Kaplumbağa
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Mayıs 2021) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
| Kaplumbağalar | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Ernst Haeckel'in Kunstformen der Natur (1904) adlı kitabında kaplumbağa çizimleri. | |||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||
| |||||||||
| Alt takımlar | |||||||||
Kaplumbağalar, Testudines takımını oluşturan çok sert ve kemiksi bir kabuk içinde yaşayan, ağır yürüyüşlü, dört ayaklı sürüngenlerdir. Kaplumbağalara bağa veya tosbağa da denir.[3]
Kaplumbağaların ilk ataları Triyas döneminde evrimleşti. İlkel kaplumbağaların göğüs kafesi ve omurga kemikleri kaynaşıp kabuğu oluşturmuştur.[4]
Kaplumbağalar çeşitlerine ve yaşadıkları iklim kuşağına göre kış uykusuna yatarlar. Deniz kaplumbağaları kış uykusuna yatmazlar çünkü onlar göç eden hayvanlardır. Bol Güneş ışığı alan kuru topraklarda kendine bir delik kazıp bütün kışı orada geçirmek üzere içine girer.
Günümüzde, soyunu sürdürmekte olan 360 kadar kaplumbağa türü bulunmaktadır.
Vücut yapısı
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaplumbağaların başı vücutlarına oranla çok ufaktır. Ağızları bir kuşun gagasına benzer. Dişlerin yerini sert kemiksi bir damak almıştır. Kaplumbağalar, bununla besinlerini yakalar ve ezerek mekanik sindirim yapar. Dil kafasına oranla büyük ve yumuşaktır.
Ayaklarında beşer parmak vardır, karada ve bataklıklarda yaşayan kaplumbağalarda bunlar hareketlidir. Uçlarındaki tırnaklar kıvrık ve serttir. Bataklıklarda yaşayan kaplumbağalarda birbirleriyle bir zar aracılığıyla birleşmiş küreğe benzer bir durum almıştır. Bataklık kaplumbağalarının arka ayak parmaklarının sayısı dörttür. Deniz kaplumbağalarında ise parmaklar bitişiktir. Aralarında perdeler vardır. Perdeler, suyun içinde yüzmek ve dengede kalmak için kullanılır.
Türkiye'de bulunan bazı kaplumbağa türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Mahmuzlu Akdeniz kaplumbağası (Testudo graeca)
- Hermann kaplumbağası (Testudo hermanni)
- Benekli kaplumbağa (Emys orbicularis)
- Çizgili kaplumbağa (Mauremys caspica)
- Fırat kaplumbağası (Rafetus euphraticus)
- Yeşil kaplumbağa (Chelonia mydas)
- Nil kaplumbağası (Trionyx triunguis)
- Sini kaplumbağası (Caretta caretta)
Alt takım ve familyalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Testudines (kaplumbağalar) takımının, soyu tükenmiş (†) olanlar da dahil olmak üzere, alt takım ve familyalarının sınıflandırması aşağıda verilmiştir:
Takım Testudinata Klein 1760[5]
- Cins †Pappochelys Schoch & Sues 2015
- Familya †Proganochelyidae Baur 1887
- Familya †Australochelidae Gaffney & Kitching 1994 sensu Lee 1997
- Familya †Proterochersidae Nopcsa 1928
- Klad †Mesochelydia
- Familya †Indochelyidae Datta, Manna, Ghosh & Das 2000
- Familya †Heckerochelyidae Sukhanov 2006
- Klad †Perichelydia
- Familya †Chelycarapookidae Warren 1969
- Familya †Sichuanchelyidae Tong et al. 2012
- Familya †Solemydidae de Lapparent de Broin & Murelaga 1996
- Klad †Meiolaniformes
- Familya †Meiolaniidae Lydekker 1887
- Familya †Otwayemyidae Gaffney et al. 1998
- Cins †Trapalcochelys Sterli, de la Fuente & Cerda 2013
- Cins †Chubutemys Gaffney et al. 2007
- Cins †Peligrochelys Sterli & de la Fuente 2012
- Klad †Meiolaniformes
- Familya †Kallokibotiidae Nopcsa 1923
- Klad Testudines Linnaeus, 1758
- Alt takım Pleurodira(döner boyunlu kaplumbağalar) Cope 1864
- Familya †Apertotemporalidae Kühne 1937
- Familya †Platychelyidae Brän 1965 sensu Gaffney, Tong & Buffetaut 2006
- Familya †Dortokidae Lapparent de Broin & Murelaga 1996
- Familya †Notoemyidae Fernandez & Fuente 1994
- Üst familya †Cheloides Gray 1825 sensu Gaffney, Tong & Buffetaut 2006
- Familya Chelidae Gray 1825
- Üst familya †Pelomedusoides Cope 1868 sensu Broin 1988
- Familya †Araripemydidae Price 1973
- Familya Pelomedusidae
- Familya †Euraxemydidae Gaffney, Tong & Buffetaut 2006
- Familya †Bothremydidae Baur 1891
- Familya Podocnemididae Cope 1868
- Alt takım Cryptodira Duméril & Bibron 1835 (gizli boyunlu kaplumbağalar)
- Infraorder Paracryptodira
- Familya †Pleurosternidae Cope 1868
- Familya †Compsemyidae
- Familya †Baenidae Cope 1882
- Infraorder Eucryptodira Gaffney 1975a sensu Gaffney 1984
- Familya †Macrobaenidae Sukhanov 1964
- Familya †Eurysternidae Dollo 1886
- Familya †Plesiochelyidae Baur 1888
- Familya †Xinjiangchelyidae Nesov 1990
- Klad Centrocryptodira
- Familya †Osteopygidae Zangerl 1953
- Familya †Sinemydidae Yeh 1963
- Klad Polycryptodira Gaffney 1988
- Klad Pantrionychia
- Familya †Adocidae
- Superfamilya Trionychoidea Gray 1870
- Familya Carettochelyidae
- Familya Trionychidae
- Superfamilya Testudinoidea Baur 1893
- Familya †Haichemydidae Sukhanov & Narmandakh 2006
- Familya †Lindholmemydidae Chkhikvadze 1970
- Familya †Sinochelyidae Chkhikvadze 1970
- Familya Emydidae
- Familya Geoemydidae
- Familya Testudinidae
- Familya Geoemydidae
- Klad Americhelydia
- Family Chelydridae
- Superfamily Kinosternoidea
- Family Dermatemydidae
- Family Kinosternidae
- Superfamily Chelonioidea (deniz kaplumbağaları)
- Family †Toxochelyidae Baur 1895
- Family Cheloniidae (yeşil kaplumbağa ve akrabaları)
- Family †Thalassemydidae
- Family Dermochelyidae (deri sırtlı kaplumbağalar)
- Family †Protostegidae Cope, 1872
- Klad Pantrionychia
- Infraorder Paracryptodira
- Alt takım Pleurodira(döner boyunlu kaplumbağalar) Cope 1864
Eskiden
[değiştir | kaynağı değiştir]- Alt takım : Cryptodira Duméril & Bibron 1835 (gizli boyunlu kaplumbağalar)
- Familya : Chelydridae
- Familya : Meiolaniidae st
- Üst familya : Chelonioidea (deniz kaplumbağaları)
- Familya : Cheloniidae (yeşil kaplumbağa ve akrabaları)st
- Familya : Dermochelyidae (deri sırtlı kaplumbağalar)
- Familya : Protostegidae st
- Familya : Thalassemyidae st
- Familya : Toxochelyidae
- Üst familya : Kinosternoidae
- Familya : Dermatemydidae
- Familya : Kinosternidae
- Familya : Platysternidae
- Üst familya : Testudinoidae
- Familya : Emydidae
- Familya : Geoemydidae
- Familya : Haichemydidae st
- Familya : Lindholmemydidae st
- Familya : Sinochelyidae st
- Familya : Testudinidae
- Üst familya : Trionychoidae
- Familya : Adocidae st
- Familya : Carettochelyidae
- Familya : Trionychidae
- Alt takım : Paracryptodira st
- Alt takım : Pleurodira (döner boyunlu kaplumbağalar)
- Familya : Proterochersidae st
- Familya : Chelidae
- Familya : Araripemydidae st
- Üst familya: Pelomedusoidae
- Familya : Pelomedusidae
- Familya : Bothremydidae st
- Familya : Podocnemididae
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Joyce, W. (2017). "A Review of the Fossil Record of Basal Mesozoic Turtles". Bulletin of the Peabody Museum of Natural History. doi:10.3374/014.058.0105. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Nisan 2021.
- ^ "PBDB". paleobiodb.org. 15 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2021.
- ^ "kaplumbağa". Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. 27 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024.
- ^ Türkoğlu, Pedram (24 Ağustos 2018). "Kaplumbağa Kabuğunun Evrimi: Boşluğu Kapatan Tür!". Evrim Ağacı. 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024.
- ^ Mikko's Phylogeny Archive [1] 22 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Haaramo, Mikko (2007). "Testudinata – turtles, tortoises and terrapins". 7 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2015.