Yukarıdurak
| Yukarıdurak | |
|---|---|
 | |
 Rize'nin Türkiye'deki konumu | |
  Yukarıdurak Yukarıdurak'ın Rize'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Rize |
| İlçe | Ardeşen |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 1054 m |
| Nüfus (2020) | |
| • Toplam | 131 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0464 |
| İl plaka kodu | 53 |
| Posta kodu | 53480 |
Yukarıdurak, Rize ilinin Ardeşen ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Yukarıdurak ile Aşağıdurak köylerinin eski ortak adı Dzğemi'dir. Yukarıdurak köyü Cileni Dzğemi (ჯილენი ძღემი), Aşağıdurak köyü Tzaleni Dzğemi (წალენი ძღემი) olarak bilinir. Dzğemi adı Zğemi (ზღემი) şeklinde de yazılmıştır.[4] Bu yer adı Türkçeye de Zğem (زغم) olarak girmiştir. Ancak 1876 Trabzon vilayeti salnamesinin yeni basımında "Zoga", 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Ziam" şeklinde okunmuştur.[5][6]
Dzğemi veya Zğemi köyünün bulunduğu Lazeti bölgesi, Antik Çağ'da Kolheti Krallığı'nın sınırları içinde bulunuyordu. Osmanlılar, Trabzon İmparatorluğu'nu 1461'de ortadan kaldırdıktan sonra, 1547 yılında bu bölgeyi de tamamen ele geçirmiştir.[7] Bu yerleşim 1876 Trabzon vilayeti salnamesinde iki ayrı köy olarak kaydedilmiştir. Bu tarihte Zğem-i Ulya (Yukarı Zğem) köyü Trabzon vilayetinin Lazistan sancağının Atina kazasına bağlıydı. Nüfusu 71 hanede yaşayan 230 kişiden oluşuyordu. Bu sayının sadece erkek nüfusunu ihtiva etme ihtimali bulunmaktadır. Köyde vergiye tabi hayvan varlığı olarak 43 koyun, 182 keçi, 135 inek ve 10 öküz kaydedilmiştir.[8]
Yukarı Dzğemi köyü, Birinci Dünya Savaşı'nda Rusların eline geçti. Rus idaresi sırasında, 1917 yılında Lazistan bölgesine araştırma gezisi yapmış olan Gürcü dilbilimci İoseb Kipşidze, köyü adını Gürcü alfabesiyle "Cileni Dzğemi" (ჯილენი ძღემი), Rus alfabesiyle "Zgemi Ulya" (Згеми-Улъя) şeklinde yazmıştır. Bu tarihte köyde 129 hanede 620 kişi yaşıyordu.[9] Nikolay Marr ise, 1910 yılındaki araştırma gezisinde Atina kazasında 69 köy bulunduğunu ve bu köylerden 64'ünde Lazca konuşulduğunu yazmış, Yukarı Dzğem köyünü de Lazcanın konuşulduğu yerleşim yerleri arasında saymıştır.[10]
Zğem-i Ulya veya Yukarı Zğemi, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde, Rize vilayetinin Atina kazasının Ardeşen nahiyesine bağlıydı.[6] 1935 genel nüfus sayımında "Zeymiulya" şeklinde kaydedilmiş olan Yukarı Zğemi köyü, Artvin ve Rize vilayetlerinin birleştirilmesiyle kurulmuş olan Çoruh vilayetinde aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 826 kişiden oluşuyordu.[11] Zğemi veya Zğem Türkçe olmadığı için Yukarı Zğemi köyünün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Yıkarıdurak olarak değiştirilmiştir.[12] 1965 genel nüfus sayımında Yukarıdurak köyünün nüfusu 1.193 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 316 kişi okuma yazma biliyordu.[13] Yukarıdurak köyünün Kayabaşı mahallesi, 17 Mayıs 2011'de bağımsız bir köy olarak, Önder Köyü adı altında kurulması kararı ile köy olmuştur. Bu nedenle nüfusu, Önder Köyü nüfusu oranında azalmıştır.
Yukarıdurak köyünde, 18. yüzyıla ait Yukarıdurak Köprüsü ile 19. yüzyılda inşa edilmiş bir cami bulunmaktadır.[14]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Köy; Rize il merkezine 69 km, Ardeşen ilçe merkezine 18 km uzaklıktadır.[15] Köy yamaç üzerine kurulmuştur. Köydeki Nolivade, Kobare ve Kfaşube mahallelerinin adları Lazcadır.[16] Çaçağona Yaylası Yukarıdurak köyünün sınırları içindedir.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2020 | 131[2] |
| 2019 | 135[2] |
| 2018 | 221[2] |
| 2017 | 165[2] |
| 2016 | 175[2] |
| 2015 | 197[2] |
| 2014 | 222[2] |
| 2013 | 230[2] |
| 2012 | 605[2] |
| 2011 | 392[2] |
| 2010 | 901[2] |
| 2009 | 407[2] |
| 2008 | 562[2] |
| 2007 | 463[2] |
| 2000 | 457[15] |
| 1990 | 1.797[15] |
| 1985 | 1.744[15] |
| 1876 | 230[17] |
| 1842 | 179 (erkek nüfus)[17] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Yukaridurak, Turkey Page". 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o "Rize Ardeşen Yukarıdurak Köy Nüfusu". Nufusune.com. 12 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ İrfan Aleksiva - İsmail Bucaklişi, Svacoxo - Laz Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2009, s. 130, 147, ISBN 978-605-89094-0-3
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 372, ISBN 9789157871117.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 620.
- ^ ,,კოლხური (მეგრულ-ლაზური) ენა", (Hazırlayanlar) Rusudan Amirecibi-Mullen (editör), Nana Danelia, İnga Gundua, Tiflis, 2006, s. 22. 19 Haziran 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 99940-61-43-7
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 373, ISBN 9789157871117.
- ^ "İoseb Kipşidze, "Çaneti'de Yolculuk" (ჭანეთში მოგზაურება), მოამბე / Bulletin, I. Cilt, Tiflis 1937, s. 168". 26 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2024.
- ^ Nikolay Marr, Lazistan'a Yolculuk (Çeviri: Yulva Muhurcişi), İstanbul, 2016, s. 74, ISBN 9786055753634.
- ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 403.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 788". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2023.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 524.
- ^ "Yukarıdurak Köyü Camii". karadeniz.gov.tr. 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2022.
- ^ a b c d "Yukarıdurak Köyü". YerelNet.org.tr. 29 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2018.
- ^ "Türkiye'deki Mülki idarelere bağlı diğer yerlerin listesi". netdata.com. 21 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2022.
- ^ a b Murat Ümit Hiçyılmaz, “Ardeşen Nüfus Kütüğü 1842 Ardeşen Sülaleleri”, Ardeşen Belediyesi Kültür Sanat Tanıtım Eserleri Serisi-13, 2011, Rize, ss. 18-25