Puro
 | Bu maddedeki üslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmî ve ciddi üsluba uygun olmadığı düşünülmektedir. |
Puro veya sigar;[1] silindir şeklinde sarılmış tütün yapraklarından oluşan bir tütün mamulüdür. Ortasında, içinde tütün parçacıkları bulunduran bir "tutucu yaprak" ve bunun etrafında spiral şeklinde sarılmış "sarıcı yaprak" bulunur.[2] Puronun en pahalı kısmını oluşturan sarıcı yaprak; sağlam, esnek ve ipeksi yapıda olmalı; güzel bir aromaya ve düzenli yanmayı sağlayacak yanıcı özelliğe sahip olmalıdır.[2] Kısa puro genel olarak "cigarillo" terimi ile de bilinir.
Daha çok Küba, Dominik Cumhuriyeti gibi ülkelerin bulunduğu iklim kuşağında yetişen ve fermente edilmiş tütünlerin elde veya makinede sarılmasıyla yapılan bir tütün ürünüdür.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Puro sözcüğü Türkçeye İspanyolcadan geçmiştir.[1] Bu dile de Latince "pūrus" (saf, temiz, katıksız) sözcüğünden girmiştir. Burada "saf tütünden yapılmış" anlamında kullanılmıştır. Puro sözcüğüne Türkçede ilk kez, 1955 yılında basılan TDK sözlüğünde rastlanmıştır.[3]
Türkçeye Fransızcadan geçen sigar sözcüğünün kökeni ise Maya dilindeki "sik'ar" (tütün dumanı çekmek) fiilidir.[4][5] Sözcük puronun çekirgeye benzerliği nedeniyle, İspanyolca "cigarra" (çekirge) sözcüğünden de etkilenmiş olabilir.[5]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kristof Kolomb ve onunla birlikte Küba, Meksika, Orta Amerika ve Brezilya'ya giden diğer kaşifler bu bölgelerdeki yerlilerin kurutulmuş palmiye yaprakları veya mısır koçanları içinde tütün yaprakları içtiklerinden bahsederler.[2] Guatemala'da bulunmuş en geç 10. yüzyıla ait bir çömlek üzerinde, iple sarılmış tütün yaprakları içen bir Maya yerlisinin resmi vardır.[2] 1600'lü yıllara gelindiğinde puro İspanya'ya ulaştı ve burada bir zenginlik simgesi hâline geldi. Diğer Avrupalı devletlerde yaygınlaşması ise yaklaşık iki yüzyıl sürdü.[2]
Üretim
[değiştir | kaynağı değiştir]Puro tütünü Amerika Birleşik Devletleri, Brezilya, Dominik Cumhuriyeti, Endonezya, Honduras, Kamerun, Küba, Meksika ve Nikaragua gibi ülkelerde oldukça yüksek miktarlarda üretilmektedir. Küba'da üretilen purolar dünya çapında emsalsiz olarak nitelendirilseler de birçok uzman Honduras ve Nikaragua purolarının Küba purolarına rakip olduğuna inanmaktadır. Puro sınıflandırmaları arasında bir diğer ayrım da "el sarımı" ve "makine üretimi" olarak gerçekleştirilmektedir. El sarımı olan purolar "yüksek kaliteli puro" olarak, makine üretimi olanlar için "makine işi" nitelendirilmeleri kullanılmaktadır. Aşılı (infused) ürünler genel anlamda hem yapısı hem de içeriği nedeniyle puro olarak kabul edilmemektedir.
Tüketim
[değiştir | kaynağı değiştir]Saklama ve yıllandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Yüksek kaliteli puroların saklanmasına yönelik ortamların günümüzde elektronik veya klasik ayrımı yapılmaksızın puro tüketicileri tarafından "Humidor" olarak adlandırılan saklama ortamları kullanılmaktadır. Puro ve puro kültürü ile özdeşleşen Humidor kavramı günümüzde stabil saklama ortamlarını sağlamak için geliştirilen yeni teknolojiler sayesinde yıllandırmadan ziyade aksesuar ve daha çok kozmetik kaygılar nedeniyle tercih edilmektedir. Birçok kaynak içerisinde Humidor konusu gündeme geldiğinde genelde Davidoff vurgusu yapılır ancak bu saklama ortamına ilişkin resmi anlamda ilk patent alımı 22 eylül 1882'de William W. Wentzell ve John B. Wentzell tarafından yapılmış ve 27 Şubat 1883'te onaylanmıştır. Humidoru 11 Mart 1906 yılında Novhorod-Siversky'de doğan Zino Davidoff doğmadan 8413 gün önce yani 23 yıl ve 12 gün öncesinde keşfi mümkün olmayacağından bu yöndeki vurgular birer yanılgıdır. Saklama koşuları konusunda da birçok yanılgı bulunmaktadır. Örneğin puronun ideal nemlenmesi puronun mevcut ağırlığının %13'ü oranında nemlenmesi durumunda gerçekleşmiştir. Bu nemlenme oranı yakalandığında puro eşit bir şekilde yanar, sürekli sönmez, acı tatlar vermez, tüm aromaları rahatlıkla oluşur, dış sargı yaprağı kurumuş bir his vermez ve puro ideal bir elastik yapıdadır. Amaç ideal saklama ortamında tutulmuştur yani yapılması gereken puronuzun %13 oranından nemlenmesini sağlamaktır. Bu nem oranı için temel şartlar ve ısı da dikkate alındığında %60-%70 aralığında nem ve bu nemin oluşması için de 18-22 °C derece ısıya sahip bir saklama ortamında purolar ideal olarak saklanırlar.[kaynak belirtilmeli]
Kesme ve delme
[değiştir | kaynağı değiştir]Puronun kesilmesi ve delinmesi için çeşitli araç gereçler bulunmaktadır. Temel olarak dört çeşit kesme ve delme yöntemi bulunmaktadır.
Punch haricindekiler için önemli nokta doğru yerden kesmektir. Bu konudaki referans kesme yöntemi puroyu kapatmakta kullanılan Cap' a paralel bir kesimdir. "Casquillo" olarak tabir edilen yuvarlak bir tütün parçası ile kapatılan yüksek kaliteli purolarda, bu parçanın ek kısmına yakın veya biraz derine kaçmış kesikler, dış sarım yaprağının içim sırasında açılmasına sebep olacak hatalı bir kesim şekilleridir.
V-Cutt, Punch ve Cutter\Makas kesme biçimi etkilediğinden puronun yanma biçimini de etkilemektedir. Puronun kesimi yanmayı etkilediği gibi puronun tadına da etki etmektedir. Punch puroya merkezi bir delik açtığından puronun merkezindeki bu küçük bir delik içerisinden hızla hava akımı geçer ve hızlı bir yanma gerçekleşir. Buna bağlı olarak bir tat gelişimi yaşanır.
Makas ile klasik cutter arasındaki fark puronun ring gauge/çapı ile alakalıdır. Cutter 54 milimetre çapa kadar kesim işlemini destekler. Makas ise daha büyük çaplı purolar için uygundur. Günümüzde Xikar, Colibri ve Palio gibi üreticiler 56-60 milimetre çaplarına kadar kesimi destekleyen cutterlar üretmektedirler.
Yakılma ve yanma
[değiştir | kaynağı değiştir]Puronun ucunun her tarafından eşit ve düzgün yanması gerekmektedir. Gevşek sarılan puro hızlı yandığı için puronun ısısı hızla yükseleceğinden ortaya acı tat bırakan kimyasallar ve katran çıkacaktır.
Çok sıkı sarılmış bir puronun ise hava kanalcıkları iyice kapalı olacağından duman çekimi zorlaşacak ve ısı yükselecektir. Kapalı olan kanallar sebebiyle puronun koru hızlı bir şekilde sönecektir. Kötü yapılmış bir puro iyi yanmayacaktır. Burada başka önemli bir özellik ise, puro kokusunun içilen mekanda uzun süre kalmamasıdır. Havalandırılan bir odada iki saat sonra bile puro kokusu kalıyorsa bu puronun kalitesinin düşük olduğuna işarettir.
Puroyu baştan sona acılaşmadan içilmelidir. Puro içildikçe oluşan katran birikimi puroyu acı ve sert yapar. Çoğu puroda bu özellik ortaya çıktığından birçok puro içicisi purosunu yarısından veya dörtte üçünden sonra içmeyi bırakır. Bir puroyu yüzde sekseni bitmeden atmaya mecbur kalmak büyük puan indirimini gerektirir. Bu safhada önemli bir başka nokta ise puronun içimi bittikten sonra damakta kalan "tat uzunluğudur." Kaliteli bir şarabın aksine kaliteli bir puroyu içtikten sonra damağınızda kalan iyi veya kötü tat çok çabuk kaybolmalıdır.
Puro yakarken dikkat edilmesi gereken en önemli husus kükürtlü kibrit veya gazlı çakmak kullanılmaması gerektiğidir. Gazlı çakmak veya kibritle yakılan bir puroda tütünün aroması gazın veya kibritin kokusuyla birleşip gerçek aromasını kaybedebilir ve içim zevkini azaltabilir. Dolayısıyla "torch" diye nitelendirilen ve yandığında gaz kokusu bırakmayan özel çakmak kullanılması tavsiye edilir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "sigar." 31 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türk Dil Kurumu. Erişim: 30 Aralık 2013.
- ^ a b c d e "cigar." 24 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Encyclopædia Britannica. Erişim: 30 Aralık 2013.
- ^ Sevan Nişanyan. "Puro / Sözlerin soyağacı Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü". Nişanyan Sözlük. 26 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2013.
- ^ "cigar." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
- ^ a b "cigar." 31 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Online Etymology Dictionary. Erişim: 30 Aralık 2013.
