Uniswap
 | |
 Uniswap's web ıuygulaması arayüzü | |
| Geliştirici | Hayden Adams |
|---|---|
| Kod deposu | github.com/Uniswap/uniswap-v3-core |
| Programlama dili | Solidity |
| Platform | Ethereum |
| Tür | Merkeziyetsiz Finans |
| Resmî sitesi | uniswap.org |
Uniswap, kripto para birimlerini takas etmek için kullanılan merkeziyetsiz finans protokolüdür. Uniswap aynı zamanda Uniswap protokolünü oluşturan şirketin de adıdır. Protokolün faaliyeti, akıllı sözleşmeler aracılığıyla Ethereum blok zincirindeki kripto para birimleri arasındaki otomasyonu kolaylaştırmaktır. Ekim 2020 itibarıyla, Uniswap, günlük işlem hacmine göre en büyük merkeziyetsiz borsa ve tüm borsalar içerisinde dördüncü en büyük kripto para borsası olduğu tahmin edilmektedir.[1] Uniswap borsasının Eylül 2021 itibarıyla yaklaşık olarak günlük likit alım satım işlemleri karşılığında 4,7 milyon dolar ortalama işlem ücreti geliri bulunmaktadır.[2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Uniswap 2 Ekim 2018 tarihinde,[3] eski bir Siemens çalışanı makine mühendisi olan Hayden Adams tarafından kurulmuştur.[1]
Uniswap şirketi ilk yatırımlarını, Andreessen Horowitz, Paradigm Venture Capital,[4][5] Union Square Ventures LLC ve ParaFi gibi risk sermayesi şirketlerinden almıştır.[1][6] 14 Eylül 2021 tarihi itibarıyla Uniswap borsasının günlük işlem hacmi 2,47 milyar dolardır.[7] Yatırımcıların Uniswap borsasının tercih etmesindeki öncelikli sebep, borsanın merkeziyetsiz finans anlayışını kullanıyor olmasıdır. Uniswap protokolünün ilk versiyonu (V1) Kasım 2018'de AMM'ler ("Otomatik Piyasa Yapıcılar" İng. Automated Market Makers) için bir kavram kanıtı olarak yayınlandı.[8] Sürüm 2, Mayıs 2020'de[9] piyasaya sürüldü ve Sürüm 3, Mayıs 2021'de piyasaya sürüldü ve belirli bir fiyat aralığında likidite tahsis etmek için yeni seçenekler sunmaktaydı.[10]
Dünyaca ünlü Almanya merkezli Capital dergisi, 2021 yılında Maker, Compound, Ankr, Aave ve Chainlink adlı kriptoparaların merkeziyetsiz finans borsalarında yakından takip edilmesi gerektiğini açıkladı.[11]
Genel bakış
[değiştir | kaynağı değiştir]Uniswap, kripto para birimlerini ve tokenleri (Blockchain ekosisteminde dijital olarak transfer edilebilen varlıklar) değiştirmek için kullanılan merkezi olmayan bir finans protokolüdür. Uniswap merkezi aracıların aksine, blok zincir ağında merkeziyetsiz ve açık kaynak bir yazılım ile faaliyet göstermektedir.[1][12] Uniswap borsanın işleyiş mantığı, piyasanın en büyük borsaları durumunda olan ve merkezi şirketler tarafından işletilen Coinbase, Binance ve OKEx gibi firmaların tam olarak tersidir.
Uniswap protokolünde yapılan değişiklikler, UNI adlı kripto para birimi sahipleri tarafından oylanır ve ardından bir geliştirici ekibi tarafından uygulanır. UNI para birimi protokolün başlangıç döneminde ilk kullanıcılara dağıtılmıştır.[13] 1 Eylül 2020'den önce Uniswap ile etkileşime giren her Ethereum kullanıcısına, 400 UNI (o anki yaklaşık değeri 1.400 USD civarındadır) talep etme hakkı verilmiştir. UNI para biriminin Eylül 2021 itibarıyla yaklaşık toplam piyasa değeri, 14,4 milyar dolar civarındadır.[14]
Protokol
[değiştir | kaynağı değiştir]Uniswap, daha verimli piyasalar yaratmak amacıyla merkezi borsaların aksine, piyasa yapıcısı olarak hizmet etmek yerine likidite havuzlarını kullanır.[1][15][16] "Likidite sağlayıcı" olarak sınıflandırılan bireysel yatırımcı ve bot'lar, diğer kullanıcılar tarafından alınıp satılabilen bir akıllı sözleşmelere bir çift token ekleyerek borsaya likidite sağlar. Bu işlem karşılığında likidite sağlayıcılarına, o işlem çifti için kazanılan işlem ücretlerinin belirli bir yüzdesi ödenir. Her ticari işlem karşılığında, diğer token'in miktarına bağlı olarak token havuzundan o oranda token çıkarılır. Dolayısı ile bu işlem sonucunda söz konusu token fiyatı sürekli olarak değişmektedir. Büyük miktarda Ethereum'un erişilebilir olmasını sağlayan tokenleri listelemek için herhangi bir ücret veya kullanıcı kaydı gerekmez.[1] Uniswap'ın kodu, açık kaynaklı kripto para birimlerinde çatalların oluşmasına benzer şekilde, yeni borsalar oluşturmak için çatallanabilir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f "DeFi Boom Makes Uniswap Most Sought-After Crypto Exchange". Bloomberg.com (İngilizce). 16 Ekim 2020. 21 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.
- ^ "CryptoFees.info". cryptofees.info. 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.
- ^ "Uniswap". uniswap.org (İngilizce). 29 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.
- ^ Gara, Antoine. "From Wall Street's Greatest Trade To The Top Dealmakers And Financial Entrepreneurs: 30 Under 30 In Finance 2021". Forbes (İngilizce). 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.
- ^ Castillo, Michael del. "11 Bitcoin And Blockchain Leaders Made Forbes 30 Under 30 List". Forbes (İngilizce). 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.
- ^ "Novogratz Plows Ahead In DeFi Amid the 'Gamifying' of Crypto". Bloomberg.com (İngilizce). 29 Eylül 2020. 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.
- ^ "Uniswap Info". info.uniswap.org. 15 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.
- ^ "The Uniswap V1 Protocol | Uniswap". docs.uniswap.org (İngilizce). 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.
- ^ "The Uniswap V2 Protocol | Uniswap". docs.uniswap.org (İngilizce). 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.
- ^ "What Is Uniswap? | Uniswap". docs.uniswap.org (İngilizce). 30 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.
- ^ "Best DeFi coins 2021: three 'Blue Crypt' tokens to watch and trade". capital.com. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.
- ^ "Crypto Exchange Gets Millions After Copy-Paste of a Rival's Code". Bloomberg.com (İngilizce). 11 Eylül 2020. 24 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.
- ^ Confidential, Crypto. "Stimulus Checks From A Crypto Exchange; Bitcoin Rebound". Forbes (İngilizce). 20 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.
- ^ "Uniswap price today, UNI to USD live, marketcap and chart". CoinMarketCap (İngilizce). 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.
- ^ Lo, Yuen; Medda, Francesca (3 Kasım 2020). "Uniswap and the rise of the decentralized exchange". mpra.ub.uni-muenchen.de (İngilizce). 26 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.
- ^ Konrad, Alex. "These Young Investors Are Still Betting Big On Crypto — And Are Taking Harvard And Stanford Along For The Ride". Forbes (İngilizce). 18 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2021.