Sparta

Sparta
Λακεδαίμων (Grekçe)
Lakedemonya
Sparta Λακεδαίμων (Grekçe); Lakedemonya
MÖ 900'ler – MÖ 192
	Lambda harfi Sparta ordusu tarafından Lakedemonya'nın sembolü olarak kullanılmıştır
	Antik Sparta'nın toprakları
Başkent	Sparta
Yaygın dil(ler)	Dor Yunancası
Resmî din	Yunan politeizmi
Hükûmet	Diarşi
Kral
• MÖ 1104-1066
• MÖ 1104-1066	Evristenis
• MÖ 1104-1062	Proklis
• MÖ 489-480	I. Leonidas
• MÖ 192	Lakonikos
Yasama organı	Eforlar; Gerousia;
Tarihî dönem	Klasik Antik Çağ
• Kuruluşu
• Kuruluşu	MÖ 900'ler
• Messinya Savaşı	MÖ 685-668
• Thermopylae Muharebesi	MÖ 480
• Peloponez Savaşı	MÖ 431-404
• Mantinea Savaşı	MÖ 362
• Akha tarafından ilhakı	MÖ 192
Öncüller	Ardıllar
	Yunan Karanlık Çağları
Akha Birliği
Roma Cumhuriyeti

Sparta (Dor Grekçesi: Σπάρτα, Spártā Attika Grekçesi: Σπάρτη, Spártē) Antik Yunanistan'ın Lakonya bölgesindeki öne çıkan bir şehir devletiydi. Söz konusu şehir devleti, antik dönemde Lakedemon (Λακεδαίμων, Lakedaímōn) olarak bilinirken Sparta ismi Peloponez'in (diğer adıyla Mora Yarımadası) güneydoğusunda bulunan Lakonya bölgesindeki Evrotas Nehri'nin kıyısındaki ana yerleşim bölgesi için kullanılan bir isimdi.^[1] Sparta, MÖ 650'lerde Antik Yunanistan'daki baskın askerî kara kuvveti hâline gelmiştir.

Sparta, askerî üstünlüğü göz önüne bulundurulduğunda, Pers-Yunan Savaşları sırasında birleşik Yunan ordusunun önde gelen gücü olarak tanındı. Bu savaşta Sparta aynı safta çarpıştığı Atina'nın yükselen deniz gücüyle rekabet hâlindeydi.^[2] Sparta, Peloponez Savaşı sırasında (MÖ 431 ile 404 arası) Atina'nın başlıca düşmanıydı ve bu savaştan zaferle çıktı.^[3] Sparta şehir devleti siyasi bağımsızlığını MÖ 146'da Roma'nın Yunanistan'ı fethine kadar sürdürmesine rağmen, MÖ 371'de gerçekleşmiş Leuktra Savaşı, Sparta hegemonyasını sona erdirdi. Sparta, Roma İmparatorluğu'nun bölünmesinden sonra, özellikle de vatandaşlarının birçoğunun Mistra'ya taşındığı Orta Çağ'da uzun bir gerileme dönemi geçirdi. Modern Sparta, güney Yunanistan bölgesi Lakonya'nın başkenti olup bir narenciye ve zeytin işleme merkezidir.

Coğrafya

Sparta, güneydoğuda Peloponnese, Laconia bölgesindedir. Antik Sparta, Laconia'nın en büyük nehri olan Eurotas nehri'nin kıyısına inşa edilmişti ve ona bir tatlı su kaynağı sağlıyordu. Eurotas vadisi, batıda Taygetus dağı (2,407 m) ve doğuda Parnon dağı (1,935 m). Kuzeyde Laconia, Arkadya'dan 1000 m yüksekliğe ulaşan tepelik yaylalarla ayrılır. Bu doğal savunmalar Sparta'nın avantajına çalıştı ve onu görevden almaktan ve istiladan korudu. Karayla çevrili olmasına rağmen, Sparta'nın Laconian Körfezi üzerinde bir vasal limanı Gytheio vardı.

Kuruluşu

MÖ 9. yüzyıl sonunda Pitana, Meson, Limnai ve Kynosura isimli dört köy birleşti. Ancak şehir hiçbir zaman sur içine alınmadı. MÖ 8. yüzyılda Eurotas vadisi yakın dağlar ve kıyı ovası da şehrin topraklarına katıldı. Zengin eyalet Messinia ele geçirildi. İç savaşlarında yaşandığı dönemde şehirde örgütlenmeler başladı. Kurumlar Lykurgos tarafından kuruldu. Bir tür anayasa ilan edildi. Lakedaimonların sitesi tüm haklara sahip vatandaşlardan oluşuyor; eşitler olarak adlandırılan bu yurttaşlar devletten, Heiloslar tarafından işlenen toprak hissesi (kleros) alıyorlardı. Heiloslar bazen aşağılanıyor ve ülkede huzuru sağlamak için gerekli görülen terör dönemlerinde öldürülüyorlardı. Perioikoslar ise kendi geleneklerine göre yaşıyorlardı. Orduyu iki kral komuta ediyor, siyasal yaşamı ise Gerusialar yönetiyordu. Sparta'daki yaşam bu dönemde çok parlaktı. Ancak ülkede gerginlik artmaya başladı. Argos ile yapılan savaşta yenildiler. Sistem katılaştı. Katı bir eğitim sistemi kabul edildi. Her türlü lüks yasaklandı. MÖ 550'ye doğru, Khilon'un dönemindeki Sparta, elindekileri korumakla yetinen, kendi içine kapanık bir şehir oldu.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Özel

^ Cartledge 2002, s. 91
^ Cartledge 2002, s. 174
^ Cartledge 2002, s. 192

Genel

Davies, Norman (1997) [1996]. Europe: a History. Random House. ISBN 0712666338.
Adcock, F.E. (1957), The Greek and Macedonian Art of War, Berkeley: University of California Press, ISBN 0-520-00005-6
Autenrieth, Georg (1891). A Homeric Dictionary for Schools and Colleges. New York: Harper and Brothers.
Bradford, Ernle (2004), Thermopylae: The Battle for the West, New York: Da Capo Press, ISBN 0-306-81360-2
Buxton, Richard (1999), From Myth to Reason?: Studies in the Development of Greek Thought, Oxford: Clarendon Press, ISBN 0-7534-5110-7
Cartledge, Paul (2002), Sparta and Lakonia: A Regional History 1300 to 362 BC, 2, Oxford: Routledge, ISBN 0-415-26276-3
Cartledge, Paul (2001), Spartan Reflections, Londra: Duckworth, ISBN 0-7156-2966-2
Cartledge, Paul. "What have the Spartans Done for us?: Sparta's Contribution to Western Civilization", Greece & Rome, Vol. 51, Issue 2 (2004), pp. 164–179.
Cartledge, Paul; Spawforth, Antony (2001), Hellenistic and Roman Sparta, 2, Oxford: Routledge, ISBN 0-415-26277-1
Ehrenberg, Victor (1973), From Solon to Socrates: Greek History and Civilisation between the 6th and 5th centuries BC, 2, Londra: Routledge, ISBN 0-415-04024-8
Forrest, W.G. (1968), A History of Sparta, 950–192 B.C., New York: W. W. Norton & Co.
Green, Peter (1998), The Greco-Persian Wars, 2, Berkeley: University of California Press, ISBN 0-520-20313-5
Liddell, Henry George; Scott, Robert (1940). Jones, Henry Stuart (Ed.). A Greek-English Lexicon. Oxford: Clarendon Press. .
Morris, Ian (1992), Death-Ritual and Social Structure in Classical Antiquity, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-37611-4
Pomeroy, Sarah B. (2002), Spartan Women, Oxford: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-513067-6
Powell, Anton (2001), Athens and Sparta: Constructing Greek Political and Social History from 478 BC, 2, Londra: Routledge, ISBN 0-415-26280-1
Pausanias (1918). Description of Greece. with an English Translation by W.H.S. Jones, Litt.D., and H.A. Ormerod, M.A., in 4 Volumes. Cambridge, MA; London.
Plutarch (1874), Plutarch's Morals, Plutarch, Translated from the Greek by several hands. Corrected and revised by. William W. Goodwin, PH. D., Boston, Cambridge
Plutarch (1891), Bernardakis, Gregorius N. (Ed.), Moralia, Plutarch (Yunanca), Leipzig: Teubner
Plutarch (2005), Richard J.A. Talbert (Ed.), On Sparta, 2, Londra: Penguin Books, ISBN 0-14-044943-4
Plutarch (2004), Frank Cole Babbitt (Ed.), Moralia Vol. III, Loeb Classical Library, Cambridge: Harvard University Press, ISBN 0-674-99270-9
Thompson, F. Hugh (2002), The Archaeology of Greek and Roman Slavery, Londra: Duckworth, ISBN 0-7156-3195-0
Thucydides (1974), M.I. Finley, Rex Warner (Ed.), History of the Peloponnesian War, Londra: Penguin Books, ISBN 0-14-044039-9
West, M.L. (1999), Greek Lyric Poetry, Oxford: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-954039-6

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Sparta ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
GTP—Sparta5 Aralık 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
GTP—Ancient Sparta4 Aralık 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Sparta'nın tekrar gözden geçirilmiş tarihi, Antik Sparta'nın inanaçları ve kültürü
Journal of Laconian Studies—A peer-review open source Journal for the study of Laconian history
Sparta & Yunan tarihi21 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Antik Tarih Kaynak Kitabı: 11. Brittanica: Sparta7 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Antik Sparta'nın tarihi10 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Sparta gerçekleri18 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Sparta Tarihi

[1] Cartledge 2002, s. 91

[2] Cartledge 2002, s. 174

[3] Cartledge 2002, s. 192

[1]

[2]

[3]