TCDD E43000

TCDD E43000
TCDD E43000
Tür	Elektrikli lokomotif
Dönem	Günümüz
Hizmet tarihi	1987-aktif
Adet	45
Üretici	TÜLOMSAŞ
Ağırlık	120 ton
Aks yükü	-
Hız	120 km/h
Motor
Tip	Elektrik
Güç	3,180 kW (4,260 bg)

TCDD E43000, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları tarafından daha önce kullanılmış, günümüzde ise TCDD Taşımacılık bünyesinde işletilen, çift kabinli, altı akslı, Bo-Bo-Bo dizilimli bir elektrikli lokomotif serisidir. Lokomotifler Toshiba tarafından tasarlanmış, TÜLOMSAŞ tarafından Eskişehir tesislerinde üretilmiştir. Tasarım olarak, Toshiba tarafından Japonya'da inşa edilen JNR Class EF63 elektrikli lokomotifine dayanmaktadır. Devlet Demiryolları, 1980'lerin sonu – 1990'ların başındaki elektrifikasyon programı kapsamında 45 adet lokomotif sipariş etmiştir.

TCDD, bu lokomotifleri önce İstanbul–Ankara hattında, daha sonra da Divriği–İskenderun demir cevheri hattında yük taşımacılığı için kullanmak üzere sipariş etmiştir. Hem yolcu hem yük taşımacılığında kullanılan E43000'ler, günümüzde Türkiye'nin en tanınmış lokomotiflerinden biri olmuş ve E68000 ile birlikte halen kullanılan iki ana hat elektrikli lokomotif serisinden biri olarak kalmıştır. Tasarımcısının Toshiba olması nedeniyle, demiryolu meraklıları tarafından “Toshibalar” takma adıyla anılmaktadır.

Tarihçe

1980'lerde TCDD şebekesi ağırlıklı olarak dizel lokomotiflerle işletiliyordu; yalnızca İstanbul ve Ankara banliyö hatları ile İstanbul–Ankara hattının batıdaki 139,8 km'lik kesimi elektrifikasyona sahipti. Ancak 1980'lerin sonlarında, Devlet Demiryolları İstanbul–Ankara hattının tamamını elektriklendirmeye başlamış ve diğer ana hatların da elektrifikasyonunu planlamıştır. Elektrifikasyon tamamlandığında mevcut elektrikli lokomotif filosu artan tren kapasitesine yetmeyecekti. Bu dönemde, E8000 ve E14000 elektrikli çoklu birimlere ek olarak, İstanbul banliyösünde üç adet eski E4000 serisi, Haydarpaşa ve Ankara banliyösünde ile İstanbul–Adapazarı bölgesel trenlerinde 15 adet E40000 serisi lokomotif kullanılmaktaydı.

1987'de TCDD, Toshiba'dan bir adet elektrikli lokomotif sipariş etti; firma bir prototip inşa ederek 1988'de Türkiye'ye gönderdi. Lisans anlaşmasının ardından TÜLOMSAŞ, sonraki yıllarda 44 lokomotif daha üretti. Lokomotifler 1989'da, elektrifikasyonun Arifiye–Eskişehir arasına uzatılmasıyla İstanbul–Ankara hattında hizmete girdi. Hattın tamamının elektrifikasyonu ise 26 Aralık 1993'te tamamlandı ve E43000'ler İstanbul ile Ankara arasında tam sefer yapabilir hale geldi. Ertesi yıl, lokomotifler Divriği–İskenderun hattında demir cevheri taşımacılığına da başladı. 1997'de İstanbul–Edirne hattı da elektriklendirildi ve E43000'lerin bir kısmı burada kullanılmaya başlandı. 1990'ların sonunda TCDD'nin elektrifikasyon ağı üç kattan fazla büyümüştü ve E43000'ler ihtiyacı karşılamaya yetmiyordu. Bu nedenle 1998'de Hırvatistan'dan 20 adet JŽ sınıfı 441 elektrikli lokomotif kiralandı ve bunlar E52500 olarak sınıflandırıldı. E52500'ler yolcu taşımacılığında ağırlıklı rol üstlenirken, E43000'ler çoğunlukla yük trenlerini çekmeye devam etti; fakat özellikle İstanbul–Ankara arasında yolcu trenlerini de çekmeleri yaygın bir durumdu.

2006'ya gelindiğinde, üçü hariç tüm E40000'ler emekli edilmişti ve E52500'lerin kira süresi sona yaklaşmıştı. 2011 yılında geriye kalan E40000'ler de hizmetten çekildi, E52500'ler ise Hırvatistan'a iade edildi. Böylece E43000, Türkiye'de hizmette kalan tek elektrikli lokomotif serisi oldu. Ancak talep eskisi kadar yüksek değildi; çünkü İstanbul–Ankara yüksek hızlı hattı açılmış ve bu iki şehir arasında yüksek hızlı trenler dışındaki tüm yolcu seferleri kaldırılmıştı. Buna rağmen TCDD, İzmir–Eskişehir, İzmir–Bandırma ve Toprakkale–Mersin hatları dahil olmak üzere birçok yeni elektrifikasyon projesine girişmişti. Bu hazırlıklar kapsamında 2013'te 80 yeni elektrikli lokomotif sipariş edildi ve ilk E68000'ler 2015 sonunda hizmete girdi. Bu yeni lokomotifler tüm yolcu trenlerini ve yük trenlerinin büyük kısmını devraldı.

2017'nin sonlarında E43000, Türk demiryolu tarihinde bir ilke imza attı: 15 lokomotif TCDD tarafından Omsan Lojistik'e kiralandı ve 1935'ten sonra Türkiye'de ilk özel demiryolu işletmeciliği Divriği–İskenderun hattında başladı. Günümüzde E43000'ler ağırlıklı olarak Divriği–İskenderun arasında ağır cevher trenlerinde kullanılmaktadır.