Toros gelengisi
| Toros gelengisi | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Korunma durumu | |||||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1) | |||||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||
| Spermophilus Taurensis Gündüz et al. 2007 | |||||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Toros gelengisi veya Toros yer sincabı (Spermophilus taurensis), Sciuridae familyasının Marmotini oymağından Spermophilus cinsine bağlı bir kemirgen türüdür.[1][2] Türkiye'nin Toros Dağları'na özgü endemik bir hayvandır. İlk olarak 2007 yılında Anadolu gelengisinden farklı bir tür olarak tanımlanmıştır.[3]
Özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Toros gelengisi yaklaşık 20 santimetre baş-gövde uzunluğuna ulaşır ve yaklaşık 200 gram ağırlığındadır. Kuyruk yaklaşık 6,1 santimetre uzunluğundadır ve tüm sincaplarda olduğu gibi vücudun geri kalanından önemli ölçüde kısadır. Sırt rengi saman sarısıdır ve siyah ve kahverengi lekeler ve kırmızımsı bir renk nedeniyle hafif beneklidir. Çene ve yanaklar kum rengindedir ve kulakların arkasında küçük kum rengi lekeler bulunur. Ayaklar açık kum rengindedir, karın beyazdan griye döner. Kuyruk nispeten geniştir, üst tarafı sırtıyla aynı renktedir ve alt tarafı saman sarısı ila kırmızımsıdır. Belirgin bir siyah kuyruk ucuyla sonlanır.[4]
Spermophilus cinsinin tüm türleri gibi, bu türde de üst çenenin her yarısında bir kesici diş (incisivus) bulunur ve bu kesici diş bir tırnak dişine dönüşür ve bunu bir diş boşluğu (diastema) takip eder. Bunu iki premolar ve üç molar diş takip eder. Alt çenede ise hayvanların yalnızca bir küçük azı dişi vardır. Toplamda 22 dişe sahiptir.[5]
= 22 toplam diş.
Toros gelengisine ek olarak, Anadolu gelengisi (Spermophilus xanthoprymnus) ve Avrupa gelengisi (Spermophilus citellus) de Türkiye'de bulunabilirken, Avrupa gelengisi Türkiye'nin İstanbul Boğazı'nın batısındaki Avrupa kısmıyla sınırlıdır. Öte yandan, Toros gelengisi Toros Dağları'nın doğu kesimlerinde bulunur, ancak menzili sadece her iki türün de parapatrik olarak görüldüğü kuzey kesimde Anadolu gelengisi ile çakışır. Anadolu gelengisi diğer iki türden biraz daha kısa bir kuyruğa ve kafatası özelliklerine sahip olmasıyla ayrılır. Türlerin güvenilir bir şekilde ayırt edilmesi ancak karşılaştırmalı kafatası ölçümleri veya genetik testlerle mümkündür.[6]
Dağılımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Toros gelengisi, Türkiye'de 1000 metrenin üzerindeki Toros Dağları'na endemiktir.[4][7]
Yaşam tarzı
[değiştir | kaynağı değiştir]Birkaç yıl öncesine kadar iyi bilinen Anadolu gelengisi olarak kategorize edilmesine rağmen, Toros gelengisinin yaşam tarzına dair sadece birkaç gözlem bulunmaktadır. Gündüzcüldür ve dağlık bölgelerde yaşar.[4]
Sistematiği
[değiştir | kaynağı değiştir]Toros gelengisi, Spermophilus cinsi içinde bağımsız bir tür olarak sınıflandırılır[8] ve cinsin revizyonunu takiben şu anda 15 türden oluşmaktadır.[4] İlk bilimsel tanımlama 2007 yılında Türk zoolog İslam Gündüz liderliğindeki bir çalışma grubu tarafından yapılmıştır.[9] Moleküler biyolojik ve morfometrik analizlere dayanarak türü Anadolu gelengisinden ayırmışlar ve Toros gelengisini yeniden tanımlamışlardır.[9]
Tür içinde nominat form dışında başka bir alttür ayırt edilmemiştir.[4]
Durum, tehdit ve koruma
[değiştir | kaynağı değiştir]Toros gelengisi, Uluslararası Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından tehlike altında olmayan (en az endişe verici) olarak sınıflandırılmıştır. Yayılış alanı 17.255 km2[4] gibi çok küçük bir alanı kapsamakla birlikte, türe yönelik bilinen potansiyel bir tehdit yoktur ve popülasyonun hızlı bir düşüş içinde olduğu düşünülmemektedir.[7] Bununla birlikte, hayvanların koruma statüsü yoktur ve bölgesel olarak zararlı olarak kabul edilirler.[4]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Arslan, EmiNe; Arslan, AtiLla (1 Ocak 2010). "Heterochromatin distribution and nucleolar organizer regions (NORs) in chromosomes of the Taurus ground squirrel, Spermophilus taurensis Gunduz et al., 2007 (Mammalia: Rodentia), in Turkey". Turkish Journal of Zoology (İngilizce). doi:10.3906/zoo-0810-5. ISSN 1303-6114.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "ITIS". 30 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2022.
- ^ Multigenic and morphometric differentiation of ground squirrels (Spermophilus, Sciuridae, Rodentia) in Turkey, with a description of a new species [ölü/kırık bağlantı], ScienceDirect
- ^ Gündüz, İslam; Jaarola, Maarit; Tez, Coskun; Yeniyurt, Can; Polly, P. David; Searle, Jeremy B (2007), "Multigenic and morphometric differentiation of ground squirrels (Spermophilus, Scuiridae, Rodentia) in Turkey, with a description of a new species", Molecular Phylogenetics and Evolution, 43 (3), ss. 916-35, doi:10.1016/j.ympev.2007.02.021, PMID 17500011
- ^ a b c d e f g Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Thorington et al. 2012isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Smith & Yan Xie 2009 Spermophilusisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Gür & Gür 2010isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;IUCNisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Helgen et al. 2009isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Günduz et al. 2007isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)