Recep Tayyip Erdoğan'ın ilk yılları ve kariyeri
Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye Cumhuriyeti'nin 25. Başbakanı ve 12. Cumhurbaşkanıdır. 26 Şubat 1954 tarihinde İstanbul'da doğdu.
Çocukluğu ve gençliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Recep Tayyip Erdoğan, İstanbul'un Kasımpaşa semtinde dünyaya geldi. Ailesi aslen Karadeniz'in doğu kıyısındaki bir şehir olan Rize'nin Güneysu ilçesinden gelmiştir.[1] Erdoğan henüz bebekken Rize'ye dönmüş, 13 yaşındayken tekrar İstanbul'a yerleşmişlerdir.[2] Kendisiyle yapılan bir röportajda; İmam hatip lisesinde okuduğu süre boyunca simit ve su satarak kitap parasını çıkardığını belirtmiştir.[3][4]
Gençliğinde yarı profesyonel futbolcu olan[5] Erdoğan, komünizm karşıtı bir birlik olan Millî Türk Talebe Birliği'ne katılarak ilk kez siyasete atıldı.[6][7] 1976 yılında, daha sonra Saadet Partisi'ni kuracak olan Necmettin Erbakan liderliğindeki sağ görüşlü Millî Selamet Partisi'nin (MSP) yerel bir gençlik kolunun başına geçti. Bu, Erdoğan'ın siyasetteki uzun kariyerinin başlangıcı oldu.[8]
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı
[değiştir | kaynağı değiştir]12 Eylül 1980 darbesinden sonra Millî Görüş hareketi Refah Partisi (RP) çatısı altında yeniden toplandı ve Erdoğan giderek popüler olmaya başladı. 1991'de Erdoğan parti listesinden Parlamento'ya aday oldu ve bir sandalye kazandı, ancak teknik olarak alması engellendi.
Erdoğan, 1994 yılında yapılan yerel seçimlerin sonucunda İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı seçildi. İstanbul'da yaşayan laik halk, Erdoğan'ın alkolü yasaklayacağını ve İslam hukuku uygulayacağını düşünüyorlardı.[9] Ancak bunun yerine, önündeki dört yıl içinde kirlilik, su kıtlığı ve trafik de dahil olmak üzere şehirdeki birçok kronik sorunun üstesinden gelen pragmatik bir belediye başkanı olarak ortaya çıktı.[10] Bu süre zarfında, Refah Partisi'nin Haziran 1996'da merkez sağ konumda bulunan Doğru Yol Partisi (DYP) ile koalisyon hükûmeti kurarak iktidara gelmesiyle Türkiye'de siyasi ortam giderek gerginleşiyordu. Sağcı bir Türkiye başbakanı olan RP Genel Başkanı Necmettin Erbakan, radikal söylemleriyle Türkiye'de din ve laiklik ilkesiyle çelişiyordu. Altı ay sonra, Şubat 1997'de ordu, daha sonra "postmodern darbe" olarak da bilinecek 28 Şubat sürecini başlattı.[11] Kısa süre sonra Erbakan iktidardan indirildi ve savcılar tarafından açılan bir dizi dava kapsamında birçok sağcı grup baskı altına alındı.[12]
Erdoğan'ın 6 Aralık 1997'de Siirt'te düzenlenen bir açıkhava toplantısı sırasında topluluğa yaptığı konuşmada, Ziya Gökalp'ın 1912 yılında Balkan Savaşı'ndaki Türk askerler için yazdığı "Asker Duası" adlı şiirinin sonradan değiştirilmiş bir sürümünden bir dörtlük okudu.[13][14] Okuduğu dörtlüğün bu şekliyle Gökalp'e ait olduğunu iddia eden Erdoğan, konuyla ilgili olarak "konuşmamın bütünü incelendiğinde millî birlik ve beraberlik mesajım verildiği görülür" demişti.[15] Mahkeme, bu konuşmanın hükûmete ve sağcı söylemlere saldırı olduğuna karar vererek, Eylül 1998'de Erdoğan'ı 10 ay hapis cezasına çarptırdı.[16] Erdoğan 4 ay hapiste yattı. Ayrıca ömür boyunca siyasette bulunması da yasaklandı. Bazı ana akım gazeteler o sırada "Erdoğan'ın siyasi kariyeri sona erdi" ve "Bundan sonra yerel vali bile olamaz." gibi manşetler attı.[17]
1999-2001 dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Postmodern darbenin ardından Erdoğan, Erbakan'ın Batı karşıtı demagojisinden farklı yeni bir siyasi çizgiye ihtiyaç olduğu fikrine vardı. Erdoğan konuşmasında, "Batılı adamın inanç özgürlüğü var, Avrupa'da ibadete saygı var, başörtüsüne saygı var. Türkiye'de neden yok?" dedi.
Batı yönelimli bu çizgi, gelecekte Erdoğan'ın ve Erbakan hareketinden Abdullah Gül gibi daha açık fikirli üyelerinin yeni vizyonu olacaktır. Onların vizyonuna göre, Türkiye'deki otoriter laiklik, on yıllardır dindar muhafazakarların yaptığı gibi Batı'nın bir uzantısı olarak görülmemelidir. Batı, din özgürlüğüne de saygı duyan daha liberal bir Türkiye yaratmanın bir yolu olarak görülmeliydi.[18]
Erdoğan ve meslektaşları böylece, Erbakan'a sadık eski yoldaşları tarafından "ihanet"le suçlanmak pahasına, Avrupa Birliği üyeliğini ve AB destekli siyasi reformları gündemlerinin en üst sıralarına koydular.
AK Parti'nin doğuşu
[değiştir | kaynağı değiştir]2001 yılında Erdoğan ve Gül, Adalet ve Kalkınma Partisi'ni kurdular. Parti amblemi olarak da modern bir ampul seçildi. Erdoğan, AK Parti'nin "dini eksenli bir siyasi parti değil", aksine ana akım muhafazakar bir parti olarak tanımlanabilecek bir parti olduğunu iddia etti. Erdoğan'ın bu siyasi liberalleşme ve ekonomik büyümeye odaklanan mesajı, partinin 2002 Türkiye genel seçimlerini kazanmasını sağladı.
Erdoğan, partisi seçimleri kazanmasına rağmen Siirt'teki konuşması nedeniyle yargı tarafından siyasetten men edildiği için hemen başbakan olamamış, onun yerine Abdullah Gül başbakan olmuştur. Aralık 2002'de Yüksek Seçim Kurulu, Siirt'teki genel seçim sonuçlarını oy usulsüzlükleri nedeniyle iptal etti ve 9 Şubat 2003'te yeni bir seçim yapılmasını kararlaştırdı. Bu zamana kadar yalnızca parti lideri olan Erdoğan, muhalefetteki Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ve genel başkanı Deniz Baykal'ın mümkün kıldığı yasal bir değişiklik sayesinde milletvekili adayı olabildi. AK Parti, Erdoğan'ı yeniden planlanan Siirt seçimlerine aday gösterdi ve Gül'ün görevi devretmesiyle başbakan oldu.[19]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Erdoğan'ın kökeni nereye dayanıyor?". Sözcü. 9 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2022.
- ^ "Turkey's charismatic pro-Islamic leader" (İngilizce). 4 Kasım 2002. 15 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2022.
- ^ "Erdoğan: Simit ve su satar, kitap alırdım - Genel Bakış- ntvmsnbc.com". ntv.com.tr. 13 Nisan 2015. 13 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2022.
- ^ "Why the Arabs like Erdogan". Middle East Monitor (İngilizce). 4 Temmuz 2018. 4 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2022.
- ^ "İşte Erdoğan'ın futbol oynadığı yıllar". Haber3. 1 Ocak 2011. 9 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2022.
- ^ Çakır, Ruşen ve Çalmuk, Fehmi (4 Temmuz 2001). "Babası küfür eden Tayyip'i tavana astı". Milliyet. s. 19.
- ^ Yalçın, Soner; ss. 49
- ^ "The making of Turkey's prime minister - Hurriyet Daily News and Economic Review". hurriyetdailynews.com. 2 Kasım 2010. 2 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2022.
- ^ odatv4.com. "26 yıl önceki TRT röportajı tekrar gündemde... Erdoğan İBB Başkanı olunca vatandaş ne demişti". odatv4.com. 2 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2022.
- ^ "Recep Tayyip Erdoğan | Columbia University World Leaders Forum". web.archive.org. 9 Haziran 2010. 9 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2022.
- ^ "Turkey and the art of the coup | Analysis & Opinion". web.archive.org. 1 Kasım 2010. 1 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2022.
- ^ Kinzer, Stephen (2 Mart 1997). "In Defense Of Secularism, Turkish Army Warns Rulers". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 15 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2022.
- ^ Bardakçı, Murat (22 Eylül 2002). "Şiiri böyle montajlamışlar". Hürriyet. 19 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2006.
- ^ "Tarih Bilinci". 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2006.
- ^ Avcu, Arife (8 Aralık 1997). "Erdoğan soruşturma kıskacında". Milliyet. İstanbul. s. 19.
- ^ "Tayyip Erdoğan'a hapis istemi". Milliyet. Diyarbakır. 13 Şubat 1998. s. 17.
- ^ "Radikal-online / Politika / Muhtar bile olamayacak". radikal.com.tr. 23 Şubat 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2022.
- ^ Sontag, Deborah (11 Mayıs 2003). "The Erdogan Experiment". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 9 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2022.
- ^ "Turkey: AKP leader Erdogan wins by-election in Siirt". World Socialist Web Site (İngilizce). 27 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2022.
