Sansargiller
| Sansargiller | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Tip cins | |||||||||||||
| Mustela Linnaeus, 1758 | |||||||||||||
| Alt familyalar | |||||||||||||
Sansargiller (Mustelidae), etçiller (Carnivora) takımına ait bir Caniiformes (köpeğimsi) familyasıdır.
Sansarlar familyasına, sansarların yanında samurlar, porsuklar ve gelincikler de dahildir. Eskiden bu familyaya mensup sayılan kokarcalar (Mephitidae) modern bilimde ayrı bir familya olarak kabul edilir.
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Çoğu sansargilin ortak özelliği uzun ve zarif bir vücut yapısıdır; sadece porsukların ve volverinlerin vücudu daha iri yapılıdır. Renkleri çoğunlukla kahverengi ya da siyah olur. Bazı türlerde benekler, çizgiler ya da diğer motifler bulunur. Kuyrukları ve bacakları vücutlarına göre kısadır. Her ayağında içeriye çekilemeyen 5 adet tırnak vardır. Çeneleri ve kulakları da kısadır. Diş sayıları türden türe değişmekle birlikte 28 ile 38 arasındadır. Bütün sansargillerin, kokarcalarda da olduğu gibi, koku üretebildiği iyi gelişmiş bir anal bezesi vardır. Bununla kendi bölgelerini işaretleyebilir veya bazı türlerin yaptığı gibi (bal porsuğu) kendini savunmak için pis koku yayabilirler.
Diğer etçiller ile karşılaştırıldıklarında sansargiller genelde küçük yırtıcı hayvanlardır ama en ufakları (fare gelinciği) ve 30 kg ağırlığa kadar varabilen en büyükleri (su samuru, dev samur, ayı sansarı) arasında buna rağmen büyük bir fark vardır.
Dağılım ve yaşam alanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Neredeyse dünyanın her yerinde sansargillere rastlanabilir. Tek eksik oldukları yerler Avustralya ve Okyanusya bölgeleri, Madagaskar adası ve Karayip adaları'dır.
Sansargiller çok farklı yaşam alanlarında bulunurlar. Bu konuda tek ortak özellikleri fazla kurak bölgeleri sevmemeleridir. Çoğu türleri su yakınında yaşamaya bağımlıdır ve ırmakların, göllerin, birkaç türü de denizlerin kenarlarında bulunur. Özellikle samurlarda suya bağımlılık çok büyüktür. Deniz samuru Pasifik okyanusunun açıklarında bile yaşayabilir.
Yaşam şekli
[değiştir | kaynağı değiştir]Familyanın çoğu türleri hava kararınca aktif olurlar. Gündüz aktif olanlar azınlıktadır. Sansargiller barınak olarak kullandıkları mağaraları her zaman kendileri kazmaz, bazen diğer hayvanlar tarafından kazılmış mağaralara da yerleşebilirler. Çoğu türler yerde yaşarlar ve ince vücutları ile rahatlıkla diğer küçük hayvanların kazdıkları tünellere girip onları avlarlar. Bazıları ağaçlara da tırmanır ve hatta ağaç sansarı gibi ağaçlarda yaşar. Sansargillerin arasında çok usta yüzücüler bulunur; özellikle samurlar.
Sansargiller neredeyse hep yalnız yaşarlar ve kendilerine sahip edindikleri bölgeyi titizlikle savunurlar. Koku alma ve duyma kabiliyetleri çok iyidir.
Beslenme
[değiştir | kaynağı değiştir]Sansargiller genelde etoburdurlar ama mevsime göre farklı derecede bitkisel beslenebilirler. Sansargillerin avladıkları hayvanların büyüklükleri kendilerinden çok daha büyük olmaları ile dikkati çekerler; örneğin gelincikler kendilerinden çok daha büyük olan yaban tavşanını avlarlar ve ayı sansarı hatta orta boylu geyik türlerine bile saldırır. Yılanlarla da beslenebilirler. Özellikle bal porsuklari çok zehirli olan kobrayı yiyebilirler, sonra zehrin etkisiyle bayılıp kendine gelebilirler hatta bir pitonu gafil avlayıp onları bile yiyebilirler. Zehirden etkilenmezler çünkü sinir sistemleri yok denecek kadar zayıftır.
Üreme
[değiştir | kaynağı değiştir]Sansargiller senede bir kez yavru yapar ve gebelik 30-60 gün sürer. Yeni doğan yavrular kör, korumasız ve annelerine çok bağımlıdır, ama kısa süre içinde gelişirler. Çoğu türlerde yavrular 2 ay içinde bağımsız olurlar ve 6-12 ay içinde kendileri üreyebilir olgunluğa ulaşırlar. Ömürleri 5-20 yıl arasıdır.
Türkiye'nin sansargilleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bayağı gelincik (Mustela nivalis)
- Kakım (Mustela erminea)
- Bayağı kokarca (Mustela putorius)
- Alaca sansar (Vormela peregusna)
- Kır sansarı (Martes foina)
- Ağaç sansarı (Martes martes)
- Porsuk (Meles meles)
- Su samuru (Lutra lutra)
Sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Alt familya: Su samurları (Lutrinae)
[değiştir | kaynağı değiştir]- Aonyx
- Tırnaksız su samuru (Aonyx capensis)
- Asya küçük tırnaklı su samuru (Aonyx cinerea)
- Cins: Enhydra
- Deniz samuru (Enhydra lutris)
- Cins: Hydrictis
- Cins: Lontra
- Amerika su samuru (Lontra canadensis)
- Lontra longicaudis
- Lontra provocax
- Lontra felina
- Cins: Lutra
- Bayağı su samuru (Lutra lutra)
- Lutra sumatrana
- Lutra nippon
- Cins: Lutrogale
- Cins: Pteronura
- Dev su samuru (Pteronura brasiliensis)
Alt familya: Mustelinae
[değiştir | kaynağı değiştir]- Cins: Arctonyx
- Domuz burunlu porsuk (Arctonyx collaris)
- Cins: Eira
- Tayra (Eira barbara)
- Cins: Galictis
- Galictis cuja
- Güney Amerika sansarı (Galictis vittata)
- Cins: Gulo
- Volverin (Gulo gulo)
- Cins: Ictonyx
- Ictynonyx lybica
- Zoril (Ictonyx striatus)
- Cins: Lyncodon
- Cins: Martes
- Amerika sansarı (Martes americana)
- Sarı boyunlu sansar (Martes flavigula)
- Kır sansarı (Martes foina)
- Martes gwatkinsii
- Ağaç sansarı (Martes martes)
- Japon sansarı (Martes melampus)
- Balıkçı sansar (Martes pennanti)
- Samur (Martes zibellina)
- Cins: Meles
- Meles anakuma
- Meles leucurus
- Porsuk (Meles meles)
- Cins: Mellivora
- Bal porsuğu (Mellivora capensis)
- Cins: Melogale
- Melogale everetti
- Çin porsuğu (Melogale moschata)
- Melogale orientalis
- Melogale personata
- Cins: Mustela
- Mustela africana
- Mustela altaica
- Kakım (Mustela erminea)
- Bozkır kokarcası (Mustela eversmanni)
- Mustela felipei
- Uzun kuyruklu gelincik (Mustela frenata)
- Mustela itatsi
- Mustela kathiah
- Avrupa vizonu (Mustela lutreola)
- Mustela lutreolina
- Mustela nigripes
- Bayağı gelincik (Mustela nivalis)
- Mustela nudipes
- Bayağı kokarca (Mustela putorius)
- Sibirya gelinciği (Mustela sibirica)
- Mustela strigidorsa
- Mustela subpalmata
- Cins: Neovison
- Neovison macrodon
- Amerika vizonu (Neovison vison)
- Cins: Poecilogale
- Afrika gelinciği (Poecilogale albinucha)
- Cins: Taxidea
- Amerika porsuğu (Taxidea taxus)
- Cins: Vormela
- Alaca sansar (Vormela peregusna)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Mindat.org". www.mindat.org. 14 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2021.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Tüm Sansargiller türleri listesi26 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
