Yerebatan Sarnıcı
Bazilika Sarnıcı | |
 | |
.jpg) Yerebatan Sarnıcı iç kısmı | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | Sarnıç |
| Mimari tarz | Doğu Roma |
| Konum | İstanbul, Türkiye |
| Koordinatlar | 41°00′30″K 28°58′41″D / 41.00833°K 28.97806°D |
| Başlama | 6. yüzyıl |
| Yükseklik | 9 m |
| Ölçüler | |
| Genişlik | 70 m |
| Teknik ayrıntılar | |
| Zemin alanı | 9.800 m2 |
| Resmî site | |
Yerebatan Sarnıcı (Bizans Yunancası: βασιλική κινστέρνή; Latince: Basilica Cisterna)[1] İmparator Justinianus (527-565)[2] döneminde İstanbul'da şehrin su ihtiyacını karşılamak üzere 526-527 senelerinde yaptırılmış kapalı su sarnıcıdır.
Ayasofya'nın güneybatısında, Soğukçeşme Sokağı'nda bulunmaktadır. Suyun içinden yükselen pek çok mermer sütun nedeniyle halk arasında Yerebatan Sarayı olarak isimlendirilmektedir. Sarnıcın üzerinde daha önce bir bazilika bulunmasından ötürü, Bazilika Sarnıcı olarak da adlandırılır.[3]
Bizans imparatoru I. Justinianus tarafından yaptırılan sarnıç, şehrin birinci ve ikinci tepeleri arasındaki bölgelerin su ihtiyacını karşılayan Hadrianus su yollarına bağlandı. İstanbul'un Osmanlılar tarafından fethinden sonra Sarayburnu ve Bahçe Kapısı civarına su dağıtım merkezi olarak hizmet sundu; Osmanlılar'ın şehirde kendi su tesislerini kurmasından ve Bizans dönemine ait eski suyollarının tamiri ardından sarnıcın su dağıtım merkezi olma işlevi kısmen değiştirilmiştir. İsmi saraya, sadrazamın ahırlarına, caddeye ve mahalleye verildi. Üzerinde oluşan mahalle ve Cağaloğlu'nu Divanyolu ve Ayasofya Meydanı'na bağlayan Yerebatan Caddesi ile varlığını ve önemini sürdürmeye devam etti. Merkezinde bulunduğu mahalleyi temsil eden fiziksel bir yapı ve simge haline geldi.[4]
Günümüzde müze ve etkinlik mekanı olarak kullanılır. İstanbul Büyükşehir Belediyesi iştiraklerinden Kültür A.Ş. tarafından işletilmektedir.
Konumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Ayasofya'nın güneybatısında, Soğukçeşme Sokağı'nda bulunmaktadır. Bizans İmparatorluğu'nda dünyanın sıfır noktası olarak kabul edilmiş Milyon Taşı'nın yanındadır. Binbirdirek Sarnıcı, Şerefiye Sarnıcı, Akhilleus ve Zeuksipposs Hamamları ile aynı bölgede konumlanmaktadır.
Mimari özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Yerebatan Sarnıcı, kayalık bir zemine oturan, tuğladan inşa edilmiş, dikdörtgen planlı bir yapıdır. Ölçüleri ilk defa I. Dünya Savaşı döneminde Alman arkeolog Eckhard Unger tarafından alınmış ve 138 x 64,6 m olduğu belirtilmiştir.
Sarnıcın, geçmişte üzerinde bulunduğu düşünüleni Basilika Stoa adlı anıtsal yapının ve bölgenin su ihtiyacını karşılamak için yapıldığı tahmin edilir. İmparatorluk [4] stoasının avlusunda yapılan bir kazı işlemi sonucunda, ana kaya seviyesine kadar inilerek bir sarnıcın depo bölümü oluşturuldu. Bu depo bölümünü oluşturan sütun sıraları arasındaki boşluklar, kemerlerle birbirine bağlanmış ve üzerleri tonozlarla kapatıldı. Yaklaşık 100.000 ton su depolama kapasitesine sahiptir.[5]
Üzerindeki tuğla örgülü tonozu taşıyan 336 sütun vardır. Doğu-batı yönünde 28, güney-kuzey yönünde 12 sütun sırası bulunur. Kuzeybatı tarafındaki II. Abdülhamit döneminde kapatılan alan içerisinde kalan 41 sütun bugün görülmez.
Yapıda bezemeli sütun, Korint sütun başlıkları ve ters yüz edilmiş Medusalı başlıklar gibi devşirme malzemeler kullanılmıştır. 98 adet sütun ise Yerebatan Sarnıcı için özel yapılmıştır.[5]
Yapıya, güneydoğu tarafındaki taş merdivenlerle inilir.
Medusa Heykellerinin Hikayesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yerebatan Sarnıcı'ndaki Medusa başlarının hikâyesi, Bizans döneminden kalma mitolojik bir sembolle ilgilidir ve hem tarihi hem de mistik öğeler içerir.[6]
Medusa'nın mitolojik hikâyesi: Medusa, Yunan mitolojisinde Gorgon adı verilen üç kız kardeşten biridir. Başlangıçta güzel bir kadın olan Medusa, tanrıça Athena'nın tapınağında Poseidon ile ilişkiye girdikten sonra Athena tarafından lanetlenmiş ve saçları yılanlarla dolu korkunç bir yaratığa dönüştürülmüştür. Medusa'nın bakışları o kadar güçlüdür ki, ona bakan herkes taşa dönüşür.
Yerebatan Sarnıcı'ndaki Medusa başları: Yerebatan Sarnıcı, İstanbul'un Bizans İmparatoru I. Justinianus döneminde (6. yüzyıl) inşa edilen büyük bir yeraltı su deposudur. Sarnıçta, sütunlardan ikisinin kaideleri Medusa başlarıyla süslenmiştir. Bu başlar, biri ters, diğeri yan şekilde yerleştirilmiştir. Bununla ilgili birkaç teori vardır:
- Koruyucu amaç: Medusa'nın bakışlarının taşa çevirme gücüne inananlar, Medusa başlarını sarnıçta koruma sembolü olarak kullanmış olabilir. Medusa'nın başının ters veya yan yerleştirilmesi de bu gücün etkisini nötrlemek amacıyla olabilir.
- Yeniden kullanım: Bir diğer teoriye göre, Bizanslılar antik dönem yapılarından malzemeleri alıp yeniden kullanmışlardır. Medusa başları, başka bir yapıdan alınarak sarnıca yerleştirilmiş olabilir ve ters ya da yan durmaları tesadüfi olabilir.
- Hristiyan sembolizmi: Medusa'nın sembolü, pagan inanışlardan Hristiyanlık dönemine geçişi simgeleyebilir. Ters ya da yan yerleştirilmiş başlar, bu eski inançların güçsüzleştirilmesini ve Hristiyanlık'ın zaferini de ifade ediyor olabilir.
Her ne kadar kesin bir bilgi olmasa da, Medusa başlarının varlığı Yerebatan Sarnıcı'na hem mistik hem de kültürel bir derinlik katmaktadır.
Popüler kültürdeki yeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Sarnıç, Dan Brown'ın 2013'te yayınlanan Cehennem adlı gerilim ve gizem romanına konu olmuştur. Romanın uyarlandığı 2016 çıkışlı ve Tom Hanks ve Felicity Jones'un başrollerinde oynadığı aynı adlı filmde, Yerebatan Sarnıcı bölümleri için Budapeşte'deki film platosunda sarnıcın birebir kopyası yapılmış ve sarnıcın tarihî dokusuna zarar vermemek için çekimler orada yapılmıştır.[7]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Jennifer Steinkamp'in Mars’a Uçuş 9 adlı video yerleştirme eseri -
Ozan Ünal'ın Anksiyöz Bilgeler adlı eseri -
Ozan Ünal'ın Zambaklı Lavi adlı eseri -
Ali Abayoğlu'ın Denizanası adlı eseri -
Muzaffer Tuncer'in İnziva adlı eseri
.jpg)
.jpg)
.jpg)
-
Yerebatan Sarnıcı'nın restorasyon sonrası güncel hali. -
Yerebatan Sarnıcı'nın restorasyon sonrası güncel hali. -
Yerebatan Sarnıcı'nın restorasyon sonrası güncel hali.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Jacques Paul Migne. (1866) Patrologiae Cursus Completus - Georgii Codini opera omnia 14 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Yunanca ve Latince) ss. 715-716.
- ^ Han, Ayhan (30 Aralık 2019). "Osmanlı Döneminde Yerebatan Sarnıcı ve Mahallesi". Istanbul Research Institute (İngilizce). 1 (1): 81-99. doi:10.53979/yillik.2019.5. ISSN 2687-5691. 21 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi26 Nisan 2024.
- ^ "Yerebatan Sarnıcı". Yerebatan Sarnıcı. 24 Mart 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020.
- ^ a b Han, Ayhan (27 Aralık 2019). "Osmanlı Döneminde Yerebatan Sarnıcı ve Mahallesi". YILLIK: Annual of Istanbul Studies. 1 (1): 81-99. doi:10.53979/yillik.2019.5. ISSN 2687-5012. 17 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi24 Temmuz 2022.
- ^ a b Yıldırım, Faruk (2021). "Yerebatan Sarnıcı restorasyon aşamaları ve koruma süreci". Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi / Lisansüstü Eğitim Enstitüsü yüksek lisans tezi.
- ^ Butterfield, Venetia, (born 9 May 1970), Publishing Director, Viking, since 2005, Portfolio, since 2010, and Penguin Life, since 2016, Penguin Random House UK, Oxford University Press, 1 Aralık 201622 Eylül 2024
- ^ "Yerebatan Sarnıcı "Cehennem"Le Beyaz Perdeye Taşındı". haberler.com. 8 Ekim 2016. 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2022.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- T.C. İstanbul Valiliği (Harika İstanbul) / Yerebatan Sarnıcı tanıtım sayfası
- Letsgoistanbul.com Yerebatan Sarnıcı 25 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Byzantium 1200 | Yerebatan Sarnıcı 1 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
