Siirt
| Siirt | |
|---|---|
Şehir | |
 | |
 | |
| Ülke | Türkiye |
| Bölge | Güneydoğu Anadolu Bölgesi |
| İl | Siirt |
| İdare | |
| • Belediye başkanı | Kemal Kızılkaya (Kayyum) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 669.25 km² |
| Rakım | 670 m |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 56000 |
| Alan kodu | 484 |
| Plaka kodu | 56 |
Resmî site http://www.siirt.bel.tr/ | |
Siirt, Türkiye'nin Siirt ilinin merkezi olan şehirdir. İl merkezinin denizden yüksekliği 930 metredir.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Milât öncesi dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]Coğrafî konum olarak Anadolu ve Mezopotamya'nın kesiştiği bölgenin yüksek kısımlarında kurulan Siirt'te 1963 yılında Halet Çamlıbel ve R.J. Braidwood başkanlığında kurulan Güneydoğu Anadolu Tarih Öncesi Araştırmaları Karma Projesi kapsamında Siirt ilinde yapılan yüzey araştırmalarında Cilalı Taş, Bakır, Tunç ve Hellenistik, Roma, Bizans ve İslâm dönemlerinden Yakın Çağ'a uzanan dönemlere ait buluntular ortaya çıkarılmıştır. 3500 yıl öncesine dayandığı iddia edilen Akabe Yolu da bu kenttedir.[2]
İslâm egemenliği
[değiştir | kaynağı değiştir]639'da Elcezire'nin fethi için görevlendirilen İlyas Bin Ganem Diyarbakır yöresini İslam mücahidlerine açtığı zaman Siirt aynı akıbete uğramıştır. Diyarbakır'ın zaptında önemli hizmetleri bulunan Halit Bin Velid Hasankeyf Savaşı'nda muzaffer olduktan sonra Siirt'e yürümüş şehrin o zamanki hakimi Hersolu itaatini arz ederek şehri teslim etmiştir. Bundan sonra Siirt Hakimliği'ne sahabeden olan Hişşam oğlu Hakem tayin olunmuştur.
Milli Mücadele’de Siirt
[değiştir | kaynağı değiştir]Milli Mücadele döneminde Siirt, toprak ağalarının ve aşiret ilişkilerinin etkili olduğu tipik bir Anadolu kasabasıydı. Siirt, Rus tehdidini atlattıktan sonra İngilizlerle karşı karşıya geldi. İngilizlere ait bir birlik, halkı sindirmek amacıyla kısa süreliğine Siirt'e gelse de birkaç gün içinde bölgeden ayrıldı. Bu olay dışında şehir, başka bir yabancı gücün işgaline maruz kalmadı. Siirt'teki aydın kesimin Müdafaa-i Hukuk Derneği aracılığıyla verdiği destek, büyük bir cesaret ve vatanseverlik örneğidir.
II. Meşrutiyet döneminden itibaren Siirt de meclise milletvekili göndermeye başlamış, ilk olarak 1908-1912 yılları arasında bağımsız milletvekili olarak Abdülrezzak Efendi görev yapmıştır. Ardından Nazım Bey (1912), Şeyh Nasreddin Efendi (1914–1918) gibi isimler mecliste Siirt'i temsil etmiştir.
1920'de toplanan Dördüncü Dönem Osmanlı Meclis-i Mebusan’ında ise Siirt’i Halil Hulki Bey temsil etmiştir. Bu dönemde Siirt Müdafaa-i Hukuk Derneği, Vahideddin’e, hükümete, dışişlerine ve işgalci devlet temsilciliklerine telgraflar göndermiş, İzmir’deki Reddi İlhak Cemiyeti ve diğer Müdafaa-i Hukuk örgütleriyle de iletişim kurmuştur.
Siirt’te de bir Müdafaa-i Hukuk Derneği kurulmuş ve başkanlığına eski müftü Halil Hulki AYDIN getirilmiştir. Derneğin üyeleri arasında Ömer ATALAY, Belediye Başkanı Hamit Bey ve ileri gelenlerden Hamza Hilmi, Bekir Sıtkı ve Abdülkerim Bey yer almıştır. Bu topluluk, Atatürk’ün düşüncesi doğrultusunda hareket ederek İstanbul Hükümeti’ne ve işgalcilere karşı durmaktan çekinmemiştir.
Erzurum Kongresi’nde Mustafa Kemal’in “her ilden bir temsilci gönderilmesi” önerisine uygun olarak, Cemil AYDIN kongreye katılmış ve kararların yer aldığı kitabı getirerek Siirt şubesine teslim etmiştir. Halil Hulki AYDIN milletvekili seçilip ayrıldıktan sonra dernek başkanlığına Ömer ATALAY getirilmiş, üyeliklere ise Cemil AYDIN, Şebap ÖZEL, Muhammed Fehmi FIRAT, Yahya Hikmet YAVUZ ve Bilal EVİN seçilmiştir.
Milli Mücadele yıllarında Siirt, Bitlis Vilayeti'ne bağlı bir sancak durumundaydı. Merkez kazanın dışında Pervari, Garzan, Eruh, Şirvan ve Şırnak olmak üzere toplam altı kaza bulunmaktaydı. Nüfus bakımından en yoğun bölge Siirt Merkez Kazası idi. Ancak 1890'lardan itibaren nüfus ciddi şekilde azalmış, 60.000 civarında olan nüfus 1914'e gelindiğinde yaklaşık 30.000'e düşmüştü. Bu azalma I. Dünya Savaşı boyunca da devam etti.
Bu düşüşte, Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra Doğu ve Güneydoğu'daki işgal hareketlerini sürdüren Rusların da etkisi büyüktü. Siirt'in yaşlılarının anlatımına göre, Rusların Bitlis'in Deliklitaş bölgesine kadar ilerlediği haberi üzerine şehirde panik yaşanmış, bazı halk eşyalarını toplayıp kaçmayı düşünmüşken, büyük çoğunluk Müdafaa-i Hukuk Derneği'nin desteğiyle Atatürkçü gönüllü askerler toplamıştır. Bu sivil orduda yer alan bazı kişiler binbaşı rütbesiyle görev yapmış, Şeyh Şerafettin AYDIN ve İbrahim-i Mekevi gibi isimlerin liderlik ettiği bu grup, Ruslara karşı büyük bir başarı elde ederek onları geri püskürtmüş ve Siirt'e girmelerini engellemiştir. Rusların geri çekilmesinde 17 Ekim Devrimi'nin de etkili olduğu ifade edilmektedir.[3]
Anadolu Selçukluları dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]![[icon]](/wiki/Dosya:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small} | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor with: Mayıs 2014. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Malazgirt Savaşı'ndan sonra Türkler Anadolu'ya yerleşmeye başlamış ve Büyük Selçuklu Devleti'nin isteği dışında küçük Türk devletçikleri kurulmuştur. Siirt yöresi Hasankeyf Artukluların yönetimindeydi. Artuklulara bağlı göçebe Türkmenler yöreye yerleşmiş, Artuklu beyleri ve askerleri kentlerde Türkleşmenin çekirdeğini oluşturmuşlardır. Beylerinin Alp, İnanç, Yağbu gibi Türk adlarını kullanmaları; Artuklularda Türkmen geleneğinin güçlülüğünü göstermektedir. Bağlı oymaklara "Ok gönderme" biçimindeki Orta Asya geleneği de Artuklarda sürmekteydi.
Şehrin ana eseri 1129'da, Bağdat'ta hükmeden Büyük Selçuklu Sultanı II. Mahmut tarafından inşa edilen Ulu Camii'dir. 1965 yılında restore edilmiştir.
Osmanlı Devleti dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yavuz Sultan Selim'in Çaldıran Seferi ile Osmanlı topraklarına katılmıştır. Cumhuriyet dönemine kadar Bitlis sancağına bağlı olarak kalmıştır.
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]
Siirt'teki cas evleri mimari mirasının bir parçasıdır.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[4] | 25.059 | 15.099 | 9.960 |
| 1935[5] | 28.589 | 16.036 | 12.553 |
| 1940[6] | 26.652 | 17.086 | 9.566 |
| 1945[7] | 24.034 | 16.210 | 7.824 |
| 1950[8] | 24.979 | 15.580 | 9.399 |
| 1955[9] | 31.491 | 20.819 | 10.672 |
| 1960[10] | 35.749 | 22.944 | 12.805 |
| 1965[11] | 39.609 | 25.480 | 14.129 |
| 1970[12] | 45.451 | 29.544 | 15.907 |
| 1975[13] | 54.958 | 35.654 | 19.304 |
| 1980[14] | 61.955 | 42.291 | 19.664 |
| 1985[15] | 75.680 | 53.884 | 21.796 |
| 1990[16][a] | 82.075 | 68.320 | 13.755 |
| 2000[17] | 107.313 | 98.281 | 9.032 |
| 2007[18] | 127.881 | 117.599 | 10.282 |
| 2008[19] | 132.789 | 122.463 | 10.326 |
| 2009[20] | 139.188 | 129.108 | 10.080 |
| 2010[21] | 137.126 | 127.174 | 9.952 |
| 2011[22] | 144.947 | 134.871 | 10.076 |
| 2012[23] | 145.784 | 135.350 | 10.434 |
| 2013[24] | 147.323 | 136.203 | 11.120 |
| 2014[25] | 152.539 | 140.278 | 12.261 |
| 2015[26] | 156.363 | 145.144 | 11.219 |
| 2016[26] | 158.574 | 147.271 | 11.303 |
| 2017[26] | 161.423 | 148.906 | 12.517 |
| 2018[26] | 166.332 | 153.647 | 12.685 |
| 2019[26] | 168.659 | 155.862 | 12.797 |
| 2020[26] | 169.615 | 157.714 | 11.901 |
| 2021[26] | 172.824 | 160.340 | 12.484 |
| 2022[26] | 174.467 | 161,328 | 13.139 |
| 2023[26] | 184.163 | 170,269 | 13.894 |
| 2024[26] | 181.118 | 167,687 | 13.431 |
Belediye başkanları
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]| № | Şehremini | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi |
|---|---|---|---|
| Hacı Halil Efendi | 1878 | 1879 | |
| 2 | Hacı Ömer Efendi | 1876 | 1878 |
| 3 | Abdürrezzak Efendi | 1908 | 1910 |
| 4 | Hami Efendi | 1910 | 1923 |
Cumhuriyet dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]| № | Belediye Başkanı | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi | Parti | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Hami Efendi | 1923 | 1928 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 2 | Hacı Mehmet Yavuz | 1928 | 1932 | ||
| 3 | Ali Sakıp Beygo | 1934 | 1936 | ||
| 4 | M. Kemal Algüloğlu | 1936 | 1938 | ||
| 5 | İzzettin Çağpar | 1939 | 1940 | ||
| 6 | Haluk Nihat Pepeyi | 1940 | 1941 | ||
| 7 | Lütfü Yavuz | 1941 | 1943 | ||
| 8 | Sabri Çeliktuğ | 1943 | 1946 | ||
| 9 | Melek Arslan | 1946 | 1947 | ||
| 10 | Lütfi Kayra | 1947 | 1956 | ||
| 11 | Hayrettin Özgen | 1956 | 1960 | Demokrat Parti | |
| 12 | Necdet Calp | 1960 | 1960 | Askerî | |
| 13 | Safa Poyraz | 1960 | 1962 | ||
| 14 | Sadullah Verel | 1962 | 1963 | ||
| 15 | Edip Turhan | 1963 | 1973 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 16 | Abdullah Bağış | 1974 | 1977 | Adalet Partisi | |
| 17 | Hayrullah Yaşar | 1977 | 1980 | Cumhuriyet Halk Partisi | |
| 18 | Özgen Gökalp | 1980 | 1984 | Askerî | |
| 19 | Mahmut Çalapkulu | 1984 | 1989 | Anavatan Partisi | |
| 20 | Ekrem Bilek | 1989 | 1994 | Sosyaldemokrat Halkçı Parti | |
| 21 | M. Fahri Çeliker | 1994 | 1998 | Refah Partisi | |
| 1998 | 1999 | Fazilet Partisi | |||
| 22 | Mehmet Selim Özalp | 1999 | 2002 | Halkın Demokrasi Partisi | |
| 23 | Ahmet Ete | 2002 | 2004 | ||
| 24 | Mervan Gül | 28 Mart 2004 | 29 Mart 2009 | Adalet ve Kalkınma Partisi | |
| 25 | Selim Sadak | 29 Mart 2009 | 4 Nisan 2014 | Demokratik Toplum Partisi | |
| 26 | Tuncer Bakırhan | 4 Nisan 2014 | 17 Kasım 2016 | Demokratik Bölgeler Partisi | |
| 27 | Ceyhun Dilşad Taşkın (Vali Yardımcısı) | 17 Kasım 2016 | 11 Nisan 2019 | Kayyım | |
| 28 | Berivan Helen Işık | 11 Nisan 2019 | 15 Mayıs 2020 | Halkların Demokratik Partisi | |
| 29 | Ali Fuat Atik (Vali) | 15 Mayıs 2020 | 9 Haziran 2020 | Kayyım | |
| 30 | Osman Hacıbektaşoğlu (Vali) | 17 Haziran 2020 | 15 Ağustos 2023 | ||
| 31 | Dr. Kemal Kızılkaya (Vali) | 15 Ağustos 2023 | 8 Nisan 2024 | ||
| 32 | Sofya Alağaş | 8 Nisan 2024 | 29 Ocak 2025 | Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi | |
| (31) | Dr. Kemal Kızılkaya (Vali) | 29 Ocak 2025 | Görevde | Kayyım | |
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Siirt Valiliği" (PDF). Erişim tarihi: 17 Kasım 2025.
- ^ "3500 Yıllık Akabe Yolu". 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2020.
- ^ "T.C Siirt Valiliği". 23 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2025.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g h i j
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Merkez Nüfusu - Siirt". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Siirt Merkez Nüfusu". nufusune.com.
- ^ "Eski başkanlar". 2 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2021.
- ^ "Siirt belediyesine neden kayyum atandı". 28 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Siirt Valiliği 12 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Siirt Belediyesi 22 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Siirt YerelNET 20 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
 | Siirt ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Türkiye'deki bir ilçe ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
| Otorite kontrolü |
|
|---|
