Savaş ya da kaç tepkisi
Savaş ya da kaç tepkisi (hiper uyarılma veya akut stres yanıtı olarak da bilinir) algılanan zararlı bir olaya, saldırıya veya hayati tehdide yanıt olarak ortaya çıkan fizyolojik tepki.[1] İlk olarak Water Bradford Cannon tarafından tanımlandı.[2] Teorik olarak canlıların sempatik sinir sisteminin deşarjı ile tehditlere tepki göstermesi ve bunun sonucunda canlıyı kaçmaya veya savaşmaya hazırlamasına dayanır.[3] Daha spesifik olarak, adrenal medulla, katekolaminlerin, özellikle norepinefrin ve epinefrin salgılanmasına neden olan hormonal bir kaskad üretir. Östrojen, testosteron ve kortizol hormonlarının yanı sıra nörotransmitterler dopamin ve serotonin de organizmaların strese nasıl tepki verdiğini etkiler.[4] Bu tepki türü, omurgalılar ve diğer organizmalar arasındaki stres yanıtlarını düzenleyen genel adaptasyon sendromunun ilk aşaması olarak kabul edilir.[5]
Reaksiyonlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kalp ve akciğer hareketinin hızlanması
- Paling veya yıkama veya her ikisi arasında geçiş yapma
- Mide ve bağırsak hareketinin sindirimin yavaşladığı veya durduğu noktaya inhibisyon
- Vücudun büzgenlerinin etkilenmesi
- Vücudun birçok yerinde kan damarlarının daralması
- Metabolik enerji kaynaklarının serbest kalması (özellikle bir yağ dokusu ve glikojen kas eylem için)
- Kaslar için kan damarlarının genişlemesi
- Lakrimal bezin inhibisyonu (gözyaşı üretiminden sorumlu) ve tükürük
- Göz bebeğinin genişlemesi (midriyazis)
- Mesanenin gevşemesi
- Ereksiyonun bozukluğu
- İşitme kaybı
- Tünel görmesi
- Omurga reflekslerinin disinhibisyonu
- Tremor (irade dışı titreme)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Cannon, Walter B (1932). Wisdom of the Body. ABD: W. W. Norton and Company. ISBN 978-0393002058.
- ^ Bradford, Walter (1915). Bodily Changes in Pain, Hunger, Fear and Rage, an Account of Recent Researches Into the Function of Emotional Excitement. ABD: Cornell University Library. s. 211. ISBN 1112000968.
- ^ Jansen (27 Ekim 1995). "Central Command Neurons of the Sympathetic Nervous System: Basis of the Fight-or-Flight Response". Science Magazine. 5236 (270).
- ^ "Adrenaline, Cortisol, Norepinephrine: The Three Major Stress Hormones, Explained". Hufflington Post. 19 Nisan 2014. 6 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2014.
- ^ "Adrenaline, Cortisol, Norepinephrine: The Three Major Stress Hormones, Explained". Hufflington Post. 19 Nisan 2014. 6 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2014.