Willem Janszoon
- Bu madde (1571-1638) tarihlerinde yaşamış, modern bir kartograf olan Willem Janszoon Blaeu ile karıştırılmamalıdır.
Willem Janszoon | |
|---|---|
| Doğum | 1570 |
| Ölüm | 1 Ocak 1630 (60 yaşında) |
| Milliyet | Hollanda |
| Meslek | Gezgin ve Sömürge Valisi |
| Tanınma nedeni | Avustralya'nın keşfi |
Willem Janszoon (d. 1570 - ö. 1630), Hollandalı denizci ve sömürge valisi, Avustralya kıyılarını 1606 yılında gören ilk Avrupalıdır.[1] Adı zaman zaman Willem Jansz. (noktalı veya noktasız) şekillerde kısaltılarak kullanılmıştır.[2] Janszoon, 1631 - 1611 ve 1612 - 1616 tarihlerinde Fort Henry Valisi olarak ve çeşitli dönemlerde Hollanda Doğu Hint Adalarında görev yaptı.[3]
Gençliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Willem Janszoon'ın hayatının erken dönemi hakkında herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. İlk olarak Hollanda Doğu Hindistan Şirketinin (VOC) öncüsü olarak bilinen Oude Compagnie'nda çalışmaya başladığı bilinmektedir. Burada hizmet yaptığı esnada, 1598 yılında Hollanda Doğu Hint Adaları'na, Hollanda tarafından öncülüğünü Hollandalı bir deniz subayı olan Jacob Cornelisz. van Neck'in yaptığı Endonezya'ya Hollanda İkinci Seferi esnasında Neck ile dostluk kurdu.[4] 5 Mayıs 1601 yılında ise Joris van Spilbergen'ın yönetiminde bulunan ve Doğu Hint Adaları'na yapılan sefere katılan üç gemiden birisinde Lam yöneticisi olarak çıktı.[5]
Janszoon 18 Aralık 1603 tarihinde üçüncü kez Doğu Hint Adaları'na gitmek için Hollanda'dan yola çıktı. Bu defa Duyfken (Türkçe:Küçük Güvercin) isimli geminin kaptanlığını yapıyordu. Bu gemi Hollanda Doğu Hindistan Şirketi (VOC)'nin ilk Amiral'i olan Steven van der Hagen'in 12 gemilik büyük filosunda bulunuyordu. Diğer gemiler Janszoon'u başka ticari çıkışları bulması amacıyla, özellikle Yeni Gine'nin büyük arazileri ve Westfield Southland'in doğusunda bulunan Cava Adası yakınlarında bıraktılar.
Keşif
[değiştir | kaynağı değiştir]18 Kasım 1605 tarihinde, Duyfken Bantam'dan itibaren batı Yeni Gine sahillerine yelken açtı. Janszoon daha sonra Carpentaria Körfezi'nde, Torres Boğazını hiç görmeden, Arafura Denizi'nin doğu ucuna geçti. 26 Şubat 1606 tarihinde, günümüzde modern bir şehir olan Queensland bölgesindeki Weipa kenti yakınlarında, Cape York Yarımadası'nın batı kıyısındaki Pennefather Nehri yakınlarında karayı gördü. Bu, bir Avrupalı'nın Avustralya kıtasını ilk defa görüşü olarak tarihe geçti. Janszoon burayı ilk gördüğünde, Yeni Gine'nin güneye doğru bir uzantısı olduğunu düşündü. Burada 320 km. sahil şeridinin haritasını çıkardı.
Burada bulunan arazi yer yer bataklıktı ve yerel halk oldukça düşman davranıyordu. Zaman zaman karaya keşif için çıkan adamların onu burada yerliler tarafından öldürüldü. Willem Janszoon, Albatros koyunun güneyinde dönmeye karar verdi. 1606 yılı Haziran ayında Battam'a geldi. Hollanda keşfedilen bu topraklara Zelanda ilinin adına yeni eklenmesi suretiyle Nieu Zeland adını verdi. Ancak bu isim kabul görmedi. Bu isim daha sonra Hollandalı denizci, kâşif tüccar olan Abel Tasman tarafından Yeni Zelanda olarak kullanılmıştır.
Duyfken'in Torres boğazını baştan sona yelken açarak geçmesinden birkaç hafta önce, 1606 yılı Mart ayında İspanyol denizci ve kaşif olan Luís Vaz de Torres'de Torres boğazında bulunuyordu. 1607 yılında Cornelis Matelief de Jonge onu Banda Denizi ve Ambon Adası'na gönderdi.[6] 1611 yılında Janszoon Yeni Gine'nin güney kıyıları olduğunu düşündüğü bu yerden döndü, bu hata yıllar boyunca Hollanda haritalarında yanlış haliyle yer aldı. Bundan önce Çinli, Fransız ya da Portekiz denizcilerin Avustralya'nın çeşitli parçalarını keşfettiğine dair iddialar olmasına rağmen, Duyfken bunu başaran Avrupalı ilk gemidir.
Avustralya'ya ikinci yolculuk
[değiştir | kaynağı değiştir]Janszoon 31 Temmuz 1618 yılında, tahminen Sunda Boğazı'ndan[7] Batı Avustralya'nın tamamen çevresini dolaşmadan Kuzey Batı Cape ile Cloates Adası kıyılarını dolaşmıştır.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Avustralya'nın tarihi". avustralyaingilizce.com. 22 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2012..(Türkçe)
- ^ Soyadı Janszoon "Jan oğlu" veya "Johannes" (Felemenkçe Janszoon) oğlu demektir. Bu durumda erken on yedinci yüzyılda "Janse" olarak telaffuz edildi. Bu İngilizce Johnson'a benzemektedir. Soyadları çok kullanılmıyordu ve çocuklar kolaylık olan babalarına verilen isimleri kullanıyorlardı. Yaşadığı bölgede ona sadece Willem Jansz adı verilmiş ve bu adını kullanıyordu. Hakkında bildiğimiz tek şey ise babasının adının Johannes ya da Jan olduğudur. Birçok ülkede olduğu gibi, Hollanda'daki soy ve tarihi araştırmalarda bu sebeple zordur. Bakınız Note on 17th Century Dutch names. Avustralya Gutenberg Projesi. 31 Temmuz 2005. 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2012.
- ^ Mutch (1942), p43
- ^ Mutch (1942), p13
- ^ Mutch (1942), p15
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2012.
- ^ Heeres (1899), p13
- ^ Mutch (1942), p46
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Heeres, J. E. (1899). Part Borne by the Dutch in the Discovery of Australia 1606-1765. Londra: Royal Dutch Geographical Society, Avustralya Gutenberg Projesi. s. 114. 10 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2012.
- Mutch, T. D. (1942). The First Discovery of Australia. Sidney: Mutch, Avustralya Gutenberg Projesi. s. 55. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2012.
- Scott, Ernest (16 Temmuz 1916). A short History of Australia. Melbourne: Avustralya Gutenberg Projesi. 12 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2012.
- "JANSZ or JANSSEN, WILLEM (c. 1570-after 1629)". 8 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2012.
- "Janssen, Willem (1603 - 1628)". Avustralya Sözlük ve Biyografisi. 26 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2012.
