Parapatrik türleşme
| Bir dizinin parçası |
| Evrimsel biyoloji |
|---|
 |
| Kategori • Kitap |
Parapatrik veya parapatri (bitişik bulunan), yaşam alanları belirgin bir şekilde örtüşmeyen ama birbirine bitişik olan ve en azından dar bir temas bölgesinde birlikte görülebilen organizmaları ifade eden bir biyocoğrafya terimi.
Bu tür bir coğrafi dağılım şekli, her iki durumda da simpatrik (aynı bölgede) ve allopatrik (veya peripatrik) (dış kenara ait) terimlerinin karşıtıdır. Bu dağılım türü, uzun zaman boyunca parapatrik türleşme denilen bir sürecin oluşmasına ve kardeş türlerin türleşmesine yol açar.
Parapatrik türleşme
[değiştir | kaynağı değiştir]Parapatrik türleşme türleşmenin başka bir şekli olup bir türün popülasyonları arasında polimorfizmler baş gösterdiğinde ve kesintisiz bir coğrafi alan içinde çiftleşme alışkanlıklarında eşzamanlı değişimler meydana geldiğinde ortaya çıkar. Bu modelde ebeveyn türler, alt popülasyonların coğrafi olarak yalıtıldığı allopatrik ve peripatrik türleşme ile aynı yaşam alanı içinde oluşan simpatrik türleşmenin aksine kesinti göstermeyen ve bütünlük teşkil eden bir yaşam alanında yaşarlar.
Bu habitat içinde yer alan ekolojik nişler çevresel bir eğim çizgisi boyunca farklılık gösterebilirler ve gen akışını engelleyerek sınır bölgelerde yaşayan canlılarda farklı özelliklerin oluşmasına yol açabilirler. Parapatrik türleşmede bu anlamda gen akışını önleyen özel bir dış engel bulunmaz. Popülasyon bir süreklilik gösterir ama yine de gelişigüzel veya rastlantısal olarak birbirleriyle çiftleşmezler. Bireyler daha ziyade popülasyonun yayıldığı başka bölgelerden gelen bireyler yerine, kendilerine coğrafi olarak daha yakın olan komşularıyla eşleşirler.
Bu modelde divergenz (ıraksama veya farklılaşma), popülasyon içinde baş gösteren değişken seçilim baskıları ve bu seçilim baskılarının da gen akışını azaltması sonucu ortaya çıkarlar.[1]
Örnekler
[değiştir | kaynağı değiştir]Bunun bir örneği bahar otu olarak da anılan ve maden ocakları çevresinde tespit edilen metal kirliliğine tepki olarak parapatrik türleşmeye gösteren Anthoxanthum odoratum bitkisidir.[2] Burada, bitkiler, topraktaki yüksek metal seviyesine karşı direnç geliştirmişlerdir. Metale karşı duyarlı ebeveyn popülasyonla yakın akraba eşleşmesine karşı seçilim, metale karşı dirençli olan bitkilerin çiçek açma dönemlerinde, sonunda tümüyle üreme yalıtımına yol açan kademeli bir değişime yol açar. Her iki popülasyon arasında oluşan hibritlere karşı seçilim, iki türün dış görünüşlerinde birbirlerinden giderek farklılaşmasında gözlemlenen karakterlerin yer değişimi gibi, bir tür içinde üremeyi destekleyen özelliklerin evrimini pekiştirmeye yol açabilir.[3]
Benzer şekilde yeni bir çalışma, Tennessee mağara semenderinde (Gyrinophilus palleucus) parapatrik türleşme olayının gözlemlendiğine dair yeni bulgular sağlamıştır. Bu araştırmada yüzeyde yaşayan semenderler ile mağarada yaşayan semenderler arasındaki gen akışında bir ıraksama olduğu bulunmuştur.
Diğer örnekler ise halka türlerdir.[4]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Tür
- Türleşme
- Allopatrik türleşme
- Peripatrik türleşme
- Simpatrik türleşme
- Adaptif radyasyon
- Kladistik
- Evrimsel yayılım
- Filogenetik
- Taksonomi
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Parapatrik Türleşme 10 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Evolution, Berkeley Üniversitesi
- ^ Antonovics J (Temmuz 2006). "Evolution in closely adjacent plant populations X: long-term persistence of prereproductive isolation at a mine boundary". Heredity. 97 (1). ss. 33-7. doi:10.1038/sj.hdy.6800835. PMID 16639420.
- ^ Nosil P, Crespi B, Gries R, Gries G (2007). "Natural selection and divergence in mate preference during speciation" 2 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Genetica 129 (3): 309–27.
- ^ MATTHEW L. NIEMILLER, BENJAMIN M. FITZPATRICK, BRIAN T. MILLER (2008). "Recent divergence with gene flow in Tennessee cave salamanders (Plethodontidae: Gyrinophilus) inferred from gene genealogies". Molecular Ecology. 17 (9). ss. 2258-2275. doi:10.1111/j.1365-294X.2008.03750.x. PMID 18410292.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Evrim Ağacı - Parapatrik Türleşme (ODTÜ Biyoloji ve Genetik Topluluğu) (Türkçe)
- Berkeley Üniversitesi Evrim - Parapatrik Türleşme 10 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
