Xenarthra
| Xenarthra | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Takımlar | |||||||||||||
| |||||||||||||
 | |||||||||||||
| Dağılımı | |||||||||||||
Xenarthra (tuhaf eklemliler), memeliler sınıfının bir üst takımı. Karıncayiyenler ve tembel hayvanları içeren dişsiz memeliler (Pilosa) takımı ile hayatta kalan tek temsilcisi armadillo olan zırhlı memeliler (Cingulata) takımını kapsamaktadır.
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Farklı yaşam alanlarına ayak uydurmuş olduklarından taksonun her 3 takımının dış görünüşü birbirinden çok farklıdır. Türlerin ölçüleri de, en ufağı kemerli köstebek (12,5 cm) ve en büyüğü büyük karıncayiyen (120 cm) olmak üzere çok farklıdır. Böylelikle ağırlıkları da 85 gram ile 40 kg arası değişir. Ancak soyu tükenmiş olan dev tembel hayvanların bazıları 6 metreye varan boyu ile çok daha büyüktü.
Yayılım
[değiştir | kaynağı değiştir]Xenarthra takımının üyeleri, Kuzey Amerika'da da yaşayan dokuzkemerli armadillo (Dasypus novemcinctus) dışında sadece Orta ve Güney Amerika'nın tropik ormanlarında yaşarlar. Daha eski çağlarda Afrika, Kuzey Amerika ve Avrupa kıtalarında da yaşamış oldukları kabul edilir. Güney Kutbu'nun tropik ormanlarla kaplı olduğu Eosen çağında bu ormanlarda da yaygındılar.
Yaşam şekli
[değiştir | kaynağı değiştir]- Armadillo ve büyük karıncayiyen hem gece hem gündüz aktif olur ve yerde yaşar.
- Tembel hayvanlar ve diğer karıncayiyenler ağaçlarda yaşar ve gece aktif olurlar.
- Koku alma kabiliyetleri iyi; duyma kabiliyeti sadece armadillolarda iyi
- Neredeyse hepsi her zaman yalnız yaşar, bazıları sadece bazen sabit olmayan gruplar oluşturabilir.
Beslenme
[değiştir | kaynağı değiştir]Karıncayiyenler yalnızca böcek ile beslenir. Armadillolarda böcek ile beslenenleri veya her şey yiyenleri (omnivor) vardır. Tembel hayvanlar tamamen otçuldur.
Evrim
[değiştir | kaynağı değiştir]Xenarthranların, diğer plasentalı memelilerle ilişkileri belirsizdir. Xenarthranlar, Afrotheria ile en yakından ilişkili grup olarak tanımlanmıştır[3]
Filogeni
[değiştir | kaynağı değiştir]Aşağıda, Slater vd.(2016) ve Delsuc vd.(2016)'nin oluşturduğu basitleştirilmiş bir kladogram bulunmaktadır.[4][5] "†" sembolü soyu tükenmiş grupları ifade eder.
| Xenarthra |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]
Xenarthra takımlarının akrabalığı hakkında hiçbir şüphe yoktur. Omurgayı daha oynak kılan ilave eklemler, kalça ve kafatasında bulunan ortak özellikler ve molekülergenetik kanıtlar bu sınıflandırmayı doğrulamaktadır. Bu üst takıma ait fosilleşmiş türlerin sayısı çok fazla iken, günümüzde var olan türlerin sayısı ancak 29'dur. 2 takıma ayrılırlar:
- Dişsiz memeliler (Pilosa)
- Tembel hayvanlar (Folivora)
- Üç parmaklı tembel hayvanlar (Bradypodidae) Bradypus cinsi'ne ait 3 tür
- İki parmaklı tembel hayvanlar (Megalonychidae) Choloepus cinsine ait 2 tür
- Karıncayiyengiller (Myrmecophagidae)
- Cüce karıncayiyen (Cyclopes didactylus)
- Büyük karıncayiyen (Myrmecophaga tridactyla)
- Tamandualar (Tamandua) 2 tür: kuzey tamandua (T. mexicana) ve güney tamandua (T. tetradactyla).
- Tembel hayvanlar (Folivora)
- Zırhlı memeliler (Cingulata), bugün yaşayan Armadillolar (20 tür) ve soyu tükenmiş Glyptodontidae familyası.
- Dasypodinae (Tatugiller)
- Dasypus 6 tür, örnek: Dokuzkemerli tatu (D. novemcinctus)
- Chlamyphorinae
- Chlamyphorus 2 tür
- Euphractinae
- Cüce tatu (Zaedyus pichiy)
- Altıkemerli tatu (Euphractus sexcinctus)
- Chaetophractus 3 tür
- Tolypeutinae
- Dev tatu (Priodontes maximus)
- Tolypeutes 2 tür
- Cabassous 4 tür
- Dasypodinae (Tatugiller)
Bugün yaşayan takımların soyağacı şu şekilde kabul edilir:
──┐ Xenarthra ├─── Armadillolar (Dasypodidae) └──┐ Dişsiz memeliler (Pilosa) ├─── Tembel hayvanlar (Folivora) └─── Karıncayiyengiller (Vermilingua)
Kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Gerhard Storch: Xenarthra (Edentata), Nebengelenktiere, Zahnarme. In: W. Westheide und R. Rieger: Spezielle Zoologie. Teil 2: Wirbel- oder Schädeltiere. Spektrum Akademischer Verlag, München 2004, S. 574–575, ISBN 3-8274-0307-3.
- Ronald M. Nowak: Walker’s Mammals of the World. 2. Auflage. The Johns Hopkins University Press, Baltimore 1999, S. 147–168, ISBN 0-8018-5789-9.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Mindat.org". mindat.org. 16 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2021.
- ^ "Xenarthra". Mindat.org.
- ^ Murphy, William J.; Pringle, Thomas H.; Crider, Tess A.; Springer, Mark S.; Miller, Webb (Nisan 2007). "Using genomic data to unravel the root of the placental mammal phylogeny". Genome Research. 17 (4): 413-421. doi:10.1101/gr.5918807. ISSN 1088-9051. PMC 1832088
. PMID 17322288. 24 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi12 Haziran 2021.
- ^ Slater, G., Cui, P., Forasiepi, A. M., Lenz, D., Tsangaras, K., Voirin, B., ... & Greenwood, A. D. (2016). Evolutionary relationships among extinct and extant sloths: the evidence of mitogenomes and retroviruses. Genome Biology and Evolution, evw023.
- ^ Delsuc, F., Gibb, G. C., Kuch, M., Billet, G., Hautier, L., Southon, J., ... & Poinar, H. N. (2016). The phylogenetic affinities of the extinct glyptodonts. Current Biology, 26(4), R155-R156.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Xenarthra ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur- Nebengelenktiere auf Animal Diversity Web (engl.) 25 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
