Râzî Tefsiri

Râzî Tefsiri veya özgün adıyla Mefâtîhu'l Gayb (Arapça: مفاتيح الغيب), genellikle et-Tefsîrü'l-Kebîr olarak bilinir (Arapça: التفسير الكبير), on ikinci yüzyıl İslam kelâmcısı ve filozofu Fahreddin er-Râzî (d. 1210) tarafından yazılmış klasik bir Kur'an tefsiri kitabıdır. 32 ciltlik yapısıyla, 28 ciltlik Taberî Tefsiri'nden daha geniştir. Modern eserlerin onu kaynak olarak kullanması alışılmadık bir durum değildir.

[Onun] en büyük endişelerinden biri zekanın kendi kendine yeterliliğiydi. [...] [O] geleneğe (hadis) dayalı delillerin asla kesinliğe (yakin) yol açamayacağına, yalnızca varsayıma (zann) yol açacağına inanıyordu; bu, İslam düşüncesinde önemli bir ayrımdı. [...] [Ancak] Kuran'ın önceliğini kabul etmesi yıllarıyla birlikte arttı. [...] [Râzî'nin akılcılığı] İslam geleneğinde akıl ile vahyin uyumlaştırılmasına ilişkin tartışmada şüphesiz önemli bir yere sahiptir. Daha sonraki yıllarda mistisizm ile de ilgilendi, ancak bu onun düşüncesinin önemli bir kısmını oluşturmadı.

Özellikler

Müftü Muhammed Takî Osmânî kitap hakkında şöyle yazmıştır:

“ İbni Kesir Tefsir'i, rivayet açısından en muhtasar ve eşsiz tefsir olduğu gibi, Kebir Tefsiri'nin de Akıl ilimleri açısından bir paraleli yoktur. Bazıları bu tefsir üzerine komik bir yorumda bulunmuşlardır (Tefsir dışında her şey vardır). Ancak gerçek şu ki bu söz bu kitaba büyük bir haksızlıktır, çünkü bu kitabın Kur'an'ın manalarının yorumlanmasında bir eşi benzeri yoktur. Bu kitabın öne çıkan özellikleri şunlardır:

1. İmam Râzî, vefat ettiğinde Fetih Suresine kadar bu tefsiri yazmıştı. Dolayısıyla bu sureden sonra başka bir âlim Kadı Şahâb-ü-dîn bin Halîl el-Haulî, Şam (ö. 639 AH) veya Şeyh Nacm-üd-dîn Aḥmed bin El-Kamûli (ö. 777 AH) onu tamamladı. Öyle harikulade yapılmış ve İmâm Râzî'nin üslubu o kadar muhafaza edilmiştir ki, bu gerçeğin farkında olmayan hiç kimse, bunun İmâm Râzî'den başkası tarafından yazıldığından asla şüphe etmez.
2. Vahyin açıklaması, gramatik yapısı, arka planı ve bunlarla ilgili tüm rivayetler, İmam Râzî tarafından organize edilmiş, açık ve detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Böylece belirli bir ayetin açıklamasındaki sözlerin sayısı bir arada çoğaltılarak kolaylıkla gözlemlenebilmektedir. Diğer tefsirlerde ise bu tartışmalar genellikle organize edilmediğinden veya dağınık olduğundan zaman alıcı hâle gelmektedir. Ancak Kebir Tefsiri'nde bunlar tek bir yerde bulunabilir ve çok iyi organize edilebilir.
3. Kur'an'ın büyüklüğünü ve azametini detaylı bir şekilde anlatmıştır.
4. Bir ayete ilişkin hukukî hükümler detaylı gerekçelerle anlatılmıştır.
5. Hatalı mezheplerin ve aydınların herhangi bir ayetin manasına yaptıkları eklemeler tam olarak anlatılmış, ardından ayrıntılı delillerle çürütülmüştür.
6. Kebir Tefsiri'nin çok az dikkat edilen çok özel bir özelliği, Kur'an ayetleri arasındaki bağlantının tanımlanmasıdır. Şurası bir gerçektir ki, onun tarif ettiği âyetler arasındaki bağlantı ve yakınlığın sebebi o kadar tesadüfî, çekici ve makuldür ki, bu sadece bir tatmin duygusu vermekle kalmaz, aynı zamanda Kur'an'ın zarafet ve azametinin coşkulu hissini de verir.
7. Kur'an'ın emirleri, sırları ve çareleri çok güzel bir şekilde vurgulanmıştır.

“ Kısacası Kebir Tefsiri çok kısa bir tefsirdir ve kişisel deneyimim, ne zaman bir zorlukla karşılaşsam beni doğru cevaba yönlendirdiği yönündedir. [...] Ancak bu tefsirle bağlantılı olarak bazı hususları da akılda tutmak gerekir: ”

1. Kebir tefsirinin rivayetleri de diğer tefsirlerde olduğu gibi güçlü ve zayıfın bir arada toplandığı bir derlemedir.
2. İmâm Râzî zaman zaman diğer müfessirlerden farklı bir görüş benimsemiştir. Mesela sahih hadisi reddetmiştir [...] (İbrahim üç durum dışında yalan söylememiştir).

”

Müftü Muhammed Takî Osmânî ayrıca otobiyografisinde şöyle belirtmiştir:

“ Gerçek şu ki, İmam Râzî'nin (Allah'ın rahmeti üzerine olsun) tefsirle ilgili meseleleri sistematik bir şekilde sunuşunun başka hiçbir tefsirde eşi benzeri yoktur. Kelâmla ilgili konuları detaylı bir şekilde açıkladığı doğrudur, ancak bunu tefsirle ilgili tartışmaları açıkladıktan sonra yapmıştır ki bu da çağının ihtiyacıydı. Ancak bu hiçbir şekilde onun Tefsirinin değerini küçümsemek için kullanılamaz. Özellikle Kur'an-ı Kerim'in dizilişi ve ayetler arasındaki karşılıklı bağlantılar konusunda açıklamaları çoğu zaman oldukça tatmin edicidir. ”

Ayrıca bakınız

• Beydavi Tefsiri
• Müfessirler ve tefsir kitapları listesi
• Sünni kitaplar listesi