Sürüngenler
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Haziran 2021) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
| Sürüngenler | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Mevcut 4 sürüngen takımına ait örnekler (sol üstten saat yönünde): Bir yeşil kaplumbağa (Testudines), bir tuatara (Rhynchocephalia), bir nil timsahı (Crocodilia) ve bir Agama sinaita (Squamata). | |||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||
| |||||||||
| Alt gruplar | |||||||||
| |||||||||
 | |||||||||
| Yaşam alanları | |||||||||
Sürüngenler (Latince: Reptilia), omurgalıların soğukkanlı, yumurtlayarak çoğalan, büyük bir sınıftır. Basitçe yılanlar, kertenkeleler, kaplumbağalar, timsahlar ve tuataralardan oluşur.
Değişkensıcaklı (heterotermi veya soğukkanlı) omurgalılardan olan sürüngenler, evrimsel olarak amfibiyenlerle sabitsıcaklı (homeotermi veya sıcakkanlı) hayvanlar (kuşlar ve memeliler) arasındaki geçiş sürecini ve denizden karaya kalıcı geçişi temsil ederler. Vücutlarının pul ya da benzer levhalarla kaplı olması nem kaybını en az düzeyde tutmalarını sağlar, bu sayede kurak ortamlara oldukça iyi uyum sağlarlar.
Vücut sıcaklıklarını sabit tutacak metabolizmik mekanizmalara sahip olmadıkları için, vücut ısıları dış ortamın ısısına bağlı olarak değişkendir. Bu nedenle; sürüngen türlerinin çok büyük bir kısmı dünyanın ılıman iklim kuşaklarında yaşamlarını sürdürür, dolayısıyla daha çok yazın görünürler. Aynı nedenle kasları enerji tasarrufu yapar. Kaslarının güç potansiyeli memelilere oranla 4, kuşlara oranla 2 kat daha fazladır.
Tümü akciğerleriyle solunum yapan sürüngenler, yumurtlayarak ürerler. Bazı türlerde yavruların yumurtadan çıkması, dişinin içinde gerçekleşir.
En eski sürüngen fosillerine Karbonifer döneme tarihlenen kayaçlarda rastlanır. Karbonifer Dönemi izleyen Permiyen Dönem ve tüm Mezozoik Zaman boyunca, tür çeşitliliği yönünden hızlı bir evrimleşme göstermişler, Mezozoik Zaman'da karalardaki hakim türleri oluşturmuşlardır. Kretase Döneminin sonunda gerçekleşen (65 milyon yıl önce) Kretase-Tersiyer yok oluşu sonucunda sürüngen türlerinin büyük bir bölümü yok olmuşsa da Senozoyik'te yeniden çeşitlenmişlerdir. Günümüzde yaklaşık 10.000 kadar sürüngen türü yaşamaktadır – tür sayısı, diğer kara omurgalılarından memeliler ve amfibiyenlere göre (her ikisi de yaklaşık 6000 tür içerir) fazla olup, kuşlarla yaklaşık olarak aynıdır.[2]
Geleneksel sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sınıf Reptilia (kladistik olarak Sauropsida)
- Familya † Captorhinidae
- Familya † Protorothyrididae veya Hylonomus
- Alt sınıf Anapsida
- Familya † Mesosauridae
- Takım † Procolophonida
- Takım Testudines — Kaplumbağalar
- Alt sınıf Diapsida
- Üst takım † Ichthyopterygia
- Infra sınıf Lepidosauromorpha
- Üst takım † Sauropterygia
- Üst takım Lepidosauria
- İnfra sınıf Archosauromorpha
- Takım Crocodilia — Timsahlar
- Takım † Pterosauria
- Üst takım Dinosauria — Dinozorlar (kuşları içerir)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Sürüngenler ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Vikitür'de Reptilia ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Reptilia". paleobiodb.org. 8 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2021.
- ^ "The Reptile Database". reptile-database.reptarium.cz. 12 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2022.
.png){kind=small} | Sürüngenler ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |