Tezonisi
Tezonisi (Gürcüce: ტეზონისი), tarihsel Tao bölgesinde ortadan kalkmış bir köydür. Yerleşim alanı Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı Sarısaz mahallesinin sınırları içinde bulunmaktadır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Tezonisi köyünün bulunduğu Tao bölgesi, Orta Çağ'da Gürcistan'ın sınırları içinde yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 1549 tarihli Gürcistan seferinin ardından Gürcülerden ele geçirmiştir. Günümüze yıkık halde ulaşan Tezonisi Kilisesi de bu dönemden kalmış olmalıdır.[1][2]
Tezonisi köyü, 1574 tarihli Osmanlı mufassal defterinde "Tezonis" veya "Tazonis" olarak geçer. Bu tarihte köy, Oltu sancağının Güney nahiyesine bağlıydı. Köyde sadece Müslüman olmuş 4 hane bulunuyordu.[3]
Tezonisi köyü, sonraki Osmanlı tahrir defterlerinde yer almamıştır. Nitekim, günümüzde Tezonisi Kilisesi'nin sınırları içinde yer aldığı Zardenisi (Sarısaz) köyü Osmanlı cebe defterinde (1694-1732) bir köy olarak kaydedilmiş olduğu halde Tezonisi bu defterde geçmemektdedir.[4]
Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili, Oltu bölgesine 1907 yılında yaptığı araştırma gezisinin notlarında, Cucurusi köyünün güneyinde ve Zardenisi köyünün yakınında yıkık kilisenin bulunduğu yerden "Tezonisi" (ტეზონისი) olarak söz etmiştir. Takaişvili'nin sadece kiliseden söz edip bir yerleşimden söz etmemiş olması, Tezonisi köyünün daha önce boşalmış olduğunu göstermektedir.[5]
Tezonisi köyünün Sarısaz mahallesinin 2 kilometre kuzeybatısında bulunduğu Tezonisi Kilisesi'nin yerinden dolayı bilinmektedir. Bu köyden geriye, Hristiyan nüfusun yaşadığı dönemdeki ibadet yeri olan Tezonisi Kilisesi kalmıştır.[6][7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და სოფელ ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 78". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2025.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 238 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Tao (ტაო), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 76. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, Sıra no: 552". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2025.
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და სოფელ ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 78". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2025.
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და სოფელ ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 78". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2025.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 238 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7