Türkiye'nin dağları

Türkiye Alp-Himalaya Orojenez kuşağında yer alan dağlık bir ülkedir. Ortalama yükseltisi 1.132 m'dir. 1.500 m'nin üzerindeki dağlık alanlar geniş alan kaplar. Ülkenin 2/3'ünü kaplayan dağlar araziye dengeli dağılmıştır. Dağlar ülke topoğrafyasının engebeli olmasının temel nedenidir. Türkiye'de üç farklı şekilde oluşmuş dağlar bulunur: Kırılma (faylanma), kıvrılma ve volkanizma.

Kıvrım dağları

Kıvrım dağları iki kuşak halinde uzanmaktadır: Kuzeyde Karadeniz Dağları ve güneyde Toros Dağları. Bu dağlar Anadolu'yu, kuzey ve güneyinde Tetis Okyanusu kıyılarında çökelen tortulların kıvrılması ile oluşmuştur. Orojenik hareketler sırasında kıvrımlar arasına magma karışmıştır. Günümüzde Doğu Karadeniz Dağları'nda görülen granit kütleler bu magmanın eseridir. Kıvrım dağları yükselirken akarsular da vadilerini derine doğru gömmeye ve dağları boğaz vadilerle geçmeye başlamışlardır.

Karadeniz Dağları, sahile paralel üç sıra halinde uzanır. Birinci sırayı Küre Dağları, Canik Dağları ve Doğu Karadeniz Dağları oluşturur. İkinci sıra; batıda Bolu Dağı, Ilgaz Dağları, doğuda Yıldız Dağları, Kızıldağ, Çimen Dağları, Kop Dağları, Yalnızçam Dağları. Üçüncü sıra temsilcisi Batı Karadeniz'de yalnızca Köroğlu Dağları'dır. Çoğu dağ grubunun zirveleri 2.000 m'yi geçer. 3,932 m ile Kaçkar Dağı ve 3,063 m ile Çakırgöl Dağı en yüksek zirvelerdir.

Toros Dağları Anadolu'yu güneyden çevreler. Teke Yarımadası'nda KD-GB doğrultulu dağlar, Antalya Körfezi doğusunda KB-GD istikametindedir. En yüksek zirve tortul kökenli kıvrım dağı olan Buzul Dağları üzerindeki Uludoruk Tepesi'nde 4.136 m'dir. Diğer yüksek dağlar şunlardır: Cilo-Sat Dağları 4.136 m, Aladağlar 3.756 m, Bolkar Dağları 3.524 m, Bey Dağları 3.086 m. Manavgat, Göksu, Seyhan, Ceyhan, Fırat ve Dicle Nehirleri Toros Dağları'nı derin ve dar vadilerle yararak denize ulaşırlar.

Tektonik dağlar

Çoğunlukla Batı Anadolu'da düşey yönlü tektonik hareketlere bağlı olarak oluşan dağlardır. Faylanmaya bağlı gerilim ve sıkışma neticesinde Ege kıyılarında horst-graben sistemi oluşmuştur. Kaz Dağları, Madra Dağı, Yunt Dağı, Spil Dağı, Bozdağlar, Aydın Dağları, Menteşe Dağları, Palandöken Dağları, Nur Dağları ve Kars-Aras Dağları bu dağlara örnektir.

Volkanik dağlar

Türkiye'de volkanik alanlar oldukça geniştir. Anadolu'nun en yüksek dağı Ağrı Dağı (5137 m) ve Küçükağrı Dağı (3896 m) Tersiyer ve Kuaterner zamanlarında farklı püskürmelerin eseridir. Doğu Anadolu'daki Süphan Dağı (4058 m), Nemrut Dağı (3050 m), Tendürek Dağı (3533 m) volkanik dağlardır. İç Anadolu'daki Erciyes Dağı (3.916 m), Melendiz Dağı (3.936 m), Hasan Dağı (3.258 m), Karacadağ (2.271 m) Kuaterner püskürmeleriyle oluşan volkanik dağlarıdır. Güneydoğuda Karaca Dağ (1952 m) volkanik kökenlidir. Manisa Kula çevresinde 68 adet genç volkanik koni bulunur.

Ayrıca bakınız

• Türkiye'deki dağlar listesi