Rezan Has Müzesi
| Rezan Has Müzesi | |
|---|---|
 | |
| Açılış | Mayıs 2007 |
| Koordinatlar | 41°01′26″K 28°57′35″D / 41.02389°K 28.95972°D |
| Tür | Kentsel arkeoloji müzesi |
| Önemli parça(lar) | Av sahneli geniş kemer |
| Koleksiyon(lar) | Urartu takıları, Cibali Tütün Fabrikası'na ait belge ve objeler |
| Resmî site | rhm.org.tr |
| Kadir Has Vakfı bünyesindeki diğer müzeler | |
Rezan Has Müzesi, İstanbul'da Kadir Has Üniversitesi'nin içindeki bir yapının altında bulunan Bizans sarnıcının düzenlenip yeniden işlevlendirilmesi ile 2007'de kurulan bir kentsel arkeoloji müzesi.
Haliç'in güney kıyısında Fatih ilçesine bağlı Cibali Mahallesi'ndedir. Cibali Tütün ve Sigara Fabrikası'nın üniversiteye dönüştürülmesi sürecinde bulunan tarihî objeler müzenin kuruluşuna ilham vermiştir. Müze, Van ve çevresinde yaklaşık 250 yıl boyunca hüküm sürmüş Urartu medeniyetine ait geniş bir koleksiyona sahiptir. Koleksiyonunda ayrıca Cibali Tütün Fabrikası’na ait belge ve objeler mevcuttur.
Türkiye'de arkeolojik zemin üzerine inşa edilmiş az sayıdaki müzeden biri ve dünya müzecilik literatüründe "sabit sergili yer altı sarnıcı" kullanan sayılı kurumdan biridir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Seferikos Sarnıcı'nın keşfi
[değiştir | kaynağı değiştir]2002 yılında, Kadir Has Vakfı Kadir Has Üniversitesi'nin merkez binası olarak kullanmak üzere tarihi bir endüstriyel miras olan Cibali Tütün ve Sigara Fabrikası'nın tamir ve restorasyonuna başladı. Tamir ve restorasyon sırasında fabrikanın tütün deposunun temelinde bir Osmanlı hamamının ve bir Bizans sarnıcının bulunduğu keşfedildi.
Seferikos Sarnıcı adlı sarnıç, Haliç kıyısındaki Konstantinopolis Surları dışındaki birkaç Bizans yapısından birisidir. 540m²’lik bir alanda inşa edilmiş sarnıç, kırk sekiz sütunun taşıdığı yirmi dört kubbeyle örtülüdür. Sarnıç, kullanım amacını kaybettikten sonra, Cibali Sigara Tütün Fabrikası'nın tütün deposuna dönüştürülmüş, I. Dünya Savaşı sırasında gıda depolama tesisi olarak kullanılmıştır.
Restore edilmekte olan yapıda Seferikos Sarnıcı'nın keşfedilmesi, müze oluşturma fikrine ilham vermiştir. [1]
Müzenin kuruluş fikri
[değiştir | kaynağı değiştir]Tütün fabrikasını Kadir Has Üniversitesi'ne dönüştürme sürecinde keşfedilen sarnıçta bir müze kurma düşüncesi Kadir Has'ın isteği ve onay vermesi ile gelini Ahu Has'ın öncülüğünde hayata geçirildi. Müze, hem tarihî yapının korunması, hem de akademik, kültürel ve sanatsal üretimin desteklenmesi hedefiyle tasarlandı.[2] Müzeye, Kadir Has'ın eşi Rezan Has'ın adı verildi.
Yapının tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Müzenin bulunduğu bina, 19. yüzyılda kurulan ve dönemin en büyük tütün işleme merkezlerinden biri olan[3] Cibali Tütün ve Sigara Fabrikası’nın ana yapılarından biridir. Bu endüstriyel kompleks, zamanla işlevini yitirmiş; 2000’li yıllarda Kadir Has Vakfı tarafından restore edilerek kültürel bir yapıya dönüştürülmüştür.[3] Müzeye dönüştürülen yapı, fabrika faal iken tütün deposu olarak kullanılmış; II. Dünya Savaşı yıllarında ise erzak ambarı olarak kullanılmıştı.[4]
Müzenin açılışı
[değiştir | kaynağı değiştir]Müze, 2002 yılında başlatılan restorasyon sürecinin ardından 2007'de açıldı. Müzede gerçekleşen ilk sergi, üniversitenin ev sahipliği yaptığı 11. Uluslararası Doğu Halı Konferansı'nın açılış sergisi olan Zamansız Sadelik başlıklı bir sergi idi. Bu sergide, tasarımcı Gönül Paksoy’un Osmanlı’dan günümüze gelen kumaşlarla tasarladığı kıyafetlerden oluşan tekstil koleksiyonu sergilendi. [5]
Koleksiyon
[değiştir | kaynağı değiştir]Müzede M.Ö yaklaşık 7000 yılına tarihlenen arkeolojik eserler de Rezan Has Müzesi'nin koleksiyonunda yer almaktadır.[2] Urartu Dönemi Takı Koleksiyonu, Urartu dönemi eserlerini bir araya getiren Türkiye’nin en kapsamlı koleksiyonlarından biridir. Yaklaşık 1100 eserden oluşan koleksiyonun 74 parçasını kemerler oluşturmaktadır.[6] 2009 yılında Cibali Tütün Fabrikası'na ait belge ve objeler müzenin koleksiyonuna dahil edilmiştir.
1100 parçalık Urartu takı koleksiyonundaki eserler 2011–2013 yılları arasında uluslararası ölçekte bir projeyle restore edilmiştir. Bu proje, Bank of America Merrill Lynch’in küresel "Sanatı Koruma Programı" kapsamında desteklenmiştir.[7] Proje sonunda kapsamlı bir katalog yayımlanmıştır. [8]
Koleksiyonun en önemli eserlerinden biri, M.Ö. 7. yüzyıla ait av sahneli geniş kemerdir. Bir yıl süren restorasyon ve konservasyon çalışmalarından sonra eserin sıra dışı bir yapım tekniği olduğu tespit edilmiştir. Bu kemerde, çok ince iki bronz levha birlikte tavlanmış ve figürler bu levha üzerine işlenmiştir. [9]
Mimari ve fiziksel yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Seferikos Sarnıcının mimari özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Rezan Has Müzesi’nin temelinde yer alan Seferikos Sarnıcı, 11. yüzyılın sonlarına tarihlenen Bizans dönemi su yapılarından biridir. Yaklaşık 540 metrekarelik bir alana yayılan sarnıç, 48 adet sütun, 15 ayak ve 24 kubbe ile örtülüdür. Yapı planı kareye yakın dikdörtgen formundadır.[2]
Sarnıç, tipik Bizans su mimarisi özelliklerini yansıtır: tuğla ve kesme taşlarla örülmüş duvarlar, kemerli örtü sistemleri ve yer altı su depolama fonksiyonu. İstanbul’daki sarnıç mimarisi açısından Ayasofya Sarnıcı ve Yerebatan Sarnıcı gibi yapılarla karşılaştırılabilecek nadide örneklerden biridir.
Osmanlı ve endüstriyel dönem mimarisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Üst yapı olarak kullanılan bina, 19. yüzyılda inşa edilen Cibali Tütün ve Sigara Fabrikası’na aittir. Osmanlı’nın geç dönem endüstriyel mimarisiyle inşa edilen bu kompleks, taş ve tuğla karışımı cephe dokusu, yüksek tavanları ve geniş kolonlu taşıyıcı sistemine sahiptir. [3] Yapının modüler planı, endüstriyel üretime olanak tanıyacak biçimde tasarlanmıştır.
2002 yılında başlatılan restorasyon sürecinde hem sarnıç hem de fabrika yapısı çağdaş koruma ilkelerine göre restore edilmiştir. Yapının fiziksel özellikleri müze mekânına dönüştürülürken neredeyse aynen korunmuş, böylece tarihsel kimlik mimari düzlemde de yaşatılmıştır.
Restorasyon sonrası yeni yapı örgüsü ve sergileme
[değiştir | kaynağı değiştir]Rezan Has Müzesi, “sabit sergili yer altı sarnıcı” kullanımına sahip sayılı kurumlardan biri olarak mimari müzecilik literatürüne örnek teşkil eder. 2002 yılında başlatılan restorasyon sürecinde iç mekân düzenlemeleri sırasında sarnıcın bütünlüğü korunmuş, yeni eklemeler minimal düzeyde yapılmıştır. Üst katlar sergi salonlarına dönüştürülürken, kolon yapısı, kemerler ve tonozlar görünür hâlde bırakılarak tarihi atmosfer korunmuştur.[10]
Restorasyon sürecinde tarihi doku ile uyum sağlamak için yapının duvarlar sıvalanmamış; taş, tuğla ve kemer dokusu görünür şekilde bırakılmıştır. Işıklandırma sistemleri, sarnıç mimarisinin estetik derinliğini bozmayacak şekilde entegre edilmiş; sergileme vitrinleri ise taş zemin üzerine iz bırakmayacak biçimde yerleştirilmiştir.[10]
Yapılan restorasyon çalışmaları, "Mimarlık Mirası" kategorisinde 2003 Europa Nostra restorasyon diploması ile ödüllendirilmiştir.[11]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Ziyafet Sahneli Geniş Kemer -
Diyanogal Bezemeli Kemerler -
Kandiller -
Georgios ve Polykhronios'un adağı -
Tarihî sigara ve tütün koleksiyonu -
Rezan Has'ın gelinliği
.jpg)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ İnay Erten, Özlem (18 Mart 2009). "Ahu Has ile Rezan Has Müzesi'ni Konuştuk".
- ^ a b c "Hakkında". Rezan Has Müzesi. 10 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2025.
- ^ a b c "Cibali tütün Fabrikası". Pattu Architecture. 26 Ekim 2017. 12 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2025.
- ^ "İstanbul'un 1000 yıllık Seferikos Sarnıcı". Sözcü. 9 Ağustos 2020. Erişim tarihi: 10 Eylül 2025.
- ^ "Rezan Has Müzesi'nde Zamansız Sadelik" (PDF).
- ^ "Urartu Kemerleri". Rezan Has Müzesi. 30 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2023.
- ^ "Bank of America Merrill Lynch Art Conservation Project to Help Restore Tintoretto's El Paraiso, at the Museo Thyssen-Bornemisza, Madrid" (PDF). Museo Thyssen-Bornemisza.
- ^ "Restorasyon ve Konservasyon". Rezan Has Müzesi. 13 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2025.
- ^ "Av Sahneli Geniş Kemer". Rezan Has Müzesi.
- ^ a b Güneş, Elif. "Tek Mekan, Çok Kimlik; Rezan Has Müzesi – Sanat Tarihçileri Derneği". 19 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2025.
- ^ "Kadir Has Üniversitesi Dönüştürme Projesi Europa Nostra Diploması Aldı". Mimarlık Dergisi. Eylül-Ekim 2004. 20 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Rezan Has Müzesi'nin resmî internet adresi 8 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Rezan Has Müzesi Sanal Tur
| Otorite kontrolü |
|
|---|
