Usedom
 Ahlbeck'deki plaj, kumul ve gezinti yolu – Usedom Adası'na özgü, kendine özgü bir sahil tatil yeri | |
 | |
| Coğrafya | |
|---|---|
[[Dosya:|250px|none|]]
 | |
| Koordinatlar | 53°56′00″K 14°05′00″D / 53.93333°K 14.08333°D |
| Denizi | Baltık Denizi |
| Yüzölçümü | 445 km2 |
| Sahil şeridi | 110 km |
| Zirve | Golm 69 |
| Siyasi | |
| Adadaki ülke(ler) | |
| Almanya Eyaleti | Mecklenburg-Vorpommern |
| Almanya ilçesi | Vorpommern-Greifswald |
| Polonya voyvodalığı | Batı Pomeranya |
| Polonya ilçesi | Świnoujście |
| Yerleşim yerleri |
|
| Demografi | |
| Nüfus | 76.500 |
| Nüfus yoğunluğu | 172 kişi/km2 |
| Etnik grup(lar) | Polonyalılar, Almanlar |
Usedom, Pomeranya'da Almanya ve Polonya arasında bölünmüş bir Baltık Denizi adasıdır. Rügen'den sonra en büyük ikinci Pomeranya adası ve Baltık Denizi'ndeki en kalabalık adadır.[1]
Oder Nehrinin Szczecin Lagünü ağzının kuzeyinde yer alır. Adanın yaklaşık %80'i Almanya'nın Mecklenburg-Vorpommern eyaletindeki Vorpommern-Greifswald bölgesine aittir. Doğu kısmı ve adanın en büyük şehri olan Świnoujście, Polonya Batı Pomeranya Voyvodalığı'nın bir parçasıdır. Adanın toplam alanı 445 km2'dir - Almanya kısmında 373 km2 ve Polonya kısmında 72 km2. Nüfusu 76.500'dür (Almanya kısmı 31.500; Polonya kısmı 45.000).
Yıllık ortalama 1.906 saat güneşlenme süresiyle Usedom, hem Almanya'nın hem de Polonya'nın en güneşli bölgesidir ve aynı zamanda Baltık Denizi'nin en güneşli adalarından biridir,[2] bu nedenle "Güneş Adası" (Almanca: Sonneninsel, Lehçe: Wyspa Słońca) adıyla da anılır.[3]
Ada, 19. yüzyıldaki Gründerzeit'tan bu yana turistik bir destinasyon olmuştur ve tatil köyü mimarisine sahiptir. Deniz kenarındaki tatil yerleri arasında batıda Zinnowitz ve Amber Spa'lar, doğuda Kaiserbad ve Świnoujście yer alır.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Ada, doğusundaki komşu Wolin adasından, Szczecin Körfezi'ni Baltık Denizi'nin bir parçası olan Pomeranya Körfezi'ne bağlayan ana güzergah olan Świna Boğazı ile ayrılır. Ada ile ana kara arasındaki boğaz Peenestrom olarak adlandırılır; bu, Szczecin Lagünü'nün en batı kısmına dökülen Peene nehrinin vadisinin aşağı yönlü uzantısıdır. Ada çoğunlukla düzdür ve kısmen bataklıklarla kaplıdır.
Coğrafi özellikler arasında bir dizi göl bulunur:
| Göl Adı | Yükseklik | Yüzey alanı |
|---|---|---|
| Cammerer Gölü | 0,3 m (0,98 ft) | 0,18 km2 (0,069 sq mi) |
| Gothen Gölü | 0 m (0 ft) | 5,56 km2 (2,15 sq mi) |
| Kachliner Gölü | 0 m (0 ft) | 1,00 km2 (0,39 sq mi) |
| Schmollen Gölü | 0 m (0 ft) | 5,03 km2 (1,94 sq mi) |
| Wolgast Gölü | -0,6 m (-2,0 ft) | 0,47 km2 (0,18 sq mi) |
Adanın en büyük şehri, toplam 41.500 nüfuslu Świnoujście'dir. Świnoujście'nin batı kısmı, adanın Polonya bölümünün tamamını kaplar. Adada Usedom adlı veren bir şehir de vardır. Almanya tarafındaki en büyük belediye Heringsdorf (2005-2006 yılları arasında Dreikaiserbäder olarak adlandırılmıştır ve kelimenin tam anlamıyla "Üç İmparatorluk Banyosu" anlamındadır) ve Zinnowitz'dir.
Baltık Denizi kıyısında birçok sahil beldesi vardır, bunlar arasında batıda Zinnowitz ve Koserow, doğuda ise Üç İmparatorluk Banyosu olarak bilinen Ahlbeck, Heringsdorf ve Bansin ile komşu Świnoujście yer alır.
İç kesim, Achterwasser lagünü (Arka Sular) olarak adlandırılan bölgeye atıfta bulunularak Achterland olarak adlandırılır. Bozulmamış ormanlar, lagün manzaraları ve tepelerin yanı sıra Loddin ve golf sahası bulunan Balmer See gibi sakin köylerle karakterizedir.
Ana ekonomik faaliyetler turizm, sağlık ve yaşam bilimleri, perakende ticaret, tarım, balıkçılık, hayvancılık, gıda işleme ve kereste üretimidir.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Taş Devri'nden beri yerleşim yeri olan bölge, V., VI. ve VII. yüzyıllarda Polabian Slavları yerleşmeden önce muhtemelen Cermen Rugianlar tarafından iskan edilmişti. Ada çevresinde, Vineta/Jomsborg ve Menzlin gibi Vendik/İskandinav ticaret merkezleri kuruldu. 1110'larda Uznam kasabası Danimarkalılar tarafından yıkıldı.[4] 1120'lerde ada, Batı Pomeranya ile birlikte III. Bolesław Wrymouth altında Polonya hakimiyetine girdi ve Polonya'nın yeni oluşturulan bir vasal devleti olan Pomeranya Dükalığı'nın parçası oldu. Polonyalı hükümdar Hristiyanlaştırmayı başlattı, bu görevi Otto von Bamberg'e emanet etti[5] ve 1128'de Slav Pomeranya Dükü I. Wartislaw, Otto'nun çabaları sonucunda Hıristiyanlığa döndü. 1155'te Premonstratensianlar Grobe'de, genel olarak Usedom Manastırı olarak bilinen bir manastır kurdu, bu manastır 1309'da Pudagla köyüne taşındı. Bu arada, Krummin'de bir Sistersyen rahibeler manastırı kuruldu ve kısa süre sonra neredeyse tüm ada dini tarikatlardan birinin ya da diğerinin mülkiyetine geçti. 1170'lerde ada, Danimarka Kralı I. Valdemar tarafından yağmalandı.[6] Reform sırasında mülkiyet, adayı devralan Slav Pomeranya düklerine geçti.
Otuz Yıl Savaşları sarsında İsveç Ordusu, Kral Gustav Adolf komutasında 26 Haziran 1630'da Peenestrom boğazında yer alan Peenemünde köyüne çıkarma yaptı. 1637'de Pomeranya'nın son dükü XIV. Bogislaw'ın ölümüyle Griffin Hanedanı sona erdi ve dükalık varlığını yitirdi. Usedom, savaştan sonra yaklaşık bir yüzyıl boyunca İsveç tarafından ilhak edildi ve 1720'de Prusya Kralı I. Friedrich Wilhelm'e 2 milyon thaler karşılığında satıldı. 1740'ta Prusya Kralı Büyük Frederick, Świnoujście'de (o zamanki adıyla Swinemünde) bir liman geliştirdi. Prusya Krallığı ile birlikte ada, 1871'de Alman İmparatorluğu'nun bir parçası oldu.
Küçük Peenemünde köyü İkinci Dünya Savaşı sırasında yeniden önem kazandı. Luftwaffe, V-1 ve V-2 dahil olmak üzere füze ve roketleri burada test etti. Almanya, İkinci Dünya Savaşı sırasında Usedom'da binlerce köle işçi kullandı.[7] Savaş sırasında, Sachsenhausen toplama kampının bir alt kampı Usedom kasabasında bulunuyordu.[8] Savaşın son aşamalarında, 1945'te, Stalag XX-B ve Stalag Luft IV savaş esiri kamplarındaki Müttefik savaş esirlerinin Almanlar tarafından gerçekleştirilen ölüm yürüyüşleri adadan geçti.[9][10]
1945'te adanın doğu kısmı, Swinemünde şehri ve limanıyla birlikte (şimdi Świnoujście), Potsdam Konferansı'nda ilan edilen sınır değişiklikleri kapsamında Polonya'ya verildi ve kasabadaki hayatta kalan Alman sakinler batıya sürüldü. Bölge, Sovyetler tarafından eski Doğu Polonya'dan sürülen Polonyalılarla yeniden nüfuslandırıldı.
Turizm
[değiştir | kaynağı değiştir]
Usedom, plajları, doğal çevresi ve 19. yüzyıldaki Gründerzeit döneminden beri Alman ve uluslararası soylular ile halk tarafından ziyaret edilen Ahlbeck, Heringsdorf ve Bansin gibi sahil kasabaları nedeniyle Almanya'nın önemli tatil ve rekreasyon alanlarından biridir.[11]
The Guardian'a göre, 2022 itibarıyla ada, "... bazıları tarafından 'Berlin'in küveti' ve bazıları tarafından da, biraz daha şiirsel olarak 'güneş adası' olarak biliniyor," ancak "... uluslararası ziyaretçiler tarafından hâlâ büyük ölçüde keşfedilmemiş durumda."[11]
Almanya-Polonya sınırının her iki tarafında da oteller ve pansiyon işletmeleri bulunmaktadır. Bunların çoğu denizcilik temalarıyla dekore edilmiştir ve deniz ürünleri önemli bir çekim noktasıdır.[11] Benz'deki St. Peter Kilisesi, 1909'dan 1918'e kadar adada yaz tatillerini geçiren Alman-Amerikalı ressam Lyonel Feininger dahil olmak üzere birçok sanatçının eserlerinde yer almıştır.[12][13] Kıyı şeridinin yanı sıra, iç kesimler doğa koruma alanları, kaleler, göller ve tarihi köylerle doludur.
Adanın Alman kısmındaki ilgi çekici yerler şunları içerir:
- Usedom Botanik Bahçeleri, Mellenthin, bir botanik bahçesi
- Karnin Lift Köprüsü, Peenestrom üzerindeki eski köprünün teknik anıtı
- Dannenfeldt Mozolesi
Adanın Polonya kısmındaki ilgi çekici yerler şunları içerir:
- Karsiborskie Paprocie doğa koruma alanı
- Deniz Balıkçılığı Müzesi (Muzeum Rybołówstwa Morskiego)
- Świnoujście Kalesi Tarihi Müzesi'ni (Muzeum Historii Twierdzy Świnoujście) barındıran Batı Kalesi (Fort Zachodni)
- Park Zdrojowy (Kaplıca Parkı)
Askeri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Polonya Deniz Üssü Świnoujście adada bulunmaktadır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Kuzey Denizi ve Baltık Denizi'ndeki Alman kıyıları". www.deutschland.de. 10 Ocak 2024. Erişim tarihi: 18 Kasım 2024.
- ^ "Aktuelle Nachrichten und Kommentare - SZ.de". www.sueddeutsche.de. 11 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2024.
- ^ S.A., Wirtualna Polska Media (15 Temmuz 2013). "Wczasy nad morzem - Świnoujście, Uznam, Wyspa Słońca" 29 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. wp.pl. 23 Mart 2018.
- ^ Kratz, Gustav (1865). Die Städte der Provinz Pommern. Abriss ihrer Geschichte, zumeist nach Urkunden (Almanca). Berlin. s. 534.
- ^ D. J. Medley, The church and the empire, Kessinger Publishing, 2004, p. 152
- ^ Kratz, p. 535
- ^ Девятаев М. П. Полет. "Наш "хейнкель"" (Rusça). ВОЕННАЯ ЛИТЕРАТУРА（Мемуары）. 12 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2023.
- ^ "Anlage zu § 1. Verzeichnis der Konzentrationslager und ihrer Außenkommandos gemäß § 42 Abs. 2 BEG" (Almanca). 23 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2023.
- ^ Kaszuba, Sylwia (2021). "Marsz 1945". Grudziecka, Beata (Ed.). Stalag XX B: historia nieopowiedziana (Lehçe). Malbork: Muzeum Miasta Malborka. s. 108. ISBN 978-83-950992-2-9.
- ^ "Stalag Luft IV. Marsz Śmierci". Miasto Białogard (Lehçe). 29 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2023.
- ^ a b c Parveen, Nazia (24 Ocak 2022). "The bathtub of Berlin: soaking it up on Germany's sunniest island". The Guardian (İngilizce). Erişim tarihi: 8 Haziran 2022.
- ^ Backert, Elke (16 Aralık 2014). "The island of Usedom: Where the last German emperor was staying for summer". My Islands (İngilizce). 14 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2022.
- ^ "Radtour: Auf Lyonel Feiningers Spuren über Usedom" [Bike tour: In the tracks of Lyonel Feininger via Usedom]. NDR (Almanca). 30 Temmuz 2020. 8 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2022.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Usedom ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur- Usedom.de: Official Usedom webpage
- Visitusedom.com: Official Island of Usedom tourism website
"Usedom". Encyclopædia Britannica. 27 (11. bas.). 1911. ss. 808–809.
 | Almanya coğrafyası ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
