Getiren sinir lifleri
Getiren sinir lifleri, bir bölgeye gelen akson demetlerine denir. Sinir lifleri bölgeden çıkış yaptığında bu akson demetine götüren sinir demeti adı verilir. Bu terimler çevresel sinir sistemi (ÇSS) ve merkezi sinir sistemi (MSS) için kullanıldığında biraz farklı anlam taşırlar.
ÇSS içinde, getiren ve götüren sinir lifleri tamamen omurilik perspektifinden incelenir. ÇSS getirenleri, vücudun her yerinden duyu bilgisini omuriliğe taşıyan duyu nöronlarının aksonlarıdır. ÇSS götürenleri, motor-hareket sinyallerini omurilikten kaslara taşıyan omurilik motor nöronlarının aksonlarıdır.[1][2][3]
MSS için kullanıldığında getiren ve götüren sinir lifleri beynin herhangi bir bölgesi için kullanılabilir. Bu sebeple beynin her bölgesinin kendisine has getiren ve götüren sinir demetleri mevcuttur.
Yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Getiren nöron somaları çevresel sinir sisteminde gangliada yer alırlar. Bu hücrelerin aksonları gangliondan gangliona gezer ve omuriliğe geri döner. Bu hücrelerin çoğunluğu tek kutuplu (unipolar) sinir hücreleridir ve duyu organına uzanan tek bir aksona sahiptirler. Getiren sinirleri içerek dorsal kökteki tüm aksonlar somatosensoriyel bilginin iletiminde kullanılır. Somatosensoriyel reseptörler ağrı, dokunma, sıcaklık, kaşıntı ve esneme gibi duyuları içerir. Örneğin, intrafusal kas lifi denilen kas lifi, ekstrafusal kas lifine paralel uzanan bir tür getiren nörondur ve kas uzunluğunu tespit ederek esneme hakkında bilgi verir. Tüm bu duyular beyne doğru aynı yoldan seyahat ederler; dorsal kök ganglionundan omuriliğe doğru, omurilikten medullaya, daha sonrasında da beyin ortasına (midbrain). Buradan parietal lobda bulunan birincil somatosensoral kortekse iletilir.
Türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Getiren sinir lifleri genel somatik (GSA), genel viseral (PGF), özel somatik (ASA) ve özel viseral getiren liflerden oluşur. (SVA).
| Tür | Birincil/ikincil | Yanıt |
| Tip Ia | birincil | Kas uzunluğu ve hızındaki değişime çabuk adapte olarak yanıt verir |
| Türü İb | N/A | Golgi tendon organında, kas gerginlik farklılıklarına yanıt verir |
| Tip II | ikincil | Durgun haldeki kas için pozisyon bilgisi sağlar, kas sabitken atım yapar.[4] |
İşlev
[değiştir | kaynağı değiştir]Sinir sisteminde kapalı bir döngü vardır; duyu, karar alma ve tepki vermeden oluşur. Bu süreç duyu nöronları, internöronlar ve motor nöronlar tarafından yönetilir.
Bir dokunuş ya da ağrılı bir uyaran, ancak getiren sinir lifleri bu duyuları beyne ilettikten sonra bir his oluşturur. Getiren sinir lifleri psödounipolar nöronlardır, kısa bir hücre gövdesi ve uzun bir yan dalı vardır. Bu hücrelerin dendritleri yoktur.[5] Omuriliğin hemen dışında dorsal kök ganglionu olarak bilinen dorsal kökte binlerce getiren sinir gövdesi birikmiş bir halde bulunmaktadır.[6]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Mader S. S. (2000): Human biology. McGraw-Hill, New York, 0-07-290584-0; 0-07-117940-2.
- ^ Hall J. E., Guyton A. C. (2006): Textbook of medical physiology, 11th edition. Elsevier Saunders, St. Louis, Mo, 0-7216-0240-1.
- ^ Warrell D. A., Cox T. M., Firth J. D. (2010): The Oxford Textbook of Medicine 21 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Webarşiv şablonunda hata:
|url=value. Boş. (5th ed.). Oxford University Press - ^ Michael-Titus, Adina T (2007). Nervous System: Systems of the Body Series. Churchill Livingstone. ISBN 9780443071799.
- ^ MacCallum, Don. "Peripheral Nervous System". University of Michigan Medical School. 7 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2014.
- ^ Carlson, Neil (2016). Physiology of Behavior. Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Education, Inc. ISBN 9780205239399.
