Valentin Haüy
Valentin Haüy | |
|---|---|
 Valentin Haüy | |
| Doğum | 13 Kasım 1745 Saint-Just-en-Chaussée, Oise, Fransa |
| Ölüm | 19 Mart 1822 (76 yaşında) Paris, Fransa |
| Milliyet | Fransız |
| Tanınma nedeni | Institut National des Jeunes Aveugles'un kurucusu |
Valentin Haüy (13 Kasım 1745 – 19 Mart 1822), 1785 yılında Paris’te görme engelli bireyler için kurulan ilk okul olan Institut National des Jeunes Aveugles, (Ulusal Genç Görme Engelliler Enstitüsü) kurucusudur.[1][2] Bu okula 1819 yılında Louis Braille de katılmıştır.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Haüy, dokumacılıkla uğraşan bir ailede dünyaya geldi. Babası, tam zamanlı dokuma tezgâhçılığının yanı sıra, yerel bir Premonstratensiyen manastırında Angelus çanlarını çalma görevini de üstleniyordu. Manastır keşişleri, Valentin’in eğitimini üstlenerek onun çok yönlü bir dilci olmasını sağladılar; Haüy dönemin on farklı dilini konuşabiliyordu. Ayrıca Eski Yunanca ve İbranice üzerine de çalışmalar yaptı. 1783 yılında, Fransa Kralı XVI. Louis tarafından “kralın tercümanı” unvanına layık görüldü. 1786 yılında ise hem Amiralite’ye hem de Belediye Sarayı’na bağlı olarak kralın tercümanı görevini sürdürdü. Aynı zamanda Yazı İşleri Bürosu'nun bir üyesiydi.[3]
Haüy’nin görme engellilere yardım etme arzusu, 1771 yılında Paris’teki Place de la Concorde meydanında bir kafede öğle yemeği yerken yaşadığı bir olayla başladı. O sırada, “Saint Ovid Şenliği” adlı dini bir sokak festivali kapsamında, görme engelli bir grup insanın alay konusu edildiğine tanık oldu. Bu kişilere palyaço şapkaları, abartılı karton gözlükler taktırılmış ve enstrüman çalmaları istenmişti. Ortaya çıkan ses ise sadece karmaşık ve rahatsız edici bir gürültüydü. Bu aşağılayıcı manzara Haüy’yi derinden etkiledi ve o andan itibaren görme engelliler için bir okul kurmaya karar verdi. Bu amacını, işitme engelliler eğitimiyle tanınan Charles-Michel de l'Épée ile birlikte gerçekleştirmeyi planladı.[3]
Mayıs 1784’te Saint-Germain-des-Prés’de, François Lesueur adında genç bir dilenciyle tanıştı. Lesueur, onun ilk öğrencisi oldu. Haüy, Lesueur’a okuma yazma öğretmek için kabartma harfler kullanan özgün bir yöntem geliştirdi. Bu sayede Lesueur kısa sürede kayda değer bir ilerleme kaydetti. Haüy, bu başarısını Eylül 1784’te Journal de Paris gazetesinde duyurdu. Bu açıklamanın ardından Fransız Bilimler Akademisi’nden de destek ve teşvik aldı.[3]
Şubat 1785’te Haüy, Yardımseverler Derneği’nin (Société philanthropique) desteğiyle Görme Engelli Gençler Enstitüsü’nü (Institution des jeunes aveugles) kurdu. Görme engelliler için daha önce kurulan yardım amaçlı iplik atölyesini temel alan bu girişim, kısa süre içinde Kral XVI. Louis’nin himayesine girdi ve 26 Aralık 1786’da resmen Kraliyet Görme Engelli Çocuklar Enstitüsü statüsünü kazandı. Kurumun amacı, görme engelli öğrencilere eğitim vermek ve onları eğiricilik ve matbaacılık gibi el becerilerine dayalı işlerde çalışmaya hazırlamaktı. Fransız Devrimi sırasında, 28 Eylül 1791’de devletin denetimine alındı ve bir Celestien manastırında faaliyetlerini Görme Engelli İşçiler Ulusal Enstitüsü adıyla sürdürmeye başladı.
Valentin Haüy, yaşadığı dönemde siyasi yaşamda da etkin bir rol oynadı. 1792 yılında Ulusal Kurucu Meclis seçimlerinde kâtiplik yaptı ve ardından sivil komiser olarak görev aldı. Ancak, 5 Prairial Yılı III (24 Mayıs 1795) tarihinde tutuklandı. 11 Prairial'de (30 Mayıs) Kamu Güvenliği Komitesi tarafından serbest bırakıldıysa da, 20 Prairial’de (8 Haziran) bu kez Ulusal Konvansiyon tarafından yeniden tutuklandı. 19 Fructidor’da (5 Eylül 1795) tekrar serbest bırakıldıktan sonra Fransız Direktuarı döneminde Panthéon Kulübü’ne katıldı. Fransız Konsüllüğü döneminde ise "terörist" olarak fişlendi. 1802 yılında, Görme Engelliler Yurdu’nun yönetiminden emekli edildi ve kendisine emekli maaşı bağlandı. Aynı yıl Şubat ayında, Paris’te rue Sainte-Avoye’da özel bir okul açtı. Eylül 1806’da ise, Rus Çarı I. Aleksandr’ın daveti üzerine St. Petersburg’a giderek orada görme engelliler için bir okul kurdu.[3]
1817 yılında Haüy, Paris’e dönerek kardeşi René Just Haüy ile birlikte yaşamaya başladı. René Just Haüy, modern mineraloji biliminin kurucularından biri olarak kabul edilmektedir.[3]
Valentin Haüy, kardeşi René Just Haüy ile birlikte Paris'teki Père Lachaise Mezarlığı'na defnedilmiştir.
Mirası
[değiştir | kaynağı değiştir]1889 yılında Maurice de La Sizeranne, görme engellilere ve az gören bireylere destek olmak amacıyla Valentin Haüy’nin adını taşıyan bir dernek kurdu. Bu dernek, günümüzde de faaliyetlerini sürdüren ve Fransa’da görme engelliler için en köklü kurumlardan biri olan Association Valentin Haüy olarak bilinmektedir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Site par défaut - Historique - Valentin Haüy". www.inja.fr (Fransızca). 18 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2017.
- ^ Weygand, Zina (2009). "Les aveugles dans la société française, Abstract". Revue d'éthique et de théologie morale (Fransızca), 256. ss. 65-85. doi:10.3917/retm.256.0065
. ISSN 1266-0078. 18 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi17 Nisan 2025.
- ^ a b c d e Herbermann 1913.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Mellor, C. Michael (2006). Louis Braille: A Touch of Genius
. National Braille Press. ISBN 9780939173709. Louis Braille: A Touch of Genius.
- Weygand, Zina (2009). = WeR3w30IAiMC&q = The+Blind+in+French+Society The Blind in French Society From the Middle Ages to the Century of Louis Braille
|url=değerini kontrol edin (yardım). Emily-Jane Cohen tarafından çevrildi. Stanford, California: Stanford University Press. ISBN 9780804757683.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
