Vedik Sanskrit
Vedik Sanskrit, veya basitçe Vedik dil, Hint-Avrupa dil ailesinin Hint-Aryan kolunda bulunan Sanskrit dilinin en eski öncülüdür. M.Ö. ikinci binyılın ortası ve M.Ö. birinci binyılı kapsayan süreçte[1] derlenen Vedalar ve alakalı külliyatlarda bulunur.[2]
| Vedik Sanskrit | |
|---|---|
| Vedik dil | |
| Bölge | Kuzeybatı Hint alt kıtası |
| Dönem | y. M.Ö. 1500 – 600 |
| Dil ailesi | |
| Önceki formlar | Ön Hint-Avrupa dili
|
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | – |
Vedik Sanskrit diline ait kapsamlı bir yazılı külliyat günümüze kadar yaşamayı başarmış ve bu Ön Hint-Avrupa ve Ön Hint-Aryan tarihini anlamlandırmada önemli bilgi kaynaklarından biri olmuştur.[3][4]
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihsel Köken ve Süreç
[değiştir | kaynağı değiştir]Proto-Hint-İranî dilinin Proto-İranî ve Proto-Hint-Aryan'a ayrılışının, dilbilimsel ölçütlere göre, yaklaşık MÖ 1800 dolaylarında ya da daha önce gerçekleştiği tahmin edilmektedir.[3][5] Rigveda’nın en eski ilahilerinin derleniş tarihi kesin değildir; genellikle yaklaşık MÖ 1500’e tarihlenir.[6] Asko Parpola (1988) ile J. P. Mallory (1998), Hint-Aryan ile İranî kolların ayrılma merkezini Tunç Çağı’na ait Baktriya–Margiyana Arkeoloji Bölgesi (BMAC) kültürüneyerleştirir. Parpola (1999) bu modeli ayrıntılandırır ve “Proto-Rigvedik” Hint-Aryanların yaklaşık MÖ 1700'de BMAC'a sızdığını ileri sürer. Ayrıca yaklaşık MÖ 1900'den itibaren Geç Harappa ufkunda erken Hint-Aryan varlığını ve yaklaşık MÖ 1700'den itibaren Pencap’a “Proto-Rigvedik” (Proto-Dardik) bir akının Gandhara Mezar Kültürü ile örtüştüğünü varsayar. Bu modele göre, Hint-Aryan grubunun içindeki Rigvedik dil, Dardik dillerinin doğrudan atasıdır.[7]
Erken Vedik Sanskrit, klasik Sanskrit'e kıyasla çok daha az homojendi. Hinduizmin erken Upanişadlarında ve geç Vedik literatürde kullanılan dil, klasik Sanskrit'e yaklaşır.[8] Vedik Sanskrit'in geç biçiminin Klasik Sanskrit olarak biçimselleştirilmesi, Pāṇini'nin Aṣṭādhyāyī'sine; ve ayrıca Patañjali'nin Mahābhāṣya'sı ile Patañjali'den önce yazılmış olan Kātyāyana'nın şerhine atfedilir.[9][10] Hindistan'ın yerli hükümdarlarının bilinen en eski epigrafik kayıtları Prakrit dilindedir. Başlangıçta tüm Hindistan'da epigrafik dil ağırlıklı olarak Prakrit idi; Sanskrit ise ilk kez yaklaşık MÖ 1. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Kuzey Hindistan yazıtlarında görülür. Zamanla Sanskrit, ülkenin tüm bölgelerinde Hint epigrafisinde Prakrit'i tedricen dışlamıştır.[11]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Witzel, Michael (2006). "Early Loanwords in Western Central Asia: Indicators of Substrate Populations, Migrations, and Trade Relations". Mair, Victor H. (Ed.). Contact And Exchange in the Ancient World. University of Hawaii Press. s. 160. ISBN 978-0-8248-2884-4.
- ^ T. Burrow, The Sanskrit Language, 1. Indian press, Delhi: Motilal Banarsidass, 2001, ISBN 978-8120817678.
- ^ a b Baldi, Philip (1983). An Introduction to the Indo-European Languages. Southern Illinois University Press. ss. 51-52. ISBN 978-0-8093-1091-3.
- ^ Beckwith, Christopher I. (2009). Empires of the Silk Road: A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present. Princeton University Press. ss. 363-368. ISBN 978-0-691-13589-2. 29 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2025.
- ^ Mallory, J.P. (1989). In Search of the Indo-Europeans: Language, Archaeology, and Myth. Londra: Thames & Hudson. s. 38f.
- ^ J. P. Mallory; Douglas Q. Adams (1997). Encyclopedia of Indo-European Culture. Taylor & Francis. s. 306. ISBN 978-1-884964-98-5.
- ^ Parpola, Asko (1999), "The formation of the Aryan branch of Indo-European", in Blench, Roger & Spriggs, Matthew, Archaeology and Language, vol. III: Artefacts, languages and texts, London and New York: Routledge.
- ^ Richard Gombrich (2006). Theravada Buddhism: A Social History from Ancient Benares to Modern Colombo. Routledge. ss. 24-25. ISBN 978-1-134-90352-8.
- ^ Gérard Huet; Amba Kulkarni; Peter Scharf (2009). Sanskrit Computational Linguistics: First and Second International Symposia Rocquencourt, France, October 29–31, 2007 Providence, RI, USA, May 15–17, 2008, Revised Selected Papers. Springer. ss. v-vi. ISBN 978-3-642-00154-3.
- ^ Louis Renou & Jean Filliozat. L'Inde Classique, manuel des etudes indiennes, vol.II pp.86–90, École française d'Extrême-Orient, 1953, reprinted 2000. 2-85539-903-3.
- ^ "Indian epigraphy". Delhi, Motilal Banarsidass. 1965.
