Suriye'de yolsuzluk
| Siyasi yolsuzluk |
|---|
| Kavramlar |
| Ülkelere göre |
Suriye'de yolsuzluk Suriye'deki yolsuzluklardır.
Baas dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Baas partisi yetkilileri ile Esad ailesine bağlı kişilerin Suriye ülkesinde özel ve mezhepsel çıkarlar elde etmek için siyasi güçlerini yoğun bir şekilde kötüye kullandıkları tek partili devletlerin yolsuzluk kalıplarıyla karakterize ediliyordu. Birçok araştırmacı ve gazeteci, Suriye Silahlı Kuvvetleri ve müttefik Baasçı milislerdeki yaygın yolsuzluğun, 2024'teki Suriye devrimci saldırıları sırasında Esad rejiminin hızla çökmesinin başlıca nedenlerinden biri olduğunu tespit etti.[1][2][3]
Suriye İç Savaşı
[değiştir | kaynağı değiştir]Suriye devriminin başlangıcında, Suriye'de yolsuzluk yaygın bir şekilde görülmekteydi ve ülke 2011 Yolsuzluk Algılama Endeksi'nde 129. sırada yer alıyordu.[4] 1970'lerden bu yana Suriye ekonomisine, Suriye'nin kamu sektörleri üzerinde nepotizm, akrabacılık ve kayırmacılık temelinde kontrol kuran Baas partisi elitleri ve Esad ailesinin Nusayrilik (Arap Alevileri) mezhebine mensup destekçilerinin patronaj ağları hakim olmuştur. Yolsuzluğun yaygın doğası, 1980'li yıllardan itibaren Baas partisi çevrelerinde ve daha geniş bir kamuoyunda tartışma kaynağı olmuştur.[5]
Beşar Esad'ın 2000'lerdeki ekonomik liberalleşme programı, programdan yararlananların özelleştirilen sektörlerin ve ticari varlıkların çoğunu ele geçiren Alevi destekçileri olması nedeniyle yolsuzluk ve kayırmacılığın sembolü haline geldi. Bu durum hükûmeti, başta kırsal kesimdeki Suriyeliler ve kentli işçi sınıfları olmak üzere Suriye halkının büyük çoğunluğuna yabancılaştırdı ve ortaya çıkan ekonomik eşitsizlikler açıkça görünür hale geldi.[6][7] Esad'ın kuzeni Rami Mahluf, yolsuzluğun kurumsallaştığı, küçük işletmelerin engellendiği ve özel girişimin çökertildiği bu dönemde rejimin en gözde oligarkı olarak tanımlanmıştır.[8] Yolsuzluğun, Sünnilere yönelik mezhepçi önyargıların, kayırmacılığın ve parti, bürokrasi ve orduda var olan yaygın rüşvetin devam etmesi, 2011'de Suriye İç Savaşı'nın patlak vermesiyle sonuçlanan halk öfkesine yol açtı. Protestoların en şiddetli olduğu yerlerin, rejimin kendi destekçi ağlarına ayrıcalık tanıyan sömürü politikalarının yükünü uzun süredir çeken işçi sınıfı mahalleleri olduğu belirtilmiştir.[9][10]
ABC News'e göre, Suriye'deki iç savaşın bir sonucu olarak, "hükümet kontrolündeki Suriye küçülmüş, hırpalanmış ve yoksullaşmıştır."[11] Ekonomik yaptırımlar (Suriye Sorumluluk Yasası) Suriye iç savaşından çok önce ABD tarafından uygulanmış ve iç savaşın patlak vermesiyle birlikte AB tarafından da uygulanarak Suriye ekonomisinin parçalanmasına neden olmuştur.[12] Bu yaptırımlar Ekim 2014'te AB ve ABD tarafından daha da güçlendirilmiştir.[13][14] Ülkenin halen hükûmetin elinde olan bölgelerinde sanayi büyük ölçüde devlet kontrolünde olup, mevcut çatışma sırasında Esad'ın cumhurbaşkanlığının ilk yıllarda görülen ekonomik liberalleşme tersine dönmüştür.[15] Londra Ekonomi Okulu, Suriye iç savaşının bir sonucu olarak Suriye'de bir savaş ekonomisinin geliştiğini belirtmiştir.[16] Avrupa Dış İlişkiler Konseyi'nin 2014 tarihli bir raporunda da ülkede bir savaş ekonomisinin oluştuğu belirtilmiştir:
Her iki taraftan da en az 140.000 kişinin öldüğü tahmin edilen çatışmaların üzerinden üç yıl geçmesine rağmen Suriye ekonomisinin büyük bir kısmı harabeye dönmüş durumda. Şiddet genişledikçe ve yaptırımlar uygulandıkça, varlıklar ve altyapı tahrip oldu, ekonomik üretim düştü ve yatırımcılar ülkeden kaçtı. İşsizlik şu anda yüzde 50'yi aşmış durumda ve nüfusun yarısı yoksulluk sınırının altında yaşıyor... Bu ortamda, ülkeyi saran şiddet, kaos ve kanunsuzluktan beslenen önemli yeni ekonomik ağlar ve iş faaliyetleri yaratan bir savaş ekonomisi ortaya çıkıyor. Batı yaptırımlarının da istemeden katkıda bulunduğu bu savaş ekonomisi, bazı Suriyeliler için çatışmayı uzatmaya yönelik teşvikler yaratıyor ve çatışmanın sona erdirilmesini zorlaştırıyor.[17]
Suriye Politika Araştırma Merkezi tarafından BM'ye hazırlatılan bir rapor, Suriye nüfusunun üçte ikisinin şu anda "aşırı yoksulluk" içinde yaşadığını belirtmektedir.[18] 2014 yılında İşsizlik oranının yüzde 50'ye ulaştığı tahmin edilmiştir.[19] Ekim 2014'te Tartus'ta açılan 50 milyon dolarlık bir alışveriş merkezi hükûmet destekçilerinin eleştirilerine neden olmuş ve Esad rejiminin iç savaş boyunca bir normallik hissi yaratmaya çalışma politikasının bir parçası olarak görülmüştür.[20] Öldürülen askerlerin ailelerine devlet işlerinde öncelik verilmesini öngören hükûmet politikası, yolsuzluk suçlamalarının artması protestolara neden olurken tepkilere yol açması üzerine iptal edilmiştir.[21][22] Aralık 2014'te AB, Esad rejiimine jet yakıtı satışını yasakladı ve hükûmeti daha pahalı ve sigortasız jet yakıtı sevkiyatları satın almaya zorladı.[23]
İç savaşın bir sonucu olarak devletin artan rolünden yararlanan Beşar ve eşi Esma, Suriye'nin ekonomik varlıklarını kendilerine sadık olanlardan devralmaya başladılar ve eski iş dünyası elitlerini yerinden edip ekonominin doğrudan kontrolünü tekellerine almaya çalıştılar. Beşar'ın kardeşi Mahir Esad da Suriye'nin devlet destekli captagon uyuşturucu endüstrisinin faaliyetlerini denetleyerek ve savaş ganimetlerinin çoğunu ele geçirerek zenginleşti. Esad ve eşi, Suriye'nin gemicilik, emlak, telekomünikasyon ve bankacılık sektörlerinin büyük bir kısmına sahipti.[24][25] Hükûmetin 2019'da başlattığı ve önemli ekonomik varlıkların güç ve nüfuzlarını yansıtmaları için Başkanlık çiftine aktarılmasını içeren el koyma politikalarından bu yana Suriye ekonomisinde önemli değişiklikler yaşanmıştır. Suriye'nin gizli ekonomi konseyine başkanlık eden ve "Suriye'deki ekonomik gücün merkezi eli" haline geldiği düşünülen Esma Esad'ın yükselişi özellikle dikkat çekici bir dinamik olmuştur. Esma, mali ağının belkemiği olan "Syria Trust" adlı STK aracılığıyla Suriye'ye gelen yabancı yardımları denetlemektedir; hükûmet BM kuruluşlarına ancak devlet kurumları altında çalışmaları halinde izin vermektedir.[26]
Yolsuzluk son yıllarda düzensiz bir şekilde artmaktadır ve Suriye Arap dünyasında yolsuzluğun en fazla olduğu ülke olarak kabul edilmektedir.[27][28] Suriye, 2022 yılı itibarıyla Yolsuzluk Algısı Endeksi'nde dünya genelinde en kötü ikinci ülke konumundadır.[29]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Lister, Charles (30 Kasım 2024). "Syria's conflict is heating up once more". Spectator (İngilizce). 3 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2024.
- ^ Liz Cookman (8 Aralık 2024). "Why Syria's army collapsed so suddenly". Yahoo. The Telegraph. 14 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2024.
- ^ ICG (5 Aralık 2024). "Syria's North-western Front Erupts". reliefweb.int. 5 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2024.
- ^ "2011 – CPI". Transparency.org. 2011. 2 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ M. Sadowski, Yahya (1987). "Patronage and the Ba'th: Corruption and Control in Contemporary Syria". Arab Studies Quarterly. 9 (4): 442-461. JSTOR 41857946. 2 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi25 Haziran 2025 – JSTOR vasıtasıyla.
- ^ Allam, Saber, Ashraf, Salah (2019). "The domestic structure of the regime". Assad's Survival: The Symbol Of Resisting The Arab Spring. 16 Faisal City, Almontaza, Alexandria, Egypt: Lamar. ss. 26-27. ISBN 978-977-85412-3-6.
- ^ "Assad's 20-year rule, from Damascus Spring to pariah". France 24. 9 Temmuz 2020. 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2023.
- ^ "Bashar al-Assad's inner circle". BBC News. 30 Temmuz 2012. 27 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Gersh, Nick (6 Şubat 2017). "The Role of Corruption in the Syrian Civil War". GAB. 19 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Allam, Saber, Ashraf, Salah (2019). Assad's Survival: The Symbol Of Resisting The Arab Spring. 16 Faisal City, Almontaza, Alexandria, Egypt: Lamar. ss. 26-27. ISBN 978-977-85412-3-6.
- ^ Hadid, Diaa (2 Kasım 2014). "Assad's Syria Truncated, Battered, but Defiant". Abc News. 2 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2014.
- ^ "Syria 'disintegrating under crippling sanctions'". BBC News. 19 Şubat 2012. 15 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2014.
- ^ Croft, Adrian (21 Ekim 2014). "EU targets ministers, UAE firm in latest Syria sanctions". Reuters. 7 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2014.
- ^ Korte, Gregory (16 Ekim 2014). "Tightened sanctions target Syrian human rights abuses". USA Today. 11 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2014.
- ^ Al-Khalidi, Suleiman (4 Temmuz 2012). "Syria reverts to socialist economic policies to ease tension". Reuters. 20 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2014.
- ^ "Local ceasefires best way to ease Syrians' suffering: researchers". Reuters. 10 Kasım 2014. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2014.
- ^ Yazigi, Jihad (7 Nisan 2014). "Syria's War Economy" (PDF). European Council on Foreign Relations. 9 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Ekim 2014.
- ^ Al-Khalidi, Suleiman (28 Mayıs 2014). "Syria's economy heads into ruin: U.N. sponsored report". Reuters. 24 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2014.
- ^ Naylor, Hugh (29 Kasım 2014). "Syria's Assad regime cuts subsidies, focuses ailing economy on war effort". The Washington Post. 3 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2014.
- ^ Daou, Rita (17 Ekim 2014). "Glitzy mall sparks anger from Assad backers". Agence France-Presse. 22 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2014.
- ^ Hadid, Diaa (1 Kasım 2014). "Syria's Alawites Pay Heavy Price as They Bury Sons". Associated Press. 31 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2014.
- ^ "Alawites find their voice against Assad". Al Monitor. 29 Ekim 2014. 2 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2014.
- ^ Blair, David (12 Aralık 2014). "EU tries to ground Bashar al-Assad's warplanes by banning fuel supplies"
. The Telegraph. 11 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2014.
- ^ "Changes to Syria's Business Elite Concentrates Wealth in Hands of Presidential Couple". The Syria Report. 15 Kasım 2022. 2 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Cornish, Khattab, Chloe, Asser (25 Temmuz 2019). "Syria's Assad puts pressure on business elite". Financial Times. 27 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Jalabi, Raya (2023). "Syria's state capture: the rising influence of Mrs Assad". Financial Times. 5 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Middle East corruption rankings: Syria most corrupt, UAE least, Turkey slipped". Al-Monitor. 31 Ocak 2023. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Syria, Yemen and Libya among 'lowest in the world' for corruption perceptions". The New Arab. 31 Ocak 2023. 8 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Corruption Perceptions Index". Transparency International. 2022. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
