Somatik sinir sistemi
 | Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Temmuz 2024) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Somatik sinir sistemi (SSS), çevresel sinir sisteminin bir bölümüdür. Vücut hareketinin çizgili kas vasıtasıyla istemli kontrolünü sağlar. SSS, kas kasılmasını uyarmak için motor sinir lifinden oluşur. Bunlara iskelet kaslarına ve deriye bağlanan, duyusal olmayan sinir hücreleri de dahildir.
Somatik sinir sistemi motor ve duyu sinirlerinden oluşur. Bu sinirlerin hücre gövdeleri beyin ve omurilikte bulunur. Aksonlar ise doğrudan iskelet kaslarına gider. Koşmak, yazı yazmak, resim yapmak ve şarkı söylemek gibi beynin kontrölünde olan hareket ve davranışlar bu sistemle sağlanır. Somatik sinir sistemine ait olaylar, bilinç dahilinde meydana gelir. SSS, duyusal ve motor bölümlerinden oluşur. Duyusal (afferent), kas, eklem, tendon gibi bölgelerden uyarıları alırken, motor (efferent) bölüm ise bu uyarıları değerlendirir.
Somatik sinir sisteminin bölümleri
[değiştir | kaynağı değiştir]İnsan vücudunda 43 sinir segmenti vardır. Her bir segmentte bir çift duyu ve motor sinirleri bulunur. 31 sinir segmenti omurilikte ve 12 sinir segmenti beyinsapındadır.
Bunlardan başka, vücutta binlerce ortak sinir vardır.
Somatik sinir sistemi üç bölümden oluşur:
i) Spinal sinirler: Omurilikteki duyusal bilgisi ve motor komutlarını taşıyan çevresel sinirlerdir.
ii) Kraniyal sinirler: Beyinsapı dışındaki bilgiyi taşıyan sinir fiberleridir. Bunlara koklama, görme, duyma, tatma da dahildir.
iii) Ortak sinirler: Bu sinirler duyusal girişi ve motor çıkışlarının binlercesinin birleşimidir.
Sinir sinyali iletimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Somatik sinir sistemi, refleks hareketi hariç, vücuttaki tüm çizgili kasları kontrol eder.
Somatik sinir sisteminin motor sinir lifindeki sinir sinyallerinin temel rotası, Brodmann alanı 4 içindeki motor nöronlarının üst hücre gövdesinden (üst motor nöronları) (yaklaşık olarak primer motor korteksinden) başlar.
Üst motor nöronları, alfa motor nöronlarının nikotinik reseptörleri tarafından alınan kendi akson ucu tepelerindeki nörotransmitter, asetilkolini serbest bırakır. Dönüşte alfa motor nöronları, omuriliğin spinal sinir anterior kökü tarafından alınan aksonları stimuli ile değiştirir. Ardından bu sinyaller, iskelet kaslarının nöromüsküler kavşaklarını sürdürür.
Omurgalılar ile omurgasızlar arasındaki farklar
[değiştir | kaynağı değiştir]Omurgalılarda, bırakılan nörotransmittere ve tutulan reseptörün türüne bağlı olarak, kas fiberindeki tepki, hem uyarıcı hem de engelleyici olabilir. Omurgasızlarda, bir kas fiberinden nörotransmittere (Örn, asetilkoline (ACh)) yapılan tepki yalnızca uyarıcı olabilir.
Refleks hareketleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Refleks hareketi, bir duyu girdisi ile belirli bir motor çıktısı arasında çok veya az bağlantı oluşturan sinirsel bir devredir. Rekleks devreleri çeşitli karmaşık yapılara sahiptirler. En basit spinal refleksler, omurilikteki internöronu etkinleştiren, duyu nöronları ile başlayan üçlü element zinciri tarafından oluşturulurlar. Sıcak bir yüzeye dokunduktan sonra eli hızla çekme gibi bazı refleks tepkileri koruyucu iken, diz kapağı kirişine vurulduğunda, bacağın hareket etmesi gibi diz kapağı refleksi sıradan bir davranıştır.
