Tibor Szamuely
Tibor Szamuely | |
|---|---|
 Tibor Szamuely | |
| Doğum | 27 Aralık 1890 Nyíregyháza, Macaristan |
| Ölüm | 2 Ağustos 1919 (28 yaşında) Macaristan – Avusturya sınırı |
| Meslek | Politikacı |
Tibor Szamuely (27 Aralık 1890 - 2 Ağustos 1919), Macar komünist politikacı, kısa ömürlü olan Macaristan Sovyet Cumhuriyeti yönetiminde yer almıştır.
Gençliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuzey Macaristan'daki Nyíregyháza'da Yahudi bir ailenin beş çocuğundan en büyüğü olarak dünyaya geldi. Üniversite eğitimini 1908 yılında bitirdikten sonra Szamuely, Macar Sosyal Demokrat Partisine girdi. Aynı zamanda gazetecilik de yapıyordu. Yazdığı makalelerden birisi Avusturya-Macaristan İmparatorluğu yetkilileri tarafından tehlikeli bulunduğu için tutuklandı ve hapis yattı.
Dünya Savaşı
[değiştir | kaynağı değiştir]I. Dünya Savaşı patlak verince orduya alındı. Rus cephesinde savaşırken 1915 Mayıs ayında esir düştü. Sibirya’daki bir esir kampına götürüldü. Burada özellikle Rus devrimcilerinin savaş karşıtı propagandasının etkisinde kaldı. Ekim Devrimi ile birlikte Bolşeviklern fikirlerini benimsedi ve Rusya topraklarındaki savaş esirlerinin örgütlenmesini üstlendi. Bu sırada tanıştığı Béla Kun ile beraber çalıştı.
Ekim Devriminin saflarında
[değiştir | kaynağı değiştir]Bolşevikler tarafından salıverilen savaş esirleriyle beraber özgürlüğüne kavuştu. Artık komünist fikirleri benimsemiş olan Szamuely Moskova’da Béla Kun ile beraber Macar savaş esirlerini sosyalizm fikrine örgütlemeye çalışır. Çok sayıda Macar bu sayede Bolşeviklerin saflarında Rus İç Savaşında savaşacaktır.
Spartaküs Birliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Szamuely Almanya’ya geçer ve Aralık 1918’de Karl Liebknecht ve Rosa Luxemburg önderliğinde kurulan ve Almanya Komünist Partisinin öncülü sayılan Spartaküs Birliğinin kuruluşunda yer alır.
Macaristan’da
[değiştir | kaynağı değiştir]
Szamuely fikirlerinde ve eylemlerinde militanlığı savunmuştur. Şubat 1919’da Budapeşte’deki komünistlerin yayın organı Vörös Újság (Kızıl Haberler) gazetesindeki yazısında hükûmet karşıtı yazılarında proletaryanın karşı-devrimcileri her yerde ezmeleri gerektiğini öğütleyecek, devrime karşı hareket edenlerin kendi kanlarında boğulmalarını savunacaktır. Altı hafta sonra 21 Mart 1919 günü koalisyon hükûmetindeki komünistler kansız bir darbe sonucu iktidarı alarak Béla Kun liderliğinde Macar Sovyet Cumhuriyetini ilan ederler. Szamuely yeni hükûmetin önemli isimlerindendir. Birden çok görev almakla beraber en önemli görevi Savunma Halk Komiserliğidir. Ayrıca komünistlere karşı çıkanlara karşı uyguladığı “kızıl terör”[1] kampanyasıyla bilinir. Szamuely'nin özel güvenlik kuvvetleri Lenin Gençliği olarak bilinmekteydi ve komünistlerin siyasetine karşı gelenleri gerekli her türlü yöntemle bastırıyorlardı.
Bu dönemde Macar Sovyet Cumhuriyetini temsilen Mayıs 1919'da uçakla Moskova’ya giderek Lenin ile birlikte dünya devrimi lehine propaganda yapmıştır.
Çöküş
[değiştir | kaynağı değiştir]Macar Sovyet Cumhuriyeti yalnızca altı ay sürecek ve Ağustos 1919 başlarında yıkılacaktır. Fransız Ordusu desteğindeki Romanya Orduları Budapeşte’ye yaklaşırken Szamuely kaçar. Komünistlerin hedef alındıkları ve kitlesel olarak öldürüldükleri “beyaz terör” saldırılarından kurtulan Szamuely arabasıyla Avusturya sınırına doğru ilerler. Sınırdan yasa dışı yollarla geçtiği için yakalanan Szamuely, Avusturya polisi tarafından kimliği öğrenilince yerinde infaz edilmiştir.
Geleneği
[değiştir | kaynağı değiştir]
Macar Sovyet Cumhuriyeti'nin yıkılmasından sonra monarşinin iktidara geldiği Macaristan II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası ile müttefik olacak ve çok sayıda Macar, Sovyetler Birliği'ne karşı yapılan Barbarossa Harekatında yer alacaktır. Savaş sonucunda muzaffer Sovyetler Birliği Kızılordusu Macaristan'da Nazi işbirlikçisi Ok Haç Partisi rejimini sona erdirir. Savaşın ardından sovyet sistemine dayanan Macaristan Halk Cumhuriyeti kurulmuştur. Bu dönemde iktidara gelen Macar komünistleri Tibor Szamuely başta olmak üzere ilk Macar Sovyet Cumhuriyeti için hayatlarını kaybedenlere sahip çıkacaklardır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Bu dönemde hayatını kaybedenlerin sayısı belli olmamakla beraber 600 civarında olduğu tahmin edilmektedir.
Yazdığı eserler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Alarm! Ausgewählte Reden und Aufsätze, Berlin: Dietz; Budapest: Corvina, 1959
- A nemzetiszocializmus, 1964, Budapest: Gondolat
- The Russian Tradition, Secker & Warburg, Londra 1974
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Macaristan Sovyet Cumhuriyeti Hükümeti (1919) | ||
|---|---|---|
| .svg) | |
