Tolistobog

MS 3. yüzyıla ait, o dönem Tolistobogii'lerin başkenti olan Pessinus'tan Sol Invictus diski.

Tolistobogii (diğer kaynaklarda Tolistobogioi, Tolistobōgioi, Tolistoboioi, Tolistobioi, Toligistobogioi veya Tolistoagioi), Romalı tarihçi Livy (Titus Livius) tarafından, Küçük Asya'nın (Anadolu) merkezindeki Galatya'da yaşamış olan üç antik Galya (Kelt) kabilesinden biri için kullanılan isimdir. Diğer iki kabile ise Trocmi ve Tectosages’tir.

Bu kabile, MÖ 279 yılında Tuna bölgesinden gelen Kelt akıncılarının bir kolu olarak Anadolu'ya girdi ve daha sonra Roma'nın Galatya eyaletinin bir parçası olacak olan Frigya bölgelerine yerleşti.

Galatyalılar, Kelt dillerini MS 4. yüzyıla kadar korumuşlardır. Bu duruma, Aziz Hieronymus'un (Aziz Jerome) kendi döneminde Galatyalıların hâlâ bir Kelt dili konuştuğundan bahsetmesi kanıt teşkil etmektedir.

Etimoloji ve kimlik

Bu ismin, (Sanskritçe'de bir bileşik isim türü olan) Karmadhāraya yapısında, iki adet Proto-Kelt (Ön-Kelt) kökünün birleşimi olduğuna inanılmaktadır.

1. Birinci Kök: tolisto-
   • Anlamı belirsizdir, ancak muhtemelen Eski İrlandaca'daki "irade, arzu" anlamına gelen tol kelimesiyle ilişkilidir.
   • Ludwig Rübekeil, bu kökün Keltçe tel- kökünden türetilmiş bir sıfat olduğunu ve üstünlük derecesinde (superlative) bir yapıyı temsil ettiğini varsaymaktadır. Bu varsayımla, ismi geçici olarak "en dayanıklı, en sert" olarak çevirmiştir.
   • tolisto- kökünün Keltçe olmayan bir kökene sahip olması da mümkündür.
2. İkinci Kök: bogio-
   • "Vurmak, dövmek, ezmek" anlamına gelir ve Kelt kişisel isimlerinde yaygın bir unsurdur.
   • Örnekler: Galya dilindeki Andecombogius, Combogiomārus, Namantobogius, Uercombogius; ayrıca Eski İrlandaca'daki "ezmek" anlamına gelen bong ve Galce'deki -abwy (*<Proto-Celtic adbogio-) (örn. Rhonabwy ve Iunabwy gibi isimlerde) bu kökle ilişkilidir.

Coğrafya

Tolistobogii kabilesi, Galatya'da yüzyıllar süren varlıklarının büyük bir bölümünde, günümüzde Ankara'nın hemen batısında yer alan Eskişehir ili topraklarında bulunmuşlardır.

Tarih

Tolistobogii Kabilesinin Tarihi ve Galatya'ya Yerleşimi

Tolistobogii kabilesi, tarih sahnesine ilk kez MÖ 279 yılında, Brennus'un Yunanistan'daki Delphi'yi yağmalama amaçlı ordusunun bir parçası olarak çıkmıştır.

• Trakya ve Anadolu'ya Geçiş: Bu yolculuk sırasında, Dardanya'da Leonorius ve Lutarius liderliğindeki yaklaşık 20.000 kişilik bir kuvvet, üç kabileden (Tolistobogii, Trocmi, Tectosages) oluşuyordu ve Brennus'un ordusundan ayrılarak Trakya'ya girdi. Burada, Bizans (Byzantium) dahil olmak üzere bölgeden haraç topladılar.
• Küçük Asya'daki Yağmalar: Daha sonra, Hellespont'u (Çanakkale Boğazı) geçerek Bitinya Kralı I. Nikomedes için paralı asker olarak savaştılar. Bitinya'dan ayrıldıktan sonra ise Anadolu'yu yağmalamaya başladılar.
• Yerleşim Bölgeleri: Tolistobogii kabilesine yerleşim bölgesi olarak Aiolya ve İyonya toprakları verildi.

Chiomara Olayı:

Tarihçi Plutarkhos'a göre, diğer tarihçi Polybios, MÖ 189 yılında Tolistobogii kabilesinin reisliğini yapan Ortagion'un eşi Chiomara ile tanışıp konuşmuştur. Ortagion, bu kabileleri Roma'ya karşı güçlü bir devlet halinde birleştiren liderdi.

Savaş sırasında Chiomara, bir Roma yüzbaşısı tarafından esir alındı ve tecavüze uğradı. Yüzbaşı, kadının önemli bir mevkide olduğunu öğrenince, Ortagion'dan fidye talep etti. Fidye teslim edilirken, Chiomara yüzbaşının başını kestirdi ve kocasının yanına götürdü.