nedenle, Polyaenus'un anlattığı toplam 900 savaş hilesinden yalnızca 833'ü günümüze kadar gelmiştir.
Eser, 13. yüzyılda yapılmış tek bir tam kopya halinde günümüze ulaşmıştır. Bununla birlikte, aşağıda ele alınacak beş özetlenmiş (kısaltılmış) versiyonu da mevcuttur.
Bu tam kopya, bir zamanlar Mihail Apostolios'a aitti ve şu anda Floransa'daki Lorenzo Kütüphanesi'nde bulunmaktadır.
Eser, antik çağın en ünlü şahsiyetleriyle ilgili çok sayıda anekdot barındırmaktadır. Ayrıca, birçok tarihi gerçeği eşsiz bir şekilde koruyarak günümüze aktarmıştır.
Polyaenus'un bu eserinin beşten az olmayan sayıda Bizans özeti (kısaltması) bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi, orijinal tam nüshanın saklandığı Lorenzo Kütüphanesi'nde yer almaktadır.
Bu derleme, Ὑπoθέσεις ἐκ τῶν στρατηγικῶν πράξεων başlığını taşır, 58 bölüm ve 354 savaş hilesi içerir. Orijinal eserin kayıp olan veya olmayan birçok pasajını aydınlatmak ve açıklamak için faydalıdır.
Özetlerin varlığına rağmen, Polyaenus'un eseri Orta Çağ'da yaygın olarak okunmamıştır. Bizans kaynakları tarafından nadiren alıntılanması, orijinal nüshanın dolaşımdan kalktığını ve özetlerin onun yerini aldığını düşündürmektedir.
Şunu da eklemek gerekir ki, özetlerden yalnızca Ὑπoθέσεις doğrudan orijinal eserden türemiştir, diğer dört versiyon ise ilk özetin (Ὑπoθέσεις) özetleri gibi görünmektedir.
Polyaenus'un Eserinin Yayın Tarihi ve Çevirileri
Polyaenus'un eseri, ilk kez 1549 yılında Basel'de Justus Vulteius tarafından yapılan bir Latince çevirisiyle basılmıştır.
Yunanca metnin ilk baskıları ise farklı zamanlarda ve yerlerde yayımlanmıştır:
- İlk baskı: Isaac Casaubon tarafından, Lyon, 1589
- İkinci baskı: Pancratius Maasvicius tarafından, Leyden, 1690
- Üçüncü baskı: Samuel Mursinna tarafından, Berlin, 1756
- Dördüncü baskı: Adamantios Korais tarafından, Paris, 1809[6]
Eserin çeşitli dillere çevirileri de yapılmıştır:
- İngilizceye: R. Shepherd tarafından, Londra, 1793
- Almancaya: Seybold tarafından, Frankfurt, 1793–94; ve Blume tarafından, Stuttgart, 1834
Diğer çalışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Polyaenus, Savaş Hileleri dışında başka birçok eser de yazmıştır; ancak bunların hiçbiri günümüze ulaşmamıştır.
Bu kayıp eserlerden bazılarının başlıkları çeşitli kaynaklar tarafından korunmuştur:
- Suda adlı kaynak, iki eserin adını kaydetmiştir: Tebai Üzerine (Περὶ Θηβῶν) ve üç kitap halindeki Taktikler (Τακτικά).
- Stobaeus ise, Polyaenus'un iki farklı eserinden alıntılar yapmıştır: Makedonlar Koinon'u İçin (Ὑπὲρ τoῦ κoινoῦ τῶν Mακεδόνων)[7] ve Synedrion İçin (Ὑπὲρ τoῦ Συνεδρίoυ)[8] başlıklı eserler.
Polyaenus'un kendisi de, M. Aurelius ve L. Verus'un akılda kalıcı eylemleri üzerine bir eser yazma niyetinden bahsetmiştir.[9]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Polyaenus, info
- ^ Polyaenus (1994), Stratagems of war. 1: Books I - V, Ares17 Mayıs 2025
- ^ "Suda π 1955, Πολύαινος". 4 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2025.
- ^ Polyaenus, praef. lib. ii 1 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., praef. lib. viii 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Polyaenus, praef. lib. i 23 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ elinepa (9 Ocak 2019). "Polyaenus' Stratagems". ΕΛΛΗΝΟ-ΙΝΔΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (İngilizce). 29 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2025.
- ^ Stobaeus, xlviii. 43
- ^ Stobaeus, xlviii. 53
- ^ Polyaenus, praef. lib. vi 5 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Daha fazla okuma
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bayle, Pierre (1740). "Polyænus". Dictionnaire historique et critique. Amsterdam.
- Brodersen, Kai, (Ed.) (2010). Polyainos. Neue Studien. Polyaenus. New Studies. Berlin: Verlag Antike. ISBN 978-3-938032-39-8.
- Brodersen, Kai (2017). Polyainos: Strategika (Yunanca ve Almanca). Berlin & Boston: De Gruyter. ISBN 978-3-11-053664-5.
Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Polyaenus". Encyclopædia Britannica. 22 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 17.- Dain, A. "Les Cinq adaptations Byzantines de les Stratagèmes de Polyen". Revue des études anciennes: 321-346.
- "Polyen: Ruses de guerre". Site de Philippe Remacle (Fransızca). Erişim tarihi: 9 Ekim 2018. — Gui-Alexis Lobineau (çevirmen), Paris, (1840)
- Seyffert, Oskar (1894). "Polyænus". Dictionary of Classical Antiquities. 21 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Smith, William, (Ed.) (1870). "Polyaenus (4) the Macedonian". Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Livius, Polyaenus Jona Lendering tarafından
- Polyaenus, Savaş Stratejileri, E. Shepherd tarafından çevrilmiştir, 1793 (alıntılar: İskender ve Diadokhlar'dan bazılarıyla ilgili stratejiler)
- Savaş Stratejileri (tam çeviri)
- Eduard von Woelffin 1887 baskısı İnternet Arşivinde
